Boekzaal der geleerde wereld. Jaargang 1715

II. Hooftstuk.

Staet van de Roomsch-Katholyke religie door de geheele werelt, geschreven ten dienste van Paus Innocentius den XI. door den Heer Urbanus Cerri, Sekretaris van de Vergaderinge de propaganda fide, uit een echt Italiaensch handschrift in het Engelsch overgezet; met eene Opdraght aen den tegenwoordigen PAUS, behelzende een zeer omstandig beright van den staet des Godtsdiensts onder de Protestanten, en verscheide andere zaken van aengelegentheit, opzigt hebbende of groot Brittanje, door Richard Steele, Ridder, en Lidt van het Parlement van groot Brittanje. Uit het Engelsch vertaelt door A.G.L.R.G.

[p. 132]

Te Amsterdam by Nikolaes ten Hoorn 17 5, in 8. De Opdragt aen den Paus en de Voorrede groot 125, en het andere 340 bladzyden.

WIe zag ooit eene Opdragt van een Protestantsch boek aen den Roomschen Kerkvader? Trouwens wy gelooven niet, dat de berugte Ridder Steele hiervoor veel danks, by deezen Knegt der knegten, zal behalen; te minder, om dat deeze Opdragtschryver zich zelven ondertekent eenen edelmoedigen tegenparty der van Papa Klemens den XI. Onze groote Voorvegter van de tegenwoordige Regeeringe, die wy door Godts genade in groot Brittanje nu zien vastgestelt, verhaelt ons in zyne Voorrede, dat deze staet der Katholyke Religie, door den Heer Cerri, uit de Boekzael van den overwonnen Abt van St. Gal (die door bezorging van den zeer geleerden Heere Ost, Sekretaris van de Zurigsche Boekzael, tot Zurig is overgebragt) hem ter hand gekomen is; oordeelende de Heer Steele, dat, met den zelven in het ligt te geven, hem met eenen een fraeie gelegenheit voorquam, om den Roomschen Myterdraeger ook beregt van het Protestantsche wezen op te leveren; dog 't welke, naer ons oordeel, aen Hem niet zeer aengenaem zal voorkomen. Hoor eens, hoe de Ridder Steele van Brittanjes Protestantendom aen Klemens schryft, na dat hy alvorens eenige dingen diesaengaende aen

[p. 133]

hem verhaelt had, om welke hy mooglyk al begon te meesmuilen. Weet dan, Heilige Vader, zeit hy, (laet het Konclave der Kardinaelen; laet uw geheele Kerk, laet de gantsche wereld en alle gewesten, daer uwe zendelingen verspreid zyn, weeten) dat de Koning GEORGE de Kroon van deze Koningryken tegenwoordig op zyn hooft heeft; dat de Keurvorst van Brunswyk Lunenburg Koning van groot Brittanje is; dat de Protestantsche telgen, van onze Koninglyke Linïe, in Hem hebben begonnen plaets te nemen; dat de vastgestelde Successie, zoo gehaet by uwe vrinden, nu niet allen in de doode letter van onze Wetten, maer in het wezendlyk bezit van deze Koningryken is; dat die Vorst veilig en onbezeert door alle gevaeren, te lande en ter zee, tot ons is gekomen; en niet alleen, maer vergezelt met zynen Koningklyken Zoon, van wien wy ons de navolging van zyns Vaders deugden en de duurzaemheit van alle onze gelukzaligheden belooven. Dat hy is omgeven met een gezegend getal van jonge spruiten, die de blydschap en verwagting van alle doen toeneemen, die haer aenschouwen; met eene Prinsesse aen het hooft van dezelve, van welke, indien wy uit haer voorleeden en nooitvolprezen gedrag een besluit voor het toekomende mogen trekken, het schynt te volgen, dat zy door den Hemel geschikt en gespaert zy, om een steunsel te weezen van het waere belang der Protestantsche zaeke. Ja, vervolgt hy, weet, dat hy de ryksten en kloekmoedigsten van onze Natie op zyne zyde heeft. Hy ziet zig ten Hove omringt met getrouwe vrinden en opregte Patriotten. De bedaerdste Hoofden en de ieverigste harten zyn in zynen dienst. Vervolgens telt de

