Rebels en beminnelijk

Brieven van Belle van Zuylen-madame de Charrière (1740-1805) aan Constant d'Hermenches, James Boswell, Benjamin Constant en anderen 1760-1805

Aan Henriette l'Hardy, 20 november 1794

[...] Ik heb niet zo'n hekel gehad als zij (gravin von Dönhoff) aan de Revolutie in haar beginperiode. Ik ben geboren republikeinse, en in mijn eigen land deed het mij verdriet te zien dat de Stadhouder en de buitenlanders te machtig waren, en dat de geest kwijnde. Hoewel bij ons de adel meer van de niet-adellij-

[p. 131]

ken onderscheiden is dan waar ook, omdat er geen verheffing in de adelstand meer mogelijk is en er dus geen nieuwe families de voorrechten van onze oude families kunnen delen, bij ons, zei jk, kent de adel bijna geen privileges meer die op het volk drukken. Een bepaalde deelname aan de regering, waarop alleen zij aanspraak kunnen maken, een geboorterecht om zo te zeggen op de jacht, welk recht echter door de Prins van Oranje ook aan mensen die niet van adel zijn kan worden toegekend, daartoe beperkte zich alles; maar ook dat jachtrecht, zoals onze adel dat had, leek mij akelig, en ofschoon ik er niemand misbruik van zag maken, heb ik er mij dikwijls boos over gemaakt en ik heb mijn broers dikwijls geërgerd door te wensen dat het werd afgeschaft. De gelijkheid en de vrijheid bevielen mij; hun bedrieglijke en leugenachtige aankondiging verleidden mij en tot 10 augustus 1792 heb ik de Fransen meer goed- dan afgekeurd. Sindsdien zijn mijn indrukken heel verschillend geweest; maar de uitgeweken adel werd er in mijn ogen niet beter en interessanter door; alleen hun vijanden waren verfoeilijker. En kon men zich ontveinzen dat die twee delen van de natie, het kleine en het grote deel zo verschrikkelijk veel op elkaar leken? Onmatige begeerte naar plezier en geld, afkeer van alle remmingen, van elke regel, schaamteloosheid, ongeloof, overal heb ik hetzelfde menen te zien in dezelfde mate. Ook de dapperheid schijnen de Fransen gemeen te hebben; alles wat in een regiment loopt en onder Franse vlaggen marcheert tegen de vreemde vijand heeft zich onoverwinnelijk getoond. Welnu, de uitgewekenen in hun geheel, maar gescheiden van de andere Fransen, hebben mij dus weinig geïnteresseerd; ik heb ze beklaagd, dat is alles. Ik heb uitzonderingen gemaakt, onderscheid: dat zou ik ook bij de revolutionairen hebben gedaan. Ik heb op een koning gewed, maar zonder een koning te wensen. Ik zou een republiek willen, als ik overtuigd was dat zij mogelijk zou zijn. Maar eigenlijk zie ik het allemaal niet zo duidelijk en is er niets wat ik nu echt wens. Laat maar gebeuren wat het Lot besloten heeft; het stelt zijn besluiten nooit uit en de mens kan er zich nooit aan onttrekken.