Logo DBNL
Bloeijende opkomst der aloude en hedendaagsche Groenlandsche visschery (1727)

Bloeijende opkomst der aloude en hedendaagsche Groenlandsche visschery

(1727)–Abraham Moubach, Cornelis Gijsbertsz Zorgdrager–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Elfde Hoofdtstuk.

Verscheiden vreemde Ontmoetingen en Ongevallen aan Groenlandsvaarders bejeegent. Wat wegens de Visschery op en omtrent Jan Mayen-Eilandt in acht genomen is. Hoedanig de loosheit tusschen de West- en Zuid-Ys Visschen te onderscheiden; waar over bedenkingen vallen. Overweeging hoe een bequame en voordeelige Visschery onder Oud-Groenlandt op te speuren.

EErwe van den handel en ’t bedryf deezer Groenlandsche Walvischvangst afscheiden + lust het ons noch eenige moeijelyke ongelegenheden te verhaalen, die deeze Visschery somtyds onderhevig geweest is. ’t Gebeurde dat Commandeur Cornelis Gerritsz. Ouwe Kees met zyn Schip de Gortmolen, in ’t Iaar 1660. in Groenlandt op de Neering leggende, en reeds zeven Visschen gevangen, de agtste Visch te zien kreeg zulks ’er terstond val val geroepen wierd. De Commandeur het allereerst by den Visch gekomen, schoot ’er zyn Harpoen in; midlerwyl komt ’er de tweede Sloep by, daar Jacob Vieukes Harpoenier op was, en gereed, om zoo draa de Visch weer boven quam, zyn Harpoen mede in te schieten; maar deeze Visch recht onder de Sloep opkomende, stiet met zyn kop zodanig tegen de zelve aan, dat het kraakte: door welken slag de Harpoenier uit de Sloep stuite, en in plaats van ’t Harpoen in den Visch te schieten, viel hy met den Harpoen op den Visch. De Harpoenier schooten toen in ’t vallen uit de Sloep, twee bogten van den Voorganger om zyn been, dus raakte hy op den Visch, achter op ’t plug-end, tusschen ’t lyf en den staart te zitten, wordende door zyn eigen Harpoen en Lyn op den Visch gehouden, en moest toen mede, werwaarts de Visch zwom. Ondertusschen deeden die van de andere Sloepen hun best, om hem te achterhaalen, en te redden: doch te vergeefs, vermits de Visch snelder zwom, als zy roeijen konden. De Commandeur geen kans ziende hem te beroeijen, riep hem toe: Jacob sny de Lyn stukken. Maar vermits hem ’t mes dwars in zyn zak stak, kon hy ’t niet uittrekken. Eindelyk geraakte zyn Harpoen, wiens Voorganger hy als een toom in de hand vast hield, uit de Visch, waar door hy van deezen Zeeruiter dienst gelukkig ontslagen wierd, van een ander Harpoenier gered, en in zyn Sloep geburgen; vervolgens t’Scheep gekomen, zich van drooge kleederen verzien hebbende, deed men wederom een togt naar deezen ontzwommen Visch, die ten laatsten noch gevangen wierd.

In den Iaare 1670. gebeurden ’t dat Jan Lourentsz. Pit Comman-

deur op ’t Schip de Bleeker, + een Visch gevangen en geflenst hebbende, om uit te rusten, wat ging slaapen, beveelende den Stuurman met een Sloeps Volk de wacht te houden; maar naaulyks een half uur gerust hebbende, stak ’er een harde Zuid-Oosten windt op, zulks de Zee zeer hol schoot: Het Schip in ’t Ys bezet, braken de Schotsen door ’t hol gaan der golven. Toen gelaste de Commandeur, de Voorzeilen los te maaken, om dieper in ’t Ys te zeilen; doch ’t Roer dwersch boven ’t water uit zyn Vingerlingen gehangen, en geen tydt willende verspillen om het aan te hangen, zeilde men dus voort, om met de Schooten en Brassen te stuuren. Door deezen sterken windt, werden de groote Ysschotsen zoo geweldig bewoogen, dat ze somtyds tot aan de Rusten van ’t Schip reikten: en ’t Schip den verkeerden weg op willende, en met den neus naar Zee, werd het volk zoo zeer verlegen, dat ze 27 sterk zynde, zich van ’t Schip op de losse Schotsen Ys begaven, die geweldig op en neêr woelden. Zy kroopen dan over eenige Ys-boomen van de eene op de andere Schots, yswaart in, op hoop van een Ysveldt te zullen aantreffen, hebbende ter lyfberging drie Sloepen by zich, die zy over ’t Ys arbeiden moesten.

