Boekzaal der geleerde wereld. Jaargang 1715

III. Hooftstuk.

Daniel Willinks Bloemkrans van christelyke liefde- en zededichten, nevens eenige Christelyke Gezangen. Te Amsterdam by Johannes Oosterwyk en Hendrik van de Gaete 1714. in 8. 232 bladzyden, met Kunstplaeten.

VOor omtrent drie jaeren gaf ons de Heer Willink zyne Amsterdamsche Tempe, begreepen in twee boeken, waerin hy den lof der nieuwe Plantagië op geenen minderen toon uitbromde, dan hy kort te voren den luister des Amstelstrooms had opgezongen.

Thans schenkt hy ons zynen Bloemkrans van Christelyke Liefde en Zededichten, ter geleegenheit, dat hy afging van zynen tweejaerigen dienst als Diaken der hervormde Kerke te Amsterdam; door zyne Ed. opgedragen aen de eerwaerde Broeders Diakenen, en Zusters Diakenessen, en dat uit eene erkentenisse, en ter dankzegginge van alle beleefde en verplichtende ontmoetingen, vaerdige bereitwilligheit, trouwe hulpe, en

[p. 137]

wyzen raedt tot het goede oogmerk, zynde het welzyn van ziel en lichaem der noodtdruftige Ledemaeten van onzen gezegenden Heilant.

Na in de Voorrede vertoont te hebben, dat een Christen de Christelyke liefde, ten bewyze, dat zyn geloof werkzaem en levend is, voor alles heeft te betrachten, verklaert de Dichter met deezen Dichtbundel niet anders voor te hebben, dan zich zelven en anderen te stichten, en zoo veel hem mogelyk is, zynen evenmensch aen te spooren tot den nutten liefdeplicht en andere Christelyke deugden; met zich voor zynen arbeidt voldaen te houden, indien hy zyne en zyns naestens stichting en opwekking ten goede mag treffen; zonder zich het smaelen der Nydt te willen bekreunen, indien 'er ergens eenige mislagen tegen de Dicht- en Letterkunde moghten ingesloopen zyn.

Het eerste gedicht, dat ons in deezen Bloemkrans, geurigh in alle deelen, te voren koomt, draegt den tytel van Christelyke liefde, niet de liefde, die de Agrippyner in het ooge heeft, ^*daer hy zich dus hooren laet:

Een ieder moet de Paerle en Paerlemoeder looven,
Maer Liefde gaet de Paerle en Paerlemoer te boven.

Want deeze is een hartstochtelyke of natuurlyke liefde, allen schepselen ingeschaepen, die tot haer gemerk heeft de vleeschelyke

* In Gysbrecht van Amstel.

[p. 138]

begeerlykheden, den lust der oogen, en de grootscheit des levens; waerin veele menschen zich zelfs verliezen, hun eeuwigh welzyn verwaerloozen, en die alleenlyk tot den verwerpelyken stant der geenen behoort, welker deel in dit leven is.

Maer de Liefde, van welke onze Dichter zingt, is een Christelyke, Broederlyke, en Goddelyke liefde, waardoor men voorzichtigh wandelt, niet als omwyzen, maer als wyzen: en, opschortende de lendenen des verstants, volkoomendlyk hoopt op de genade, die ons toegebraght wordt door de openbaering van Jesus Christus. Deeze heeft haeren oorsprongk uit een rein harte, en bestuit in zich het einde des gebodts. Ja het is die Liefde, welke ook

De ^*Godtheit zelf verzelde, toen haer hant

De werelt schiep, het menschdom stelde in 't leven,

En 't wezen van de dingen bracht in stant:

De waere bron van alle zegeningen,

Die ons besproeit, verquikt en troost en sterkt,

En ons beschut in d'aerdsche wisselingen

Door Godts genade en kracht, die wondren werkt.

