Laatste voordrachten

[p. 94]

Mijn Condoleantiebezoek

Door Johan Gram.

Wij zaten juist aan tafel, toen onze meid, de deur half openende zei: ‘meneer, 't overlijden bekendmaken van meneer Daalman!’

‘Wel, wel!’ zei mijne vrouw, ‘is die oude man dan toch eindelijk dood!’ Toen zetten haar mes en vork 't werk moedig voort, en scheen de leemte in 't geslacht der Daalmans aan haar eetlust niet de geringste afbreuk te doen.

‘Hoe is 't mogelijk, ik heb hem eergisteren nog voor het raam gezien!’ luidde de stereotype opmerking mijner nicht, welke aan de deugdelijkheid van 's mans dood niets afdeed.

Daarop werd de verandering, die het overlijden van den ouden heer in de familie zou teweegbrengen, met die uitvoerigheid besproken, waarmede wij gewoon zijn de rekening onzer vrienden en kennissen te maken. De jonge Daalman vooral zou veel aan zijn vader verliezen. Zij hadden te zamen een uitgebreiden manufactuurhandel en de beide familiën, de oude Daalman en zijne vrouw,

[p. 95]

en de jonge met vrouw en kinderen, bewoonden één groot huis.

Den volgenden dag besloot ik de familie Daalman te gaan condoleeren. Juist toen ik belde, kwam mijn vriend Van Schutten aan, die mij de hand drukte en met een gezicht, dat geheel bij de droevige gebeurtenis paste, zei:

‘Dat 's hard voor den ouwe, hé!’

Terwijl de meid ons stilzwijgend de deur opent en wij den langen marmeren gang instappen, antwoord ik hem:

‘Hard, ja, maar als je 84 jaar oud geworden bent ...’

‘Wa'blief? 84 jaar?’ herhaalt Van Schutten, me verbaasd aankijkende, ‘de oude vrouw was amper zestig ...’

‘De oude vrouw? Vriend, hoe heb ik 't met je? De oude mevrouw Daalman is niet dood, maar mijnheer.’

‘Mijnheer?!’ herneemt Van Schutten, ‘kom, vriendje, 't is duidelijk bij me aangezegd, dat mevrouw Daalman overleden is.’

‘Nu, ik weet zeker, dat het overlijden van mijnheer is aangezegd.’

‘Bovendien,’ gaat Van Schutten voort, ‘heb ik daareven mevrouw Van der Spiegel, hun nicht, met een paar andere dames op straat ontmoet. Met een enkel woord vroeg ik haar, hoe de oude heer onder het verlies was, en zij antwoordde me, dat het nog al redelijk ging.’

‘En ik verzeker-je toch ...’

‘Nu,’ fluistert mijn vriend me in 't oor, nu we vlak voor de deur der achterkamer staan: ‘Je zal je nu spoedig overtuigen, dat ik gelijk heb.’

We treden de donkere kamer binnen. Het twijfelachtig licht, dat door de reten der halfgesloten blinden valt, maakt de treurende en ernstige gezichten nog somberder!

[p. 96]

Mijn vriend en ik stappen omzichtig verder, en de eerste persoon, die ons in 't oog valt, is ... de oude heer Daalman, in levende lijve.

Een kort tikje van mijn vriends elleboog geeft me duidelijk te kennen: ‘Had ik geen gelijk?’

Inderdaad, hij is in zijn recht en 't zal niet de eerste keer zijn dat een verkeerd overgebrachte boodschap tot een vergissing aanleiding geeft. Dan is dus wezenlijk de oude mevrouw Daalman dood!

Wij stonden beiden voor den ouden man en mijn vriend sprak plechtig: ‘Ik betuig u mijn innige deelneming, meneer Daalman, met het verlies van uw lieve ...’

Plotseling houdt mijn vriend op: De deur vóór hem gaat open en 't zonnetje in den gang verlicht de gestalte van niemand anders dan de oude mevrouw Daalman, die 't vertrek als een gewoon levend mensch binnentreedt.

Hoe Van Schutten zijn zin afmaakte, weet ik niet, maar wel kan ik verklaren, dat het me een oogenblik was, alsof den grond me onder de voeten wegzonk. De oude Daalman is zoo frisch als een hoentje; mevrouw verrijst uit den doode, zonder dat iemand er iets vreemds aan vindt; maar wie is er dan in 's hemelsnaam dood?