Dus van de eene op de andere Schots zwervende, geraakten ze eindelyk op een Ysveldt, daar zy zich toen een etmaal onthielden. + Ondertusschen de Commandeur met noch zeven mannen ’t Scheep gebleeven, zette het voor-Marszeil by, hopende door ’t krachtig aan zeilen de schotsen te doen wyken, om zoo in ruime Zee te geraaken. Maar op een voorby dryvende schots, brak de loef-mars-schoot aanstukken, waar op het Schip tegen de buitenste schots aandraaide, en zodanig, dat de geheele zyde in week, draaijende vervolgens in Zee, en viel eerlang op zy, zulks zy, schoon de overige Sloepen gereed hingen, genoeg te doen hadden, om het met een Sloep t’ontvluchten, en hun leven te redden. ’t Schip dus quyt zynde, zwurven ze met de Sloep in Zee, langs den zoom van ’t Ys, in een geweldige jagtsneeuw, zulks ze naaulyks konden van zich zien. Eindelyk de lucht opklaarende, werd de Commandeur zyn ander Volk gewaar, en gewuift hebbende, quam de Harpoenier met een end lyns, naar de buitenste schots, en wierp die den Commandeur toe, waar op vervolgens de Sloep op ’t Ys werd getrokken. Te zamen aldaar anderhalf etmaal hun verblyf genomen hebbende, zonder eenig Schip te zien, zeide de Commandeur: Mannen, die my en zyn leven lief heeft, volge my; En ’t volk in de Sloepen verdeelt hebbende, bragtenze de zelve van ’t Ys weder in Zee. Na 12 uuren omzwervens, geraaktenze behouden in ’t Schip van Commandeur Parshout, die hen vooreerst burg, en vervolgens een gedeelte van ’t Volk in andere Schepen overzette.

Commandeur Cornelis Claasz. Bille in den Iaare 1675. een volle laading bekomen hebbende, + verloor zyn Schip in ’t Ys, vermits het door

’t aanzetten en perssen der schotsen t’eenemaal bezet lag.+ Toen moesten ze zich met 34 Persoonen 14 dagen lang, met 8 halve brooden ieder van 6 pond en 4 Edamsche Kaazen, behelpen. Deeze manschap dus 14 dagen met roeijen en zeilen in Zee gezwurven hebbende, wierden eenigen wanhoopig, vermits ze nu door den honger, dorst en koude zodanig afgemat waren, dat zy ’t scheenen op te geeven, echter quamenze ten laatsten Schepen te zien, die hen burgen. Zes van die zwervelingen, quamen dan na veel zukkelens met hunne Sloep aan ’t Boord van den Commandeur Dirk Pietersz. van de Velde, voerende ’t Schip de Kruiskerk van Haarlem. Dit Schip lag by Spitsbergen voor Smeerenburg, aan een groot Ysveldt, toen ’er deeze 6 mannen aanquamen, + en verzochten den Commandeur lyfberging, die hen niet geweigert werd, laatende hen van alles volop dissen. Maar vier van hun, zeer pynlyk zynde, vroeg hen den Heelmeester wat hun deerden, en waarom ze noch zoo bedrukt zagen, vermits ze nu uit den nood en geburgen waren? zy gaven hem te kennen, dat ze onlydelyke pyn aan hunne voeten hadden, door de geleedene koude veroorzaakt. De Heelmeester hunne voeten beziende, oordeeldeze bevrooren te zyn, zulks hy aanstonds vleeschpekel warm maakte, en in een baly gegooten, liet hy ze met de voeten daar in zitten. Omtrent een uur hen dus gestooft hebbende, gevoeldenze noch meerder smerte, ’t welk den Wondheelder moedt ter geneezing gaf. Vervolgens het doode vleesch weg gesneeden, verbond hy hunne voeten met bequaame geneesmiddelen, waar door zy in weinig dagen dus verre geneezen wierden, dat ze wederom dienst konden doen.

