Rebels en beminnelijk

Brieven van Belle van Zuylen-madame de Charrière (1740-1805) aan Constant d'Hermenches, James Boswell, Benjamin Constant en anderen 1760-1805

Aan Constant d'Hermenches, maandagochtend, 30 juli 1764

Ik ontving gisteren je brief toen ik naar bed ging; ik kon er bijna niet van slapen. Ik bewonder je werkelijk, ik bewonder je zeer. Wat je doet lijkt mij mooi, groot en moeilijk. Iemand die niet weet wat liefhebben is zou zeggen: ‘Ze kan niet aan jou toebehoren, dus is het geen opoffering haar aan je beste vriend te geven;’ - ik oordeel daar helemaal anders over. Ik voel te goed dat eigenhandig nieuwe scheidingen aan bestaande toe te voegen, een eeuwige en onoverwinnelijke barrière optrekken voor wat men liefheeft, een dappere en verheven edelmoedigheid vereist. Het is heel wat anders zijn minnares ten huwelijk te ge-

[p. 56]

ven aan zijn beste vriend dan haar te laten trouwen met de eerste de beste: men legt zichzelf voor altijd de strengste wetten op, niet alleen voor zijn daden, maar voor zijn blikken, zijn begeerten, de meest geheime hartsbewegingen. Je vraagt me je gerust te stellen: het zou mij gemakkelijk vallen je alle gemeenplaatsen van de bescheidenheid op te sommen; te zeggen dat je door mij meer te zien, wel zou ophouden mij lief te hebben; maar het zou niet waar zijn: ik geloof integendeel dat, als je nu nog maar een beetje van me houdt, je daarna veel meer van mij zou gaan houden; de vrijheid van onze omgang, de bewijzen van vriendschap en vertrouwen die geen enkele overweging mij zou kunnen verplichten te weigeren, zouden dat effect hebben.

Laat mij de trots, d'Hermenches, te geloven dat nooit een andere vrouw in jouw hart precies dezelfde plaats kan innemen die ik er innemen kan. Maar de liefde, alles wat daarvan nodig is om rustig bij me te blijven, die zou je misschien bij de eerste de beste gelegenheid bij een mooiere vrouw zoeken; je zult er duizend mooiere vinden, wier charmes, bij een klein beetje hersens, je tegenover mij precies zo zullen doen zijn als je zou willen. Sinds we elkaar kennen zijn je waardering en je gevoel voor mij altijd gebleven; maar ben je niet heel wat keren verliefd geweest? Heeft je hart je voor één ogenblik ontroering dat mijn beeld je misschien heeft gegeven, je in duizend andere ogenblikken niet met rust gelaten? Zou het bovendien niet mogelijk zijn eraan te wennen de vrouw van zijn vriend te zien als iets dat helemaal buiten ons bereik ligt, waarvan het absurd zou zijn het te begeren, onmogelijk het te bezitten, zodat er niet eens meer aan gedacht wordt? Als je vrees gegrond was, zou ik geneigd zijn te zeggen: ‘Verbreek alles, ik wil niet dat je ongelukkig wordt, ik wil niet dat je een vriend als de Bellegarde moet ontvluchten en ik wil niet dat hij een vriend als jij verliest; het is uiterst twijfelachtig dat ik er hem schadeloos voor stel: in tegendeel, ik geloof eerlijk dat hij bij die ruil zou verliezen en dat je in plaats van een goede dienst die je hem ten koste van je eigen geluk zou willen bewijzen, er hem een slechte bewijzen zou; zoek een andere vrouw voor hem en blijf vrienden.’

[p. 57]

Maar, zeg je, de hemel beloont de deugd: het is al een beloning van je bedoelingen dat je die woorden kunt uitspreken; ik geloof dat ze vergezeld gaan van een heel zuiver gevoel; ik zou het willen kennen. Tot nu toe, moet ik eerlijk zeggen, heb ik weinig recht gehad op hemelse beloningen, ze zijn noch mijn troost, noch mijn hoop geweest.

Wie zou ooit de onderwerpen en de stijl van onze brieven kunnen vermoeden? Ik sta er zelf verbaasd van en ik ben blij je vriendin te hebben willen zijn tegen alle raadgevingen en alle praatjes in.

Als je mijn vader schrijft, stuur dan tegelijk een brief voor mij aan Mme Geelwinck om gewaarschuwd te zijn. Als mijn vader te lang wacht om met mij te praten, kan ik hem een paar dagen later vragen of hij geen brief heeft ontvangen: ik zal hem vertellen van ons gesprek in de Opera en er bij zeggen dat ik die zaak prettig vond en dat ik wenste dat men hem erover schrijven zou, omdat het dan de moeite waard zou zijn er goed over na te denken. Er zijn ogenblikken dat welslagen mij onmogelijk lijkt en andere waarop het mij heel vanzelfsprekend voorkomt. Adieu, ik blijf je schrijven en van je houden.