Laatste voordrachten

[p. 17]

In welke eeuw leven we?

Door A. van Sprinkhuijzen.

De bruigom komt op, witgedast, de traditioneele roos in het knoopsgat, de witte handschoenen in de hand. Hij vraagt aan iemand die er niet is:

Zou u niet zoo goed willen zijn een knoopje aan mijn handschoen te zetten? (ziet rond) O .... (tot het publiek) Ik had een flauwe hoop hier een dame te vinden, naaldewijs genoeg om een knoop aan een handschoen te naaien .... er zijn nog enkele vrouwen ‘vieux jeu’ om met naald en draad om te gaan .... maar ik wil van daag geen kwaad spreken van de schoonere helft van het menschdom .... nu minder dan ooit, nu ik de gelukkige bruigom ben. Wat!!? zult u zeggen, gaat dat huwelijk nu toch door van dit jaar? U weet er dus van? Ja 't gaat door; over een half uurtje gaan we voor den burgemeester of zijn plaatsvervanger iets prevelen dat op ‘ja’ gelijkt, nadat we hem iets hebben hooren voorlezen dat we niet verstaan hebben, omdat we er niet naar geluisterd hebben .... Zoo, zoo! U weet er dus van? Ja we mochten niet trouwen .... Dat was nu weer zoo'n

[p. 18]

eigenwijsheid van mijn aanstaanden schoonvader .... Ik dacht dat ik het al buitengewoon goed getroffen had: Een volmaakt lief meisje .... enfin u kent haar .... zoo volmaakt zelfs dat ze geen schoonmoeder voor me ten huwelijk meebracht .... daarbij rijk .... die hoofdzaak is nu wel bijzaak .... maar daar zal ik liever niet op door gaan. Ik zei dan dat zij, mijn bruid, volmaakt .... zou zijn ... als ze me geen schoonvader mee ten huwelijk bracht. Een schoonvader ... is dat nu zoo erg, zult u me tegenwerpen en meteen hoor ik u al zeggen dat ik erg veeleischend ben. Dat zegt u omdat u hem niet kent. Ik geef deze eene schoonvader voor tien schoonmoeders... (afwerend tot iemand in het publiek) neen amice, waar twee ruilen moet er een huilen, en ik wil je er niet laten inloopen. Bovendien, je hebt maar één schoonmoeder, en ik sprak van tien .... let wel .... tien (tot het publiek) heb ik gezegd, tien, ja of neen? (tot denzelfden persoon) hoor je 't nou, tien (tot het publiek). Maar u zult zeker wel iets naders willen weten omtrent de kwestie .... Zooals u weet ben ik eindeloos geëngageerd geweest; u kan 't me niet erg aanzien, want ik heb gelukkig een ijzersterk gestel; mijn bruid ook. We kunnen, in tegenstelling van de meeste geëngageerden, die er na een jaartje vrijen uitzien als de geletterde dood, zooals men dat gemeenzaam noemt, wij kunnen, zeg ik tegen een stootje. We waren dus eindeloos geëngageerd, en waarom? Als men toch als vader, z'n dochter een jongmensch toezegt, laat men ze ook trouwen .... Tegen ons huwelijk had-i dan ook niets, maar .... ja, ik geef het u in duizend te raden .... niet in de negentiende eeuw!! zijn dochter mocht niet in de negentiende eeuw

[p. 19]

trouwen. Er viel niet tegen te redeneeren; we moesten tot den dageraad eener nieuwe eeuw wachten.

Waarom? Ja waarom? dat vraag ik u, of liever vraagt u 't hem. Hij wil, hij beveelt, hij decreteert, hij stelt voorwaarden, hij geeft de lakens uit! Waarom! Ik heb 't al lang opgegeven hem naar het hoe of waarom te vragen. Hij wil, omdat-i zoo'n Piet is, en uit!! Met het hoofd in den schoot vrijden we dus, gelaten, door; uren, dagen, maanden, jaren, zooals 't zooveelste gezang luidt. Onze vrienden hadden ons den bijnaam gegeven van Jacob en Rachel .... gelukkig dat Laban, mijn schoonpapa, geen dochter Lea had om me die als een kat in den zak te verkoopen.... We vierden Sinterklaas 1899. De oude eeuw lag daar te midden van boterletters, borstplaten en marsepijn als een stuk taai-taai, waartegen wij als verwende kinderen den neus optrokken. De nieuwe eeuw was dus in aantocht, en berekenden dat we uiterlijk den 2en Januari 1900, onze huwelijksreis konden aanvaarden.

Nadat we den provoost-geweldenaar met allerlei sinterklaas cadeautjes getracht hadden mild te stemmen, bracht ik, zoo tusschen een stuk boterletter en een glas punch ons huwelijksplan op het tapijt.

– Trouwen? zeker mag jullie trouwen, dacht je soms dat ik mijn woord terug nam? jullie trouwt!!! in de twintigste eeuw.

‘Nu ik: Zeker, een man een man, een woord een woord .... Dus, als we over veertien dagen ten ondertrouw gaan, zijn we juist den tweeden Januari 1900 getrouwd .... vindt u dat goed?

– Negentien honderd? nee, jongetje (dat jongetje ben

[p. 20]

ik). Ik heb gezegd: in de twintigste eeuw; heb ik 't gezegd of niet?

– Zeker, maar als we negentienhonderd tellen ....

– Dan zijn we nog in de negentiende eeuw.

– Pardon ....

– Spreek me nou niet tegen – je weet ik hou niet van die betweterij.

– Maar als ik u nou 'n gulden geef, wilt u toch zeker niet beweren dat ik u maar negen-en-negentig centen toetel?

