Rebels en beminnelijk

Brieven van Belle van Zuylen-madame de Charrière (1740-1805) aan Constant d'Hermenches, James Boswell, Benjamin Constant en anderen 1760-1805

Aan Constant d'Hermenches, 9 september 1762

[...] Behalve de redenen die ik al opgaf, zijn er nog verschillende andere die mij beletten te schrijven. Ik hoor onophoudelijk vertellen, zelfs door degenen die je bewonderen, dat je een bijzonder gevaarlijk man bent en dat men voor jou niet genoeg op zijn hoede kan zijn; afgezien van het feit dat het overmoedig zou zijn mijn mening te stellen boven het oordeel van iedereen, garandeert dat oordeel mij het verlies van mijn reputatie als door een toeval of een onvoorzichtigheid onze briefwisseling aan het licht zou komen. Maar zelfs zonder publieke opinie, zie ik goed genoeg aan je brief dat een dergelijke briefwisseling mij niet zou liggen. De twee brieven waarvoor je mij bedankt waren al te veel, maar de aanleiding om ze te schrijven was onschuldig, ik wilde je alleen genoegen doen en mijzelf rechtvaardigen, je achting was mij lief en ik wilde dat je niet langer dacht dat ik een ijdel en behaagzuchtig iemand was, onwaardig en

[p. 26]

niet in staat tot vriendschap, maar ik koesterde helemaal niet de wens dat de mogelijkheid om mij terug te zien je Engeland zou doen verlaten!... Een vriend zoals ik die wens te hebben, dringt niet zo aan en drukt zich niet zo uit als jij. Ik zou ook niet alles wat je zegt als een gewone vorm van beleefdheid kunnen beschouwen: het lijkt mij dat je meer dan een vriend bent of doet alsof en ik zou geen dwaasheid in stand willen houden, of de dupe willen zijn van iets vals, behalve dat dit beschamend zou zijn, zou het me ook heel weinig zekerheid geven. Je bent veel te knap en je hebt te veel talenten, en je maakt een veel te handig gebruik van de geest die je voorgeeft te minachten. Als het waar is dat je zo om me bekommerd was omdat ik je verwaarloosde, zelfs in Engeland, dat mijn brieven je zoveel plezier deden en dat zij je terugkomst zo hebben verhaast, hoe wil je dan dat ik je beschouw als een man die mij alleen maar goede raad kan geven, als een band die volkomen ongevaarlijk zou zijn? En als het enkel mooie praatjes zijn, alleen maar bedoeld voor het plezier ze te zeggen, hoe is het dan gesteld met die oprechtheid, die eenvoud, al die gevoelens waar ik zo goed op moet kunnen steunen?

Je ziet dat ik wel erg blind zou moeten zijn of erg behaagziek om toe te stemmen in dit plan van een geregelde briefwisseling en een intieme omgang. Het spijt me, moet ik bekennen, dat ik af moet zien van de mooiste brieven die er bestaan en van het plezier openhartig te schrijven aan een man die mij zo goed begrijpt, bij wie niets verloren zou gaan. Jammer genoeg zijn er maar weinig dingen waarin ik genoegen schep, brieven als de jouwe zouden mij plezier doen, mij vleien, mij wat leren; de opoffering valt mij dus des te moeilijker, ze is zo groot dat ik er niet helemaal van overtuigd durf te zijn dat ik ertoe in staat ben; toch zal ik er mijn best voor doen, en om te beginnen geef ik je maar geen adres op waar je mij kunt antwoorden. [...]

Het doet mij genoegen dat je ingenomen bent met mijn stijl en mijn verzen, er zal wel iets waars zitten in je loftuitingen. Wat je zegt over de pretentie om geestig te zijn is heel juist, ik zal het zoveel mogelijk ter harte nemen. Eigenlijk is het geen be-

[p. 27]

wuste pretentie: als ik mij amuseer zeg ik zomaar wat door mijn hoofd gaat, dat is niet altijd op zijn plaats. Als ik mij verveel ben ik helaas zo oprecht te geeuwen en in te slapen, dat kwetst en irriteert. Er wordt gezegd dat ik niet om een gewoon gesprek geef en dat ik mijn geest boven alles verheven acht. Men vindt het ook niet goed dat ik meer wil weten dan de meeste vrouwen; maar men weet niet dat ik, omdat ik veel last heb van een sombere melancholie, mij niet gezond voel, zelfs bijna niet leven kan, als ik niet voortdurend geestelijk bezig ben. Ik geloof beslist niet dat veel weten een vrouw achtenswaardiger maakt: maar ik kan het leren niet laten; het is een noodzaak waartoe mijn opvoeding en mijn levenswijze mij gebracht hebben. Trouwens waarom zou ik tegen zo'n onschuldige neiging ingaan?

Als ik er mij niet op verhef, als ik mijn plichten niet verwaarloos, wat valt mij dan te verwijten? Misschien als iemand mij bewijzen kan dat de wetenschap niet te verzoenen is met onze verplichtingen, in dat geval vraag ik om verontschuldiging... Maar men doet mij te veel eer of te veel onrecht aan door te denken dat ik zeer ontwikkeld ben, hoogstens heb ik een paar stappen ondernomen om het te worden. [...]