Deeze broederlyke Liefde is verknocht aen de Godts liefde, en zoo onlosmaeklyk, dat iemant, nalatende den broederen behulpsaem te zyn, het merkteken der Goddelyke liefde koome te missen: want die het goet deezer werelt heeft, en zynen broeder ziet gebrek lyden, en zyn harte voor hem toesluit,

* D. van Hoogstratenvoor dezen Bloemkrans.

[p. 139]

hoe blyft Godts Liefde in hem? Om dan hieraen niet schuldig te zyn, noch ons te berooven van dat heerlyk merkteken, zeit de Dichter Willink te recht:^*

Hy is ondankbaar, en blyft midden in de doodt,
Die zynen Broeder niet bemint en helpt in noodt.
Wie 't oor stopt voor 't geschrei en jammeren der Armen,
Zal Godt hier namaels ook niet hoor en met ontfarmen.
Wie geen weldadigheit aan d'Armen immer toont,
Kent Godt niet, die het goedt, en 't rechte goedtdoen loont.
Wie onbarmhertig is maakt zich aan wreedheid schuldig:
Wied' Armen troost ontzegt, maakt hen ligt ongeduldig:
Wie voor d' Ellendigen zyn oog te sluiten zoekt,
Wordt tot vergelding ook van veelen licht vervloekt.

Maer,

Een rechte Christen zal, geraekt van mededoogen,
Om 's naasten welvaart Godt met traanen in zyne oogen
Zelfs smeeken, als weleer de groote Moses deedt,
Toen 't volk van Israël zoo veel van Faro leedt,
Die tusschen Godt en hen zoo meenigmaal moest treeden,
Volhardende om hun heil in yvrige gebeden.

Op deeze wyze gaet onze Dichter met braeve klanken voort, en, na ten volle vertoont te hebben, in welke deugden en diensten de Christelyke liefde voorts bestae, besluit hy aldus:^†

* Pag. 7.

† Pag. 17.

[p. 140]

 

Bestier, ô Heer, myn pen om tot uw Eer te schryven,

 

Laat dit gering geschrift ten best der Kerk beklyven,

 

En stichten wie het ziet en met opmerking leest.

 

Dan ben ik voor geen spot noch bitze nydt bevreest.

 

Dan zal myn hart zich eerst verblyden en vermaaken,

 

Wanneer 't de liefde ziet geacht als 't hooft der zaaken

 

En deugden waerdoor gy bemint wordt en geëert;

 

Als 's evennaastens nut bezorgt zy, en geweert,

 

Wat niet naer lichaem of naer ziele komt te stade.

 

Geniet ik deze gunst, zal my de schimp geen schade

 

Aenbrengen: maer ik acht myn' arbeit ruim betaalt,

 

Indien de Kerk, tot nut van u, daer nut uit baalt.

Hieraen volgt de Christelyke Liefdedienst, en met reden, als hebbende zynen oorsprongk en aenwasch uit de Christelyke liefde. Deeze dienst is overheerlyk in zich zelven, heeft zynen hoogsten loon in de hemelen, en wordt den Galateren door Paulus met deeze woorden aenbevoolen: Dient malkanderen door de liefde. Op dien grondt dringt de Heer Willink aen, en toont in braeve veerzen, in welke plichten deeze dienst bestae, en hoe laeuw die thans by veelen in deeze liefdelooze tyden bevonden worde; zelfs zoo verre, dat zy niet schroomen zich den liefdedienst, uit verachting, te onttrekken, niet denkende, dat Godt de wraeke tegens zyne versmaeders zal oeffenen. Maer,^*

Wel zalig zullen zy, hier tegen, namaals weezen,
Die Heiland Iesus, in zyn Heiligen gepreezen,
Steeds dienen in 't Geloof: zy zaam'len 't hoogste goedt,

* Pag. 34.

[p. 141]

 

Dat 's vrede voor de ziel en een gerust gemoedt;

 

Zy mogen hier in last en arbeit traanen zaayen,

 

Maar zullen namaals daar van heil'ge vruchten maayen.