– Je hoeft me geen gulden te geven, die geef je 'n bedelaar; hoewel ik nooit aan bedelaars geef, dat moest jij ook doen – je kweekt paupers.

– He, ik?

– Ja, je bent veel te royaal. 't Is maar goed dat ik je niet hals over kop heb laten trouwen. – 't Was te wenschen dat .... (tot het publiek) Ik schenk u de rest.

We moesten dus nog een jaar wachten en dat beviel me zoo weinig dat ik een middel zocht om den ouwen heer te overtuigen dat het jaar negentienhonderd 't eerste jaar was van de twintigste eeuw. Met z'n gewone eigenwijsheid had mijn aanstaande schoonvader zijn fabriek van verduurzaamde levensmiddelen overgedaan aan een gewezen wijnreiziger, en tegen jaarlijksche afbetaling, met de eigenwijze voorwaarde dat de laatste termijn moest betaald worden .... op den 2en Januari van het jaar .... Neen 'n jaar was er niet in het contract bepaald .... Op den 2en Januari van de twintigste eeuw. Die twintigste eeuw is 't idee-fixe van mijn schoonmoe ... pardon schoonvader.

Die sedert jaren bestaande fabriek van verduurzaamde

[p. 21]

levensmiddelen bleek onder het bestuur van den ex-wijnreiziger niet duurzaam meer te zijn ..... Hij liquideerde te veel door zijn keelgat, en de zaak dreigde failliet te gaan, wat mijn schoonpapa op een verlies van twee duizend pop te staan zou komen. De ouwe heer was in die dagen slecht te spreken – de hem dreigende klap van twee duizend pop maakte hem neerslachtig, maar ik had een middel gevonden .... Laat ik de zaak nu niet vooruit loopen .... Ik ga naar den ex-wijnreiziger en vertel hem dat 't me bekend was dat zijn verduurzaamde zaak niet lang meer zou duren, en vroeg hem of-i van plan was de laatste twee duizend pop schuldig te blijven .... 't Hooge woord kwam er uit; de zaak was op de flesch.... die tijding klonk me in de ooren als een blijde boodschap. Toen kwam ik met m'n voorstel.

(als tot den wijnhandelaar sprekend). Wat zoudt u er van zeggen als ik u die twee duizend gulden eens gaf, om er meneer Jeweetwel mee te betalen. Ik verwachtte een glans van genoegen en dankbaarheid op de paarsche wangen van den onduurzamen verduurzaamde levensmiddelen fabrikant te zien verschijnen. De paarsche tronie bleef onveranderlijk – zijn trekken schenen verduurzaamd.

Weet u welk antwoord hij me gaf?

– Wat heb ik nou an dat geld? Als u dan zoo graag meneer Jeweetwel 'n paar duizend gulden toestopt .... Bovendien – 'k heb nog ruim 'n jaar tijd; 'k hoef pas in de twintigste eeuw te betalen. Nu moest ik wel met mijn plan voor den dag komen. Ik moest een beroep doen op zijn goed hart .... maar hij had geen goed hart (als tot den man sprekend): Waarde heer, u kunt er een jong paar gelukkig mee maken, en het kost u niets.

[p. 22]

U betaalt uw schuld, en door den ouwen heer te overtuigen dat u hem op den bij contract bepaalden tijd betaalt zult u twee menschen gelukkig maken.

– Wat kan mij 't geluk van twee menschen schelen .... kan ik er wat mee verdienen?

Daar kwam de aap uit den mouw: hij moest munt slaan uit mijn deerniswaardigen toestand.

Ik boog het hoofd en bood honderd gulden.

Een honende mefisto-lach was zijn antwoord.

– Tweehonderd dan.

– Tweehonderd armzalige guldens! denkt u dat ik daarvoor, tegen mijn overtuiging een goeien ouwen man iets wil wijsmaken ... ja wijsmaken, want we zijn in 't jaar 1900 – nog in de negentiende eeuw. Als ik me tot zoo'n bedrog zou leenen, moest ik er ook voor beloond worden ... kort en goed: Tweeduizend pop moet ik voor u betalen ... dat kost u tweeduizend gulden.

– Maar dat is .... ongehoord.

– Zeker is dat ongehoord, om een eerlijk man in zoo'n gekonkel te betrekken, en als u nog veel praatjes maakt moet u nog meer betalen; ik zie niet in waarom ik u niet veel meer zou rekenen; 't geld moet bij u toch op, dat zie ik wel ...

Ik heb vierduizend gulden moeten neertellen.

Goed beschouwd, ben ik er nog goedkoop afgekomen, te meer daar de half-op-de-flesch zijnde verduurzaamde-ex-wijnreiziger zich heel goed van zijn taak heeft gekweten, hij heeft mijn schoonpapa met mijn klinkende bewijzen overtuigd dat het jaar 1900 't eerste jaar is van de twintigste eeuw .... En zoo komt het dat ik nog dit jaar mocht trouwen.

[p. 23]

U zult moeten toegeven dat mijn bruidje dat kleine geldelijke offer waard is, want mooier meisje ..... pardon dames, ik breng hulde aan uw schoon, maar (ziet naar zijn handschoenen) als ik nu mijn handschoenen maar (beziet ze nauwkeurig) knoopen zijn overbodig, dat zie ik nu pas, ze sluiten met een veer. 't Is de handschoen der twintigste eeuw (laat de handschoen van binnen zien) kijk maar 't staat er in (leest:) Le gant du vingtième siècle.

Ziet u nu dat ik gelijk heb, als 't niet waar was zou de fabrikant 't er toch zeker niet ingezet hebben. Dat moet ik toch eens gauw den provoost-geweldenaar laten zien. (gaat snel heen).