Ondertusschen nadat de Commandeur Cornelis Bille met vyf van zyn manschap, in een andere Sloep elf dagen lang, in zwaare storm, jagtsneeuw, strenge koude, honger en dorst, jammerlyk gezwurven hadden, zagenze mede Schepen, en wierden door een Schip van Staveren geburgen. Drie van deeze vyf mannen waren de beenen mede bevrooren, en noch erger dan de vier gemelde. De Heelmeester van dit Schip geen kans ziende hen te geneezen, of moest hen de beenen afzetten, daar in Commandeur Bille niet bewilligen wilde; dies hy zich mede met de Sloep naar ’t Schip de Kruiskerk van Haarlem begaf, den Commandeur van de Velde zynen Wondheelder verzocht, om naar zyne drie ellendige matroozen eens te komen zien, dien hy op ’t Schip van Staveren gelaaten had. Dit hem ingewilligt, voer hy met den Heelmeester aan ’t boordt van ’t voornoemde Schip. By deeze Patienten gekomen, en alles naaukeurig onderzocht hebbende, nam hy aan, hen onder Godts zegen te geneezen, dies hem alles aanvertrouwt werd: waar op hy al het doode vleesch wegsneed, en kragtige geneesmiddelen gebruikende, zulks ’er in 18 uuren een scheiding quam, en vervolgens voort vaarende, zag men hen in 10 of 12 dagen buiten ge-

vaar; waar op toen den 27 Augusti het volk van de gebleeven Schepen verdeeld werd, vermits ’er aan een Ysveld voor Smeerenburg 13 Schepen gebleeven waren; zulks eenigen van ’t volk, op een ysveldt omtrent 72 dooden hadden gezien, en de noch overgebleevenen zeilden, zoo uit de Zuid- als Noord-Bay met 125 Schepen wederom naar huis.

In den jaare 1676, + de Commandeurs Cornelis Gerritsz. Ouwe Kees, voerende het Schip de Gortmolen, en zyn broeder Cornelis Gerritsz Jonge Kees, de Hoop op de Walvisch, als mede Jan Dirksz Veen Commandeur op ’t Schip de Vaandrager, in Groenlandt op de Neering leggende, en zulks by den grooten ysberg in de Straat van Hinloopen, of ’t Spitsberger Waigat, werdenze op den 13den Augusti, wanneer de Schepen zich gemeenlyk, om ’t gevaar van ’t ys, naar huis begeeven, van zodanig een meenigte schotsen en ysvelden bezet, dat ze in de Mars geklommen, de zelve niet overzien konden, noch ergens open zee gewaar wierden; waar door de Schepen dus tegen den grondt aangedrongen, schoon het water op zyn hoogste gevloeit was, echter noch anderhalf voet, op een harden grondt verboeit zaten; leggende het ys tot op den grondt, en op d’ankers neêr, die wel drie vadem onder ’t water in den grondt staken; waar door deeze drie Schepen dus t’eenemaal bezet bleeven. Toen nu de tydt van ’t jaar verloopen was, en dat hen de Zon allenks begon te begeeven, als mede de koude en vorst dagelyks toenam, begon de manschap niet weinig verleegen te worden, geen uitkomst ziende, om van daar te geraaken. Welke verleegenheit zoo verre ging, dat het volk van den Commandeur, Cornelis Gerritsz Ouwe Kees begon te morren, zulks ze hem dreigden te verlaaten, om het gevaar t’ontvluchten. + Dies dit zyn volk voor het meerendeel besloot, zich van eenige Sloepen en alles wat voor 2 of 3 weeken onderhoud noodig was te verzien, vermits zy de reekening maakten, dat het hen niet weinig zuur zou vallen, de Sloepen eenige mylen over ’t ys te slepen, eer zy de open Zee bereikten.