[p. 134]

Ridder Steele den welverdienden lof van George den Grooten op, over en t'over waerdig, om in zyne Opdragt nader beschouwt te worden. Zoo wy ons niet bedriegen, Boekzaelleezer, zyn dit al te harde brokken om voor een oude Pausselyke maege te verteeren. Zoo dat wy gelooven dat Klemens de XI. de aenbieding, die de Ridder Steele aen hem doet, niet zal aennemen. Zeggende: Indien U myn Briefgemeenschap aengenaem is, zoo beloof ik aen uwe Heiligheit van tyt tot tyt een naeukeurig berigt van den toestant, waerin wy Protestanten zyn, te laten toekomen.

Laet ons van den staet des Roomsch-Katholyken Godtsdiensts ook noch iets zeggen; schoon alles zoo kortbondig verhaelt wordt, dat de stoffe byna voor geen uittreksel vatbaer is. Van den staet der Roomsch-Katholyken in de Vereenigde Nederlanden, zeit de Heer Cerri, dat hy ontrent driemael hondert duizent ledematen en drie hondert Priesters bevat, die onder twee Apostolische Vikarissen, waervan de een zyn verblyf in 's Hertogenbosch houdt, bestiert worden. Deeze Provinsiën, vervolgt hy, zyn, om zoo te spreeken, de algemeene Smisse, waerin alle de wapenen gesmeedt worden, om 'er Godts Kerk (denk wie het zeit) de geheele werelt door mede te keer te gaen. Hier worden alle de verderffelykste boeken tegen den Katholyken Godtsdienst, den Heiligen Stoel, en allerhande Schimpschriften en Pasquillen tegens het Hof van Rome, gedrukt.

Overweegt eens, hervormde Christenen,

[p. 135]

hoe groot wy in het ooge van de Roomsche Kerk zyn, en hoe deerlyk ons lot waere, wanneer ze eens over ons zegepraelden.

Van Vrankryk spreekende, zeit hy onder anderen: Van de Jansenisterye zal ik geen gewag maken; want men rekent, dat die gezintheit nu ten eenemaele gedempt is. Leeft gy noch, Monsr. Cerri, zoo zult gy nu wel zien dat gy zonder den waerdt gerekent hebt. Immers is het wereltkundig, dat het Roomsche Hof tegenwoordig met die gezintheit, in Vrankryk, meer dan ooit te doen heeft, en wat de uitslagh zal zyn, moet ons de tyt ontdekken. Zoo men de loopmaren geloof mag geven, houdt de Heer Amelot, Fransch buitengewoon Gezant, by den Paus gedurig aen, dat'er, tot beslissinge van dit berugte geschil, tog een Nationael Koncili mag beroepenworden. Doch zoo veel men verneemt, heeft hy tot noch toe zulks niet konnen verkrygen. Een klaer kenteken, onzes bedunkens, dat de oude Vader voor zyn gewaent regt van onseilbaerheit zeer bang is, wetende het geschil, dat'er zelfs tusschen zyne aenhangers ontrent dit voorname stuk is, en vreezende gevaer te loopen, dat zyne wieken niet weinig gefnuikt zouden worden. Men vindt het jaergetal niet, wanneer de Heer Cerri deezen staet van den Roomschen Katholyken Godtsdienst heeft opgegeeven. Derhalven dient alleen, tot narigt voor die hiervan onkundig mogten zyn, dat deeze Innocentius de XI. van het jaer 1676 tot 1689 den Pausselyken Zetel beklommen heeft. Waeruit

[p. 136]

men ligtelyk kan afnemen, dat het zelve sedert dien tyt hier en daer vry wat verandert is, het geen wy alles ter overweginge aen den Lezer overlaten, nu tot iets anders overgaende.