Na dit veers volgen eenige Byschriften voor het Diaken Wees- en oude Vrouwenhuis te Amsterdam, waer op dat in de ziekenkamer van het Vrouwenhuis niet een der minste is, en dus van den Dichter wordt afgeschetst:^*

De draad des levens schynt, o Zusters, af te loopen,

't Licht van uw levenslamp brand flaauwlyk in de pyp.

Als 't uurglas uit is kan men op geen tyd meer hoopen,

Dan neemt de ziel een plaats ver boven ons begryp.

Wie 't goede heeft betracht geniet dan 't eeuwig leeven,

Maar die zyns levens kracht besteedde in zonde en kwaat,

Wordt voor zyne euveldaan ter eeuw'ge strafgegeven;

Want na de doodt is toch geen plaats van middelmaat.

Wat heil geniet gy dan, ô afgeleefde Vrouwen,

Nu Godt uw levensglas eerst schudt, eer hy het keert,

Op dat ge in ootmoed, met een hartelyk berouwen,

Voor hem het kwaat belydt der zonde die u deert?

Vorst Iesus staat met zyn gezegende armen open,

Hy die wel eer in dood en angst der helle ging.

In hem en door hem is 't volmaakste goedt te hoopen,

Maar buiten hem is niets, geen goedt, geen troost'lyk ding.

Valt, valt door het geloof hem in zyn heilryke armen,

* Pag. 60.

[p. 142]

 

Beveelt hem uwe ziel, omhelst hem in den dood.

 

Hy is der zielen troost voor die boetvaerdig kermen;

 

Al wie in Iesus sterft is vry voor allen nood.

De nuttigheit van het Christelyk gebedt is de stoffe van het volgende veers. Om hierin zyn hart voor Godt uit te storten, behoeft men niet, als eertyts, naer Jerusalem, of den aerdschen tempel, te reizen;^*

Wyl Christus zyn genadelicht

Stort in het hart der Uitverkoornen,

Waar in hy zynen Tempel sticht

Door zynen Geest, als Nieuherboornen:

Die geest, die daar het rein gebed

Verwekt, en op hun lippen zet.

Maar opdat men door het gebedt verkrege, wat men zynen hemelschen Vader quam af te smeeken, was het noodigh eenen Christelyken wandel te oeffenen. Deezen beschryft ons de Dichter op de 71ste en de zes volgende bladzyden, met aen te toonen, waervoor een Christen zich hebbe te wachten, en wat hy al moete gade slaen,

Tot dat hy 't leven, hier zoo waard,

Eens in den Naam en vrees des Heeren

Heeft afgelegt, tot Godt uit de aard

Hem opwekt, om op nieu hem t'eeren

In beter leven toebereid,

't Geen van verderf en sterflykheden

Bevrydt is en verganklykheit,

* Pag. 65.

[p. 143]

Thans geeft ons de Heer Willink zesenveertigh Christelyke Zededichten, op verscheide stoffen met eenen braeven toon opgezongen, waeronder het veers, dat gelt geene gierigheit stopt, aldus klinkt.^*

Een Gierigaart is steeds gestelt

Op zielloos goud, op 't blinde gelt,

Door recht verkreegen of geweld.

Ik schat hem met zyn grootste gaven,

Als een met waterzucht gekwelt,

Die naar verboode dranken helt,

En drinkende noch meerder zwelt,

En minder 't dorstig hart kan laaven.

Geen schat, hoe ryk hier opgeleid,

Geen goud, stopt vrekke gierigheit.

Dan volgen Lof- en Klinkdichten, waerin de Dichter Willink de Fransche Sonnetten van den Heere Drelinkourt gevolgt heeft; en wordt het gantsche Werkje eindelyk beslooten met Christelyke Gezangen, op verscheidene Psalmtoonen aengeheeven, waeronder den voorrang heeft het Zondags Morgenzang, gevolgt van veele andere, en gedicht op gewichtige en zielroerende stoffen, die alle machtigh zyn de Godtvrucht en de Liefde tot zynen evenmensch in te boezemen, en eenen kenner der Dichtkunste smaekelyk zullen te vooren komen.

* Pag. 100.