Ars moriendi

[fol. 33v]

§ Van hoe anxtelike pine dattet vegeuier is leestmen een schoen exempel

Exempel

EEnderhande siele quam tot hoer vrendinne die noch leuede ende sprac hoer toe in stilheyt der nacht seggende. Adoptata vriendinne slaept ghi. Sij antworde Wie is daer. Hier bin ik Preuenta v geminde vriendinne die van hier als ghi wel weet gheuaren bin. O lieue suster hoe ist met v. Och ick hebbe also grote pine dat icse niet vutspreken en mach. O lieue suster hoe is dat. Si seyde dat zal ik v seggen op datstu daer voer hoeden moghet. ende op dat ghijt anderen luden oeck segget dat zy niet en comen in die grote pine daer ik in bin. Ick lijde ommate pijne daer omme dat ick op de kercke niet en achte. ende dat ick lieuer om nutte reden hoerden dan dat woert godes Ende oeck omme dat ic mi zeer ydelic plach te vercieren in clederen ende in anderen cierheyden des lichaems want ik begeerde meer sterfelicke menschen te behaghen dan gode minen scepper. Ende ic segge u hadde ick in aldustanighen leuen zonder biechte ende berouwe ghestoruen. ick moste verdoemt hebben geweest. Mer ic aendachte mijn quade leuen ende dat ick mi al anders moste hebben zoude ick bij gode comen ende die ewige pine daer omme ghelouede ick reynicheyt. ende want ik anxt hadde mi mijn olders hinderen zouden ende mi daer af trecken zouden daer omme gheloefde ick onser lieuer vrouwen reynicheyt. Ende doe ick dit gheloeft hadde niet langhe daer nae sterf ick. Ende want ick niet voldaen en hadde voer mijn zunden daer omme moet ick nog grote pine liden. Mer mine pijn zal een eynde nemen. Daer om bidde ick v lieue suster dat ghi mijn vrienden ende mijn ouders wilt seggen dat si mi te hulpen komen mit almissen ende mit ghebeden op dat ick wt dese grote pine comen mach. want ic segge v waerlic. dat ick lieuer zoude vasten te water ende te brode te ionxten daghe toe ende nummermeer onder dack te comen dan ick aldus iamerlick int vegheuier ghepijnighet moet werden. Ende ick bidde v oeck mijn lieue suster dat ghi dese werlt wilste laten ende doet penitencie voer v zunden op datstu niet en comeste in die anxtelike pijn daer ic in bin ofte datstu niet en comste in die ewighe verdoemenisse Adoptata antwoorde Ic en waer niet gheerne in die grote pine. ende ick en zoude die werlt oeck niet gheerne laten. ic mach noch langhe tijt leuen. ende als ick beghinne out te werden dan wil ick beteren mijn leuen. Hier op antworde zij En segget niet datstu ionck biste want daer zijn veel menschen mede bedroghen want doe si meenden langhe te leuen. onderghenc hem die doot ende zijn ghecomen in die ewighe verdoemenisse.

[fol. 34r]

§ Ick segge v dat hadde ick gheweten dat ick nu weet ick soude god ghedient hebben van myne bloyender ioghet op dat ick dese pijne hadde moghen ontgane. mer o laci nu ist mit mi te laet. Hier omme mijn lieue suster hoet v voer dese grote pine ende schuwet de quade stinckende zunden. ¶ Adoptata sprack ende seide Och waer mede sal ick dat hemelrijke verdienen Ick en mach noch vasten noch beden Want ick bin leckerlick opgheuoet ende bin seer teder van complexien.