Mijne zenuwen begonnen zoo in opschudding te raken over al die geheimzinnigheid, dat het mij onmogelijk werd, ernstig te blijven. Ik mompelde dus iets tot den gewaanden doode en tot de verrezenene van: ‘condoleeren ... smartelijk verlies!... hm! hm! bezegelde dit met een flinken handdruk en liet me daarna op een stoel vallen.

Toen mijn vriend en ik gezeten waren dorsten we elkaar niet aanzien, uit vrees van bij al dezen ernst en

[p. 97]

droefenis in lachen uit te barsten. Gelukkig was eene der gehuwde dochters in onze nabijheid gezeten, en fluisterde mijn vriend, die haar bizonder goed kende:

‘Marie, zeg me nu toch in 's hemels naam eens wie er hier dood is? Wij hebben allebei je oudelui gecondoleerd, zonder het te weten.’

In plaats van mijn vriend dadelijk te antwoorden stoot Marie haar buurvrouw aan:

‘Zie je wel? Wat heb ik je gezegd? Ik wist wel dat er vergissingen door zouden ontstaan. Dat 's altijd het geval met die zelfde namen. Waarom 't ook niet duidelijker aan de menschen opgegeven!...

‘Maar’ val ik haar fluisterend in de rede, ‘wie is er dan dood?’

‘Dus,’ gaat ze voort, ‘heeft men bij u aangezegd:’ ‘het overlijden van mevrouw Daalman?’

‘En bij mij,’ voegde ik er op gesmoorden toon achter: ‘het overlijden van mijnheer Daalman?’

‘Dat moet Filip nu toch eens even hooren!’ zegt Marie, driftig opstaande, terwijl wij nog maar altijd in het onzekere verkeeren, wie er dood is.

Het werd mij daarbinnen te eng. Ik voelde, dat ik het niet lang meer zou uithouden, en ik stond dus op, maakte eene diepe buiging en verliet met mijn vriend het rouwvertrek. Maar toen we buiten in den gang waren, keken we elkaar aan met een gezicht, dat op 't punt stond uit te barsten in lachen.

Aan de tuindeur stond een der dienstboden, en als uit éénen mond vragen wij haar: ‘zeg eens, meisje, wie is er toch eigenlijk dood?’

‘Nou!’ zegt de meid, 't hoofd schuddende, ‘de heeren

[p. 98]

komen van binnen en dan zou ik moeten zeggen, wie er dood is. Dat 's ook 'n goeje!’

‘Neen, in ernst!’ verzeker ik...

‘Neen, neen, ik laat me niet bij den neus nemen.’

Het was om wanhopend te worden! Kon ons dan niemand in die duisternis licht geven? We keken elkaar aan als een paar dwazen, haalden de schouders op en stapten naar de voordeur.

Juist wordt deze door de andere dienstbode geopend en treedt een onzer bekenden binnen.

Als uit éénen mond vragen wij hem: wie er dood is. De man kijkt ons verbaasd aan en antwoordt:

‘Wat beteekent dat nou? Jelui weet dat toch even goed als ik: de vrouw van Willem Daalman!’

‘Goddank!!’ roep ik uit den grond mijns harten uit.

‘Wat blief? Goddank! is de nog meer verbaasde vraag: Goddank! maar vrienden, hoe heb ik het met jelui?’

Wij bekommeren ons niet om zijn uitroep, maar keeren dadelijk om en loopen de trap op, om Willem, den eenigen zoon van den ouden Daalman, met het verlies zijner jonge vrouw te condoleeren! Blijkbaar had men vergeten bij de aanzegging te voegen dat het de echtgenoot van mijnheer Willem Daalman was en hierdoor bleek het misverstand te zijn ontstaan.

Reeds staan we op 't ruim portaal om ons naar de voorkamer te begeven, als er eene dame voor 't gangraam, dat op den tuin uitziet, zich omkeert, en wij in hare trekken – ... de vrouw van Willem Daalman herkennen. Nu werd het ons toch wat al te kras! Was het huis betooverd of had men het met ons beproefd? In hetzelfde oogenblik aan eene impulsie gehoor gevende,

[p. 99]

keeren we ons pijlsnel om, loopen de trap af, stappen den gang ijlings door, rukken de deur open en staan weer in de frissche lucht.

Maar toen we elkaar aankeken begonnen we zóó aanstekelijk te lachen, dat de deftige bedienaar der begrafenis, die met zijn deftigste en langste gezicht aankwam, zijne tronie in een zakdoek moest verbergen.

Zoo stapten we naar huis. Eerst den volgenden dag vernamen we, dat eene tweelingzuster der jonge mevrouw, sprekend gelijkend op de overledene, den doorslag aan mijn zonderling condoleantiebezoek gegeven had.