Laatste voordrachten

[p. 66]

‘Wat is oud en wat jong?’

Door Jan C. de Vos.

Toen ik onlangs een mop vertelde, dien ik pas gehoord had en nog al aardig vond, werd me door een jongmensch geantwoord: ‘die is al oud!’

Verleden jaar had ik een rol gespeeld, die vroeger door Albregt vervuld werd en waarin ik hoopte hem eenigszins te kunnen evenaren: een jong criticus vroeg van welken rommelzolder ik dat oude stuk vandaan gehaald had?

Dezen zomer, toen ik buiten 'n beetje me verpoosde van den vermoeienden winter-campagne en op 'n snikheeten dag uit m'n koffer een grooten panamahoed te voorschijn bracht, dien opzette en me behagelijk voelde onder den breeden rand, die de felste zonnestralen weerstond, zei m'n dochter: ‘nou, die is ook al oud!’

Onlangs in 'n café-chantant zat ik te lachen, dat ik schudde, om 'n paar Engelsche clowns, die elkaar op de gekste manier en alsof 't 'n doodgewone zaak was, afranselden, stompten, op den grond smeten, over elkaar rolden, tolden, bolden enz. en toen ik 'n neefje vroeg,

[p. 67]

waarom hij niet mee lachte, kreeg ik ten antwoord: O, dat is al zoo oud!....

Nu ik zelf de eerste jeugd voorbij ben, ja .... ik wil 't anders niet weten, maar u deel ik 't in vertrouwen mee, ik heb de 5 kruisjes al achter den rug, moet ik eerlijk bekennen dat 't woord ‘oud’ een min of meer onaangename beteekenis voor me heeft.

Ik ben voor niets zoo bang, dan dat iemand tegen me zeggen zou: daar ben je te oud voor!

Ja, dat zit er zóó bij me in, dat ik me nog levendig herinner, hoe dat woordje van drie letters ‘oud’ me als jongen al doodergerde.

Als ik een guitenstreek had uitgehaald, en dat overkwam me nog al eens, heette 't, wanneer ik betrapt werd, en dat hoorde tot de zeldzaamheden: ‘dat moest jij nu niet meer doen, daar ben jij nu te oud voor!’ Had ik m'n broek gescheurd door in een boom te klimmen; m'n kiel bemorst omdat ik de grutten met stroop te gauw naar binnen gespeeld had; m'n haar vol verf omdat ik de kwast te ijverig hanteerde, bij 't opschilderen van m'n vuilnisbak; m'n vingers met inkt, omdat ik die bij de pen in den pot doopte, wat in ieder geval voor m'n ijver getuigde; een jongen, die 'n klein meisje sarde en plaagde, een beetje te hard om z'n ooren geslagen, en in nog honderd andere gevallen meer: steeds luidde de vermaning, natuurlijk met de noodige variaties: ‘Willem, daar ben je nu te oud voor om dát nog te doen!’

Is 't nu te verwonderen, dat ik dikwijls nadenk over wat ‘oud’ en wat ‘jong’ is?

Ja zeker, hoe treurig ook, 't blijft waar, want we ondervinden 't, als 't ware dagelijks: alles veroudert ...

[p. 68]

tooneelstukken, boeken, modes, menschen. Met onverbiddelijke gestrengheid gaat die oude heer, die De Tijd heet verder, en met iedere schrede laat hij onverbiddelijke sporen achter.

Maar waarom bestaat er zoo'n schrille, zoo'n hatelijke, zoo'n wreede en dikwijls zoo'n melancholische tegenstelling tusschen oud en jong? Is dan niet alles wat nu oud is, jong geweest?

En is niet alles, wat nu jong is, voorbeschikt om eenmaal oud te worden? Ja, hoor ik menigeen in stilte antwoorden ... en toch is 't niet waar! Er zijn zaken en menschen, die nooit jong geweest zijn en er zijn er die nooit oud worden!

Wat het tooneel betreft bijv.: oud is 't repertoire van Scribe en Kotzebue, de oudgediende die overdekt is met glorievolle wonden, de wees, die de zachtheid, deugdzaamheid en liefderijkheid in persoon is ...

