Rebels en beminnelijk

Brieven van Belle van Zuylen-madame de Charrière (1740-1805) aan Constant d'Hermenches, James Boswell, Benjamin Constant en anderen 1760-1805

Aan Henriette l'Hardy, 15 november 1794

Ik heb vaak net zo over het leven nagedacht als zij (gravin von Dönhoff), maar ten slotte overwoog ik dat ik er een eind aan zou kunnen maken, als het mij inderdaad ondraaglijk werd en dat klagen erover zonder er een eind aan te maken de ontdekking was van een zwakte in mijn gehechtheid eraan of van een overdrijving van mijn geklaag. De ongelukkigen die geen zelfmoord plegen, voeren soms gewetensbezwaren aan, maar ik kan moeilijk geloven dat ze te goeder trouw zijn. Wat nu? Een koning zou zijn onderdanen in de oorlog mogen voeren, maar ik zou geen zelfmoord mogen plegen! En ieders leven zou in ettelijke gevallen afhangen van een of meer anderen, maar niet tot onze eigen beschikking zijn? Ik kan mij dat niet indenken of geloven dat iemand dat zo ernstig meent. In elk geval, als de zelfmoord een misdaad is, gemor is op zijn minst een fout. Ik heb eenmaal het vreemde verhaal gelezen van de ezelin van Balaam, maar herhaaldelijk dat van Jozef, een paar stukken van dat van Abraham, van dat van David. Wat was die David een aardige man en een ontroerend dichter! Zijn vriendschap voor Jonathan heeft mij vaak tot tranen toe bewogen. Waarom hield die zwakke man zo van de vrouwen? Zonder haar was er niets op hem

[p. 130]

aan te merken, geweest, want sommige haatgevoelens die hij tegen, het eind van zijn leven had, lijken mij het gevolg van de leeftijd en van verschillende rampen. Lees eens hoe hij weigerde te drinken toen heel zijn leger dorstig was. Lees eens hoe hij Saul eerbiedigde en hoe teder zijn verwijten waren.

Ik ben erg te spreken over wat je allemaal doet. Voltaire is charmant, hoewel heel leugenachtig. Je moet er bij het lezen rekening mee houden dat hij de feiten in overeenstemming brengt met zijn leer, en dat zijn leer bijna uitsluitend gebaseerd is op de ijdelheid aanhang te kweken. Mijn lieve oom, zei Mme Denis eens tegen iemand, kan uw redder niet uitstaan. Ik heb altijd gedacht dat Voltaire en Rousseau jaloers waren op Jezus Christus, omdat ze eraan wanhoopten zo lang opschudding te weeg te brengen en hun invloed over zoveel plaatsen en eeuwen uit te spreiden. [...]