§ Hier op antwoerde die siele O wiste ghi dat ick weet ende haddestu besocht dat ick besoecken moet gheen penitencie en zoude v te zwaer duncken wesen. O lieue suster bistu aldus teder datstu ghene penitencie doen en mogheste hoe soldestu moghen liden dese grote pijne die ick lijden moet. Bestaet v zunden toe beteren want ghij een weet niet hoe lange dat ghi leuen zult. ¶ Die maghet seyde. Ick moet mijn ioghet ghebruyken in vrouden ende daer nae wil ick god dienen. Die siele antwoorde. Waer om wilstu die werlt dienen. Alle die ghene die hoer denen werden int eynde bedroghen. Ghi segghet als ghi out werdet zoe wilst u gode dienen. du en weetste niet ofstu enen dach iea een vre leuen zulste.

§ Hier omme o lieue suster kyest dat zeker ende dient gode die wile datstu die tijt heueste Want de doot en siet niet aen ioncheyt noch outheyt. mer als hij comt soe en mach hem niemant ontwiken. daer omme maket dat ghi voerden doot niet sorghen en dorst Maect ghijt aldus ick segghe v dat gheene tonghe v blijscap wtspreken en mach.

§ Ende wilstu gode niet dienen. soe segghe ick v dat die duuelen comen sullen tot uwen laetsten eynde ende brenghen v siele in die ewighe verdoemenisse

¶ Tot desen woerden seyde die maghet. Ick zoude gheerne die onuerdraghelicke pijne ontgaen ende mijn leuen beteren mer ick hebbe anxte dat mij mijne ouders daer af trecken zullen. ¶ Die siele sprack. Och wat ouders zijn dat. die niet lieuer en hebben dat hoer kinderen enen coninck dienen dan enen nette boef ende enen ribaut. Ick segghe v voer waer dattet beter waer dat v vader brande ende doot bleef dan hij v trecde vanden dienste godes Want alle die lichaemen deser werlt en zijn niet soe costelick als een siele. ¶ Die maghet sprack. Ick hebbe dit wel verstaen ende ic hope als ick dit mijn ouders segghe. dat zijt mij gunnen zullen gode te dienen. Mer gode te dienen is zeer zwaer. ¶ En segghe niet dattet zwaer is gode te dienen mer zeer licht. mer ghij en hebbes niet besocht daer omme duncket v zwaer zijn¶ Alte hantes doe si dit gheseyt hadde sprack si mit eenen droeuighen moede Och nu comt die tijt dat ick grote pijn sal moeten lijden. Och och of ick noch leuede als ghi doet ick en zolde niet ontsien enighe penitencie te doen.

¶ Doe seyde die maghet. Ist vmmer alsoe alstu mij seggheste als dat alsoe on-

[fol. 34v]

uerdrachlike pijne den genen te liden dye hem op deser werlt niet beteren wolden ¶ Doe sprack die siele. Ick neme gode tot een ghetugenisse dattet niet te gheliken en is bi de pine datmen v daer af seyt. O lieue vriendinne men mach v dat dusenste deel niet seggen der anxteliker pijnen der hellen. noch der vrouden des ewighen leuens ¶ Want ghelikerwijs als geen ghelijckenisse en heuet met vre lanck te spreken ende te predijken hoe grote pine dattet is al naect in enen gloyenden ouen lichaemlijck te sitten ende die vlamme des vuers te gheuoelen bi den ghenen die dat zelue proeuet. Des ghelikes en heuet ghene comperacie ofte ghelijckenisse watmen v scriuen ofte seggen mag van die pine der hellen Ende van die blijscap des ewighen leuens

§ Als dit Adoptata gehoert hadde waert si zeer beweghen in haer zeluen. ende dochte op die gruwelike pine der hellen ende op die grote vroude ende blijscappe des ewighen leuens ende sprack

Nu loue ick gode in uwer teghenwoerdicheyt dat ick mijn leuen beteren wil. ende dat ick gode dienen sal ende reyne ioncfrouwe bliuen op dat ick deze gruwelijke pine ontgaen mach. ende op dat ic die ewighe blijscappe ende vroude mach besitten ¶ Doe dat die siele hoerde was si zeer blijden ende vrolick ende seyde. O mijn alre lieueste suster want ghi bekeert zijt ende wilt gode dienen. daer omme bidde ick v datstu desse openbaringhe seggen wilste anderen menschen de gode oeck moghen dienen.