Oud zijn de stukken, die geschreven werden om een stelling te bewijzen, met lange tirades, opgevuld met bombast; oud zijn de vaudeville's met coupletten en romances; maar jong zijn de stukken met karakterteekening, met menschen in plaats van marionnetten, stukken die de wondeplekken van maatschappij, samenleving, zedeleer en wetten blootleggen. Oud is de sentimentaliteit, jong het sentiment. Oud zijn de stukken van Bilderdijk, eeuwig jong die van Shakespeare. Oud is de afbrekende tooneelcritiek in ons vaderland, jong de sympathie en waardeering.

Oud zijn bij de opera; De Troubadour, De Hugenoten, De Profeet, De Pré aux clercs, maar jong blijven: Don Juan, Fidelio, Lohengrin, Parsifal en Carmen.

[p. 69]

In de letterkunde zijn oud de romans van Oltmans, Marlitt en Xavier de Montépin; maar jong blijven de werken van Multatuli, Busken Huet, Hildebrandt en Van Deyssel.

Oud zijn Tollens, Heimers, Feith, Bellamy, maar jong, nog altijd jong, eeuwig jong blijven Vondel en Hooft, Victor Hugo, Goethe, Schiller, De Musset, Heine, Longfellow en Jacques Perk.

Oud zijn in de schilderkunst Pieneman, Koekoek, Schelfhout, maar jong zijn en blijven Rembrandt, Van Ostade, Jan Steen – Israëls en De Marissen!

In de ameublementen is juist het oude altijd jong; jong blijft de Lodewijk XV en XVI, maar oud is die van 1830!

Oud is menig café, ook al wordt het in middeneeuwschen stijl herschapen, want men weet 't niet waar? 't nieuwe op 't gebied der café's is nabootsing van 't oudste.

Oud zijn de poedelkrulletjes bij de coiffures der dames, jong de bandeaux à la oude dames.

Oud is de vierkante, jong de ronde monocle, zie 't maar aan Faure!

Alles wordt oud en alles wordt weer jong ook!

De vrouw, eeuwig jong, heeft toch heerlijkheden, die oud worden. Zelfs de kleur van 't haar werd gewijzigd naar de grillen der mode. De rossige tint heeft alweer afgedaan, leve de jonge blonde en zwarte lokken! Oud is de ... halve maagd, eeuwig jong de ingénue!

Overoud is de wrok der schoonmoeders, jong de liefde van schoonzoon – of schoondochter! Oud is de onenigheid in het huwelijk, maar heerlijk jong de liefde in het huisgezin! Totaal verouderd is de ongeneerdheid tegen-

[p. 70]

over vrouwen en dames, maar zeer modern respect voor het geslacht, waartoe onze moeders en zusters behooren.

Ook in de politiek is het 't zelfde: oud is al het radicalisme; jong blijft de overtuigde conservatief, zelfs al is hij nog zoo geconserveerd; oud onze oorlog, helaas, met Atjeh, maar jong de heldenmoed door onze dapperen er dagelijks betoond; oud is het koningschap, maar heerlijk jong onze Koningin!

En zij, die niet verouderen, die nooit oud zullen worden, ook al klimmen de jaren, tenminste dat hopen wij, zijn: Generaal van der Heyden en Vetter, de bouwmeester Cuypers en de schilder Israëls, Nicolaas Beets en Schaepman en last not least: onze Koningin-Moeder!

Oud zijn de geverfde haren, jong de grijze. Oud de echtscheiding, jong de trouwe liefde. Heel dikwijls jong zijn de ouden, en al te dikwijls oud de jongen – tegenwoordig!

O, er zijn dingen, die nooit oud worden, het nooit geweest zijn en nooit worden kunnen: dat zijn de meesterwerken, die in zich de kiem der onsterfelijkheid dragen; het merkteeken van het onvergankelijk schoon; de groote denkers; de redders en weldoeners op wetenschappelijk gebied; de pleegzusters, die de armen verzorgen; de liefde der moeders voor hun kinderen; de eeuwige jonge natuur en de trouw van het Nederlandsche volk aan het huis van Oranje!

En laten we nu allen zooals we hier zitten, want de tijd dringt, de uren zijn voor ieder geteld, ons haasten om allen jong te blijven!