De Commandeur insgelyks niet liever wensschende, als zyn en hun leven, nevens het Schip te redden, en in behouden haven te brengen, kon echter niet besluiten, het Schip en al wat ’er in was, t’eenemaal te verlaaten; dies zocht hy zyn volk te beweegen, by hem scheep te blyven, ’t zy door harde, ’t zy door beweeglyke redenen, naar het volk en hy gemoed was: hen voorhoudende en trachtende in te boezemen, dat Godt Almagtig was; dat, ’t zy door storm of ander toeval, het ys weder zou konnen scheuren en van elkander wykende, een opening maaken, enz. Door dusdanige redenen het volk een weinig tot bedaaren gebragt, kondenze echter hunne angst en vreeze, van eindelyk daar te moeten hun leven eindigen, niet verzetten; weshalven zy ten laatsten besloten met de Sloepen hun uitkomst te zoeken; tot welk besluit zy den Commandeur dus aandrongen, zulks hy ’t hun onder deeze reden toestond; zeggende:

Nademaal gy volgens myn raadt, + de goedheit Godts niet afwachten wilt, maar u zelven tracht te redden; neemt dan Sloepen, en zoo veel Lyfsbehoefte als gy begeert, en vaarwel op uwe reis. Ik blyf; die by my blyven wil, die kan; die gaan wil, mag gaan. Maar gy die gaat, moet weeten: wanneer gy dus vertrekkende, ’t Schip verlaat, en na eenige dagen sukkelens, niet voort kont geraaken, alsdan weder t’Scheep zou meenen te komen, om uw leven hier te bergen, dat ’er dan geen lyfberging voor u wezen zal. Hier mede zet ik u dan uit. Gy moet ’er by leven en sterven, want met den voorraad die in ’t Schip overblyft, kan ik en alle die by my blyven, te langer als dan bestaan. Deeze reden door den Commandeur, te gelyk met een streng en beweeglyk weezen uitgesproken, troffen ’t Volk zodanig, dat ze t’eenemaal als radelooze menschen stonden, en zich niet dufden onderwinden het Schip en den Commandeur te verlaaten.

Als zy nu dus 19 dagen in ’t Ys bezet gelegen hadden, + ontstond ’er ’s Nachts tusschen den 31sten Augusti en 1sten September by stil en mooi weer, zonder iets te merken waar uit zulks mogt ontstaan, een onverwachte beweeging en woeling in ’t water, waar door de Schepen genoegzaam een gang over en weer beweegden, vlot, los en driftig wierden; toen spoede men om de Ankers aan boordt te winden; boegseerden de Schepen ’t Waigat uit, en zulks voorby den Papegaaishoek, zeilende, met een Noordoosten Windt, door ’t Oostys heen, tot den Biskayer toe, en quamen den volgenden dag in de Zuid-baay, en vervolgens behouden ’t huis.

In ’t Iaar 1678. voerde Cornelis Claas. Bille een nieuw Schip. + In Groenlandt op de Neering zynde, en reeds twee Visschen in hebbende, lag hy aan een Ysveldt vast, en zoo dicht by ’t Schip de Roode Vos, dat de achterstevens naaulyks een vaam van elkander lagen. Deeze Schepen dus dicht by den anderen zynde, en voor geen gevaar beducht, vernam men, zeer schielyk, vermits men wegens een dikke mist niet van zich zien kon, dat eenige losse schotsen, en daar op een Ysveldt op hen quamen aangedrongen, waar door het Schip de Roode Vos, ’t welk noch byna leeg was, en dieshalven hoog uit het water lag, (wie schrikt niet voor dit ongeval!) geheel en ongebrooken onder ’t Veldt, daar het aan vast lag geschooven wierd, met al wat ’er in was, zulks men ’er noch Mast noch Vleugels meer van zag, noch ooit van gezien heeft; en dat in zoo een korten tydt, dat het Volk genoeg te doen had, juist boven zynde, om hunne behoudenis te zoeken: en ziende het Ysveldt zoo geweldig aankomen, zoo sprongenze alle uit het Schip op ’t Veld daar zy aanlagen, om het gevaar te ontkomen. ’t Nieuwe Schip van Cornelis Bille, werd zodanig dubbeld geneepen, dat ’er eerlang de balken ter zyden uitstaken; + en ’t Volk burg zich mede op ’t gemelde Veldt. Vermits nu het Schip dus noch 4 of 5 uuren geprangt tus-