§ Tot desen woerden antworde die maget. O mijn lieue vriendinne waer omme zoude ick dat zwighen. want daer mach den menscen grote zalicheyt af comen. Mer noch bidde ick v oetmoedelijke datstu mi segghen wilste eer du van mi geaste hoet mit v was doe ghy van hier scheyden most ende v siele wt den lichaem varen most. ¶ Doe antwoerde die siele. Doe ick verscheyde ende doot was doe quamen tot mi vele verueerlijker duuelen mit vuerighen ketenen ende mit scarpen crouwelen ende riepen myt luder stemmen tot mi ende seyden. Meenstu die helle ende onser gheselschap te ontgaen. ¶ O dit is si die hoer soe scoen plach te sticken ende te proncken. Dit is si die hoer aldus costelijcke plach te vercieren omme den menschen te behagen Waer zijn nu die lecker daghen ghebleuen. Alle dijn leuen hebbestu in ydelheiden toe ghebrocht. Meenstu ons nu te ontgaen. Neen neen ghi moet mit ons int afgront der hellen. Comet nu ende ontfanghet loen van die ghene die ghij ghedient hebbet. Want al dedestu somtijdes een wenich goets dat en dedestu niet omme gode daer mede te dienen. Mer du dedeste dat meer omme datstu vanden menschen ghelouet ende gheprezen mocht werden. Want meer ghinct ghi te kercken omme die luden te behaghen dan omme godes wille. mitten lippen laestu. mer mitten oghen saghestu hier ende daer. Hier om en hebstu gheen goet

[fol. 35r]

ghedaen. daer omme salstu u ewelick ende vmmermeer mit ons bernen int helsche vuer. ¶ Doe si my aldus mit verueerlijcken worden toe sproken dochte ick in mi seluen dattet alsoe was als si seyden ende daer omme was ick in groten liden. Ick stont onder die rasende helsce honden als een scaep onder den woluen dye meenden mi van een te schoren. Ende doe ick aldus onder die helsche duuels stont ende niet en wiste hoe ick horen handen mochte ontcomen.

§ Ten laesten dacht ick dat ick vmmer opgheset hadde mijn leuen te beteren. Doe ick dit aldus dacht sprack ick totten duuelen En mach mi dit goede opset niet helpen. ende doe ik aldus iamerlick omme sach ofte mi yemant te hulpen quame die mi vut des duuels handen mochte verlossen. Mer ick en sach niemant comen. doe gaf ik den hope bijnae verloren ende dochte in mi seluen dat ick altoes mitten duuelen soude moeten bernen nochtans sach ic dic omme ende hoepte noch genade te vercrighen. Want ick was in alsoe groete verueernisse dat ick lieuer hadde datmen mi in enen gloyenden ouen stiete dan ick also staen moste onder dye grimmende duuels.

¶ Ten laesten sach ick iamerlick omme ende ons lieue vrouwe maria quam mit een grote schare der engelen. Doe icse sach comen begonde ick wat vrolijker te worden. Ende doese die duuels saghen comen liepen si van mi. ende riepen ende belcten als ossen seggende. Wacharme siet hier comt die quade vrouwe die ons nye goet en dede. Och of si nye geboren en ware. Och of wise mochten doden. si en doet ons nummermeer bate. Mit horen smeken trect si tot haer alle die ons dienen. Si raet den maechden dat si ioncfrouwe bliuen want si selue een maghet is ¶ Doe die quade onsalighe duuelen dese woerden hadden ghesproken ghinghen si van mi mit gruwelijcken roepen ende crijssen ende lieten recht of si mi schoren souden mer si en dorsten mi niet doen.

§ Doe quam ons lieue vrouwe mitten heylighen engelen tot mi ende sach mi blidelick aen ende nam mi doe in horen armen ende seyde. ¶ O mijn lieue dochter hoe ist. doe seyde ick. Och mijn alre liefste moeder ick hebbe in soe groter noet gheweest. och die duuelen hebben mi so groten ouerlast gedaen.

