Boekzaal der geleerde wereld. Jaargang 1715

[p. 144]

IV. Hooftstuk.

Le Christianisme raisonable, tel qu'il nous est representé dans l'Ecriture Sainte, traduit de l'Anglois de Mr. Locke. Seconde Edition. Revuë, corrigée & augmentée d'une Dissertation, où l'on établit le vrai & l'unique moyen de reünir tous les Chrêtiens, malgré la difference de leurs sentimens. On a joint à cette Edition la Religion des dames. Premiere Partie.

Dat is:

Het redelyk christendom, zoodanigh als het ons in de H. Schrift vertoont wordt, door den Heer Lokke. Uit het Engelsch vertaelt. De tweede Druk, overzien, verbetert en met eene VERHANDELINGE vermeerdert, waerin men het waere en eenige middel vast stelt, om alle de Christenen te vereenigen, schoon zy in hunne gevoelen zeer verschillende zyn. Men heeft by deezen druk ook gevoegt den Godsdienst der Vrouwen. Eerste Deel. Te Amsterdam,

[p. 145]

by l'Honoré en Chatelain 1715. in 8. 384 bladzyden.

HOe verschillende de Godtgeleerden zyn in het bepalen der Geloofsstukken, die men, op verbeurte van de zaligheit, voor waerheit moet aenneemen, zoo gelooven wy nochtans, dat men geenen eenen Schryver zal konnen byhalen, die derzelver getal tot een eenigh geloofstuk bepaelt heeft, gelyk de Heer Lokke in dit Werk doet. Zoo de geheugenisse ons niet bedriegt, heeft Jacobus Acontius, die in de XVIde Eeuwe te Trenten gebooren werd, het getal tot zes zoeken te brengen. Doch onze Schryver stelt alleen dit eenige ter neder, namentlyk, te gelooven, dat Jesus Christus de Messias is. Om dit vast te zetten, brengt de Heer Lokke voor eerst de plaetse Joh. III:36 by, alwaer wy vinden, wie in den zoone gelooft, die heeft het eeuwige leven; maer wie den Zoone ongehoorzaem is, zal het leven niet zien. Het geene hy met Joh. IV:25, 26, 29, 39-42. vergelykt. Dit was, zegt de Heer Lokke, het groote verschilstuk, rakende Jesus van Nasareth, namentlyk om te weten, of hy de Messias waere of niet. Hierontrent werden de geloovigen van de ongeloovigen onderscheiden, en wanneer veele van Jesus leerlingen hem verlieten, omdat hy verklaert had het broot des levens te zyn, dat van den Hemel was nedergedaelt, zeide Hy tot de twaelven: wilt gylieden ook niet weggaen? waerop Simon Petrus hem antwoordde: Heere, tot wien zul-

[p. 146]

len wy henengaen? gy hebt de woorden des eeuwigen levens; ende wy hebben gelooft en bekent, dat gy zyt Christus de Zoone des levendigen Godts. Joh. VI. 69. Dit was dan, zegt onze Schryver, het geloove, dat hun van de afvalligen en ongeloovigen onderscheidde. Hiertoe wrogt Jesus ook zyne Wonderwerken, zie Joh. X:24, 26. Dogh om alle die plaetsen aen te halen, die de geleerde Schryver, om dit zyn gevoelen te staven, bybrengt, zoude ons bekrompen bestek zich verre te buiten gaen. Het vyfde Hooftstuk is alleen daerhenen gerigt, om te beweeren, dat de Apostelmannen ook niet anders dan dit geloofsstuk voorstelden. In het achtste Hooftstuk beantwoordt hy de vrage, waerom de Heiland niet in het openbaer zeide, dat hy de Messias was. De Heer Lokke oordeelt, dat 's werelts Heilandt daerin, volgens de regels van eene goddelyke wysheit, handelt, dewyl het Sanhedrin hem anders ten eersten gevangen genomen en van het leven zoude berooft hebben; en dus ook van de gelegenheit, om zyne nederigheit, zagtmoedigheit en lydzaemheit, die het voornaemste versiersel van zyn leven uitmaekten, te doen uitmunten.

Eene tegenwerping lost de Heer Lokke in het dertiende Hooftstuk op, namentlyk, hoe die geenen, die voor de koomste van Christus leefden, zaligh konden worden, wanneer de Messias noch niet gekomen was, en of men zulks niet konde geloven? De woor-

[p. 147]

woorden, die de Fransche Overzetter gebruikt, maeken wy de onzen, namentlyk, dat wy de vryheit nemen, om hier te verklaeren, hoe wy alle de redeneeringen van den Heere Lokke niet aennemen, en zeggen met eenen, dat wy in dit uittreksel veel breder zouden geweest zyn, indien anderen van den eersten druk niet reets hun werk gemaekt hadden. Laet ons ook noch iets van de agteraengevoegde Verhandelinge zeggen, die daertoe aengelegt is, om Christenen te vereenigen, en waerin men op dezelve beginselen de middelen tragt vast te stellen, die 'er zyn, om alle Christenen, in weerwil van hunne verschillende gevoelen, tot een te brengen; en men oordeelt, dat het Werk van den Heere Lokke hiertoe zeer bequaem is. De reden, waerom de eene Christen den anderen vervloekt en van de zaligheit uitsluit, ontstaet, naer zyn gevoelen, daeruit; omdat ze ontrent den zin van zekere geloofsstukken, die elk voorgeeft ter zaligheit te moeten gelooven, niet overeenstemmen. Allen merken zy de Schriftuur wel aen als van eene goddelyke ingevinge, doch verschillen zeer verre in de uitlegginge van verscheide plaetsen van dit heilige Boek. De een vindt daer zaken in, die de ander daerin niet kan zien. Anderen zien juist het tegendeel, en weder eenige zulke leeringen waervan anderen eenen afschrik hebben. Daeruit ontstaet dan het verscheidenerlei slag van Christenen, Roomschkatholyken, Lutheranen,

[p. 148]

Kalvinisten, Mennoniten, Arminianen, enz. die allen in het een of het ander zich tegen elkander aenkanten. Allen zyn ze naer hun eigen oordeel orthodox, en anderen ketters of scheurzieken, zoo men hunne tegenstreevers gelooft; en eindelyk allen vinnigh tegen elkanderen ingenomen. Wat is 'er, oordeelt onze Schryver, dan gereeder middel, om alle deze verschillenden te vereenigen, dan dat men in Godt gelooft en Jesus Christus voor den Messias, dat is voor zynen Heer en Koning erkent; met een oogmerk, om zynen wille opregt te volgen. En zie dit, Lezer, is de draet, waerlangs deeze geheele Verhandeling afrolt, en waermede wy dit uittreksel ten einde zien loopen.