Rebels en beminnelijk

Brieven van Belle van Zuylen-madame de Charrière (1740-1805) aan Constant d'Hermenches, James Boswell, Benjamin Constant en anderen 1760-1805

Aan Constant d'Hermenches, 8 juni 1764

[...] Zoek mijn werk niet in ‘L'Année Littéraire’ of in de ‘Mercure Français’: het was poëtisch proza; de reputatie van de dochter van een Franse koning werd er heftig in aangevallen: vandaar dat het niet in de ‘Mercure’ kan worden opgenomen, tenzij ik de titel zou veranderen. En aangezien het publiek er heel goed buiten kan en ik niet veel zin heb namen, plaatsen en omstandigheden te veranderen, zal er, denk ik, wel geen sprake meer van zijn.

Ik amuseer me nu met het schrijven van een blijspel. Als ik het afmaak en laat opvoeren, zal ik je zeggen hoe het heet, maar vraag me niet om het van te voren te lezen. Een werk aan een vriend laten lezen, betekent om kritiek vragen, om advies vragen, en dat vraag ik niet graag, omdat ik er niet graag rekening mee houd. Mijn werk moet mijn werk zijn; ik zeg met Rousseau: ‘Het eerste succes ervan is dat het mij bevalt.’ Ik besef wel dat dit hoogmoedig klinkt, en dat spijt me, maar is het ook niet hoogmoedig, en een weinig edele hoogmoed, een werk als van jezelf te doen doorgaan als een ander de gebreken heeft gecorrigeerd en het mooie ervan heeft opgesierd?

Ik geloof zelfs niet dat het hoogmoed is, mijn eigen goedkeu-

[p. 33]

ring boven alles te plaatsen, het is doodgewoon een gevoel. Wat mij niet bevalt, bevalt me nog steeds niet, ook al zou het iedereen bevallen, en ik vind het vervelend iets te hebben gemaakt dat ik niet goed vind. Een daad met een misdadig motief, dat alleen de dader kent, zal hem nooit goed lijken, hij zal er nooit trots op zijn, ook al juicht heel de wereld hem toe. Ik geloof dat het ongeveer hetzelfde is. De schrijver voelt dat hij beter had kunnen doen, hij is ontevreden het niet beter te hebben gedaan; de goedkeuring die je jezelf geeft, troost je in ieder geval over het feit dat je ze niet van anderen krijgt, maar de goedkeuring van anderen kan het eigen oordeel nooit vervangen, dat is nooit zo gevoelig. Ik druk het allemaal slecht uit: dat komt omdat mijn hoofd vandaag niet in orde is: als je niet wat toegevend en erg geduldig was, geloof ik dat ik mijn brief in de haard zou gooien. [...]

Ik wacht met ongeduld op Boswell om te weten wat jullie alle twee gezegd hebben. Hij zei onlangs tegen me dat, hoewel ik a charming creature ben, hij toch mijn echtgenoot niet zou worden, al kreeg ik de zeven verenigde provinciën tot bruidsschat; en ik vond dat uitstekend.