schen de Ysvelden bleef hangen, deed men allen mogelyken vlyt, om ’er den Lyftogt uit te lichten, nevens vyf Sloepen; en na vyf uuren weeken de Velden weder van elkander, ’t Schip viel om, en liep vol water, zulks eerlang het eene gedeelte te gronde ging, en ’t andere weg dreef. De menschen toen omtrent 60 sterk, op dit Ysveldt staande, zagen elkander met bedroefde oogen aan, die hun beider Schepen quyt geworden waren, zonder dat ze andere Schepen vernamen of wisten te vinden. Nu was goedt raadt duur; het leven te redden, was aller oogmerk, maar in ’t middel om ’er toe te komen, daar in waren ze verschillig. De Commandeur Cornelis Bille wilde nevens zyn Stuurman met twee Sloepen vertrekken, om zonder vertoeven andere Schepen op te zoeken, gelyk zy ook met eenig Volk deeden, nadat ze te vooren eenigen Leeftogt hadden verdeelt: ook raaktenze van den anderen af, zulks de eene vroeg en de andere laat t’huis quam. De Harpoenier Jacob Dieukes en ’t overige Volk, stemden de andere drie Sloepen by zich te houden, op het Ysveldt te blyven tot het weer wat bedaart was, de mist op klaarde en ’t sneeuwen op hield, zulks ze dan te eerder Schepen konden zien. + Dies maaktenze van de riemen en geburgen zeilen een tent op het ys-veldt, waarin zy zich twee dagen onthielden: maar geen Schepen verneemende, begavenze zich mede in Zee. Eenigen tydt omgezwurven hebbende, quamenze by een Frans Schip dat hen voor eerst innam. Vervolgens zag Jacob Dieukes het Schip de Karsseboom, roeit ’er met agt man naar toe, + verzoekende den Commandeur hen te willen inneemen; waar toe hy geenzins bewilligen wilde; echter aanhoudende, sloegenze weder een tent op het Ys op, ter zyden het Schip: maar alzoo het zeer bitter koud was, en niet wel op ’t Ys te harden, zoo liet den Commandeur van de Karsseboom, alhoewel hy de barmhartigheit scheen uitgetrokken te hebben, hen binnen ’t Scheeps-boord slaapen. Na 8 of 10 dagen toevens, gelast den Commandeur, ’t Schip en zeilen los te maaken, om door ’t Ys boorende van daar te vertrekken. Jacob Dieukes met zyn Volk dit ziende, hielden met de Sloep achter aan ’t Schip vast; maar zy werden met het werpen van brandhouten zodanig begroet, dat ze genoodzaakt waren los te laaten, en weder een ander Schip te zoeken. + Eindelyk vondenze na 12 uuren omzwervens, Jan Kaar, die hun burg, en in ’t Vaderlandt bragt.

In ’t zelve Iaar was ’t, dat Jan Dirksz Veen, Commandeur op ’t Schip de Eendragt, den 2den Iuly in ’t Westys op de hoogte van 76 graden gekomen, + en een ongemeene vangst van 22 Visschen in hebbende, van een gebleeven Schip op ’t Ys vond leggen, eenige baarden van omtrent 5 Visschen, die hy, als meede een groot Reeder van zyn Schip zynde, om voor zyne Redery des te ryker t’huis te komen, in zyn Schip burg. Dit naaulyks verricht hebbende, zag hy een Ys-