§ Doe seyde die moeder gods maria En weetstu niet lieue dochter die in minen dienste steruet dat hi nummermeer verdoemt en mach werden. Ende meent ghi dat ic vergheten hebbe dat goede opset dat ghi hadt voer uwer doot. Bij mi sal dijne woninghe zijn. Mer want ghi noch niet reyn en zijt daer om moet ghi int vegheuier Want bi mijn noch bij minen ghebenediden sone en mach nyet onreyns comen. Mer als ghij gepurgeert zijt soe sulstu mit mi comen in onsprekeliker blijscappen. Daer om gaet ende segghet v gheselinne die ghi op eertriken hebbet dat si hoer leuen betert op dat si oec mach comen in die blijscap daerstu

[fol. 35v]

nu in biste. ¶ Ghi sult hoer oec openbaren alle die dinghen diestu ghesien ende ghehoert hebbeste op dat si ende v olders ende ander menschen die dit horen hem beteren moghen. Ende ouer drien daeghen sal ick v tot mi laten haelen mit mijnen engel gabriel in dat scone hemelrijke ende setten op v hoeft die crone der maechden die scoenre sal blincken dan die sonne.

§ O wtuercoren lieue moeder waer mede hebbe ick dese costelicke crone verdient. o lieue kint daerom want du biste maghet gebleuen.

¶ Als ons lieue vrouwe maria dit geseyt hadde hoerde ic alte hants een grote scare der duuelen roepende ende crijssende ende seggende. Luyck op luycke op die helle ende bereydt een bedde van helschen vuere daer die padden ende dye slanghen op crupen moghen op dat onse vriendinne daer op slapen mach. want si is seer moede. Ende bereyt oeck siedende yet ende ghesmouten zweuel op dat si drinken mach want si is seer dorstich.

§ Ende doe ick dit gheluyt ghehoert hadde doe sach ick omme ende vernam dat die lelike duuels quamen mit eenre sielen die si ter hellen waert voerden.

Die siele sloech die handen ende treckede dat haer ende schreyde mit groten roepen ende seyde. ¶ O of mijn moeder my verdrenct hadde doe ick een iaer olt was Och of ick nye gheboren en waer Want soe en had ic niet gecomen in dese anxtelijcke pine. Vermaledijt moeten zijn die borsten die ick ghestoken hebbe.

Vermaledijt moeten zijn mijn vader ende mijn moeder die mi op gheuoet hebben ¶ Als ick dit hoerde vraghede ick onser lieuer vrouwen wie dat waer. Doe sprack ons lieue vrouwe ende seyde mi lieue kint dat is v nicht Kyliana.

O mijn lieue moeder waer mede heuet si dat verdient Want si was doch voer een goede maghet vernoemt onder den luden. Doe seyde mi ons lieue vrouwe lieue dochter si en zijn niet alle goet die voerden menscen goet schijnen. Si en zijn voer mijnen gebenediden soene nyet goet ¶ O mijn alte liefste vriendinne nu comt die tijt dat ick niet meer mit di spreken en mach Want die pine die ick lijden moet die wil ick gaen betalen. op dat ick mach comen in die grote blijscape die mi bereyt is

§ Doe dit die siele ghesproken hadde verscheen si alte hantes. ende Adoptata die maghet die noch leuende was danckede ende louede gode van dat grote myrakel dat hi an haer had laten ghescyen Si vertelde allen menschen wat zy gehoret hadde ende beterde haer leuen ende ghaf ouer die valsche werlt. ende is gheworden een spieghel alre doechden

¶ O wtuercoren mensche wilt doch v leuen alsoe beteren. dat ghi niet en comet onder die scharpe clouwen des duuels Want ick segge v dat si alsoe vast holden dat alle die ghene die onder haren clouwen comen en moghen hem nummermeer ontgaen mer altoes moeten zij daer mede ghepinicht werden.