veldt op hen afkomen, en klimt derhalven in de Voormars, laat de touwen los, en de zeilen byzetten; Maar het Schip blyft echter leggen, zonder zich te beweegen; men wist niet wat ’er aan haaperde, en allerwegen omgekeeken hebbende, merkte men niet, dat de paardelyn, door verbaastheit wegens ’t Ys in Zee gesmeeten, daar een neushaak aan vast was, onder water in een dooigat vast zat. De Commandeur haastig uit de Voormars, in de Bezaansmars geklommen, om te zien waar ʼt aan schorte, werd dit gewaar; op zyn geroep word dan de Lyn in ’t Schip los gemaakt, en ruim op geviert, zulks de Neus-haak, gemaklyk wierd uitgeligt. Aanstonds hier op zeilenze nevens ’t gemelde Veldt heen; midlerwyl begeeft zich de Commandeur weder op de Voormars, om uit te zien, waar best het gevaar van ’t Ys te ontkomen: maar in ʼt omdraayen naar de opening, daar het Voor-Schip al door was, werd het Achter Schip, zodanig tusschen twee Velden in geneepen, dat de Commandeur haastig uit de Voormars beneden komende, aanstonds zyn voeten van Scheepsboordt op ʼt Ys zette, gelyk ook eenige van zyn Volk deeden, die noch ten spoedigsten drie Sloepen buiten boordt kreegen, om hun leven op ʼt Ys te redden; dit naaulyks verricht, zagenze hun ryk geladen Schip, met volle Zeilen, drie Sloepen, en alles wat ’er in en aan was, zelf tot over de toppen der Masten en vleugels, ʼt eenemaal onder ʼt Ys geschooven, zulks zy genoeg te doen hadden de zuiging van ʼt schuivende Ys tʼ ontwyken. + Het Schip dus onverwacht verlooren hebbende, zagenze elkander met treurige oogen aan, vermits zy van geen of zeer weinig levensmiddelen verzien waren, en geen Schepen noch Landt ziende, niet wisten werwaarts het te wenden. Maar de Commandeur toen hy in de Voormars was, had 3 mylen Noord-Oostwaarts een Schip gezien, waar mede hy zyn Volk trooste, zulks ze geraaden vonden zich derwaarts te begeeven. Waar op zy, 42 Mannen sterk zynde, zich met drie Sloepen op weg begaven. Maar het heuvelig en dik besneeuwde Ys, baarden hen niet weinig arbeids om de Sloepen voort te sleepen; zulks de Commandeur veel moeiten had, zyn Volk, voort te pressen, vermits hy zelf het moeyelykste en gevaarlykste werk moest uitvoeren. Dus met veel sukkelens twee mylen gevordert zynde, kondenze niet langer voort. Doch daar te blyven haddenze niet dan de dood te verwachten, dies scheptenze weder moed, om ʼt Schip te bereiken. Men liet dan twee Sloepen op ʼt Ysveldt, en begaf zich met de andere derwaarts, die met een ongelooflyke moeiten over vast en los Ys wierd getrokken, zulks ze ten laatsten het gemelde Schip ontdekten. + Toen bereikte men met een onvermoeiden arbeidt den volgende dag het Schip, ʼt Raadhuis van Jisp genoemt, daar P. P. Pater Commandeur op was, waar in zy geburgen wierden.

In den Iaare 1668. is ʼer een hagchelyke Beerestryd voorgevallen,

welk verhaal wy mede hier in zullen lassen. + ʼt Gebeurden dat Commandeur Jonge Kees, voerende het Schip de Hoop op de Walvisch, na eenige Visschen gevangen hebbende, zyn Schip, in ʼt Ys gelegen, met twee touwen achter uit, aan een Ysschots vast gemaakt lag. Zyn Volk door ʼt afmaaken van 2 Visschen, vermoeit in de Kooy leggende om te rusten, waren ʼer maar weinig van de overige Manschap, die boven de wacht hielden. Een van hun achter uit van boordt ziende, werd aanstonds een groote Beer gewaar, zittende op de schots waar aan hun Schip vast lag. Hier op besloot men, in stilte, om het in de kooy leggende Volk niet tʼontrusten, een Sloep af te stryken, om op den Beer een togt te waagen; maar de Loper van het Takel, hoe zacht men die om de klamp sorde, echter wekteze den Commandeur, die, wanneer ʼer iets te doen was, niet veel sliep. Wakker geworden, spoede hy zich naar boven, vraagende: wat is ʼer te doen? want zoo draa men een Sloep hoort stryken, hoopt men Visch te zien en aan den lyn te krygen. Hier op toonde men hem dien Beer. De Commandeur die wel gewoon was de eerste in beweeging te zyn, gaf last een tweede Sloep te stryken, en noch eenig Volk uit de kooy te porren, om bestand te zyn. Men stak daar op van boordt; de Beer ziende het hem te gelden, neemt over de schots de vlucht en begeeft zich te water. Midlerwyl roeyenze met de Sloepen ter andere zyde van de schots. De Commandeur den voorsten zynde, en de eerste by den Beer, brengt hem met een Lens zodanig een zwaare wonde toe, zulks hem de darmen den Buik uit hingen.

Om dien Beer niet meer te quetsen, waar door zyne huidt te zeer beschaadigt wierd, liet men hem vervolgens een tydt lang zwemmen, met gedachten dat hy ʼt niet lang maaken zou. De Beer echter hoe doodelyk gewond hy was, stelde zyne uiterste krachten te werk, en klauterde zeer vaardig op een vlakke, doch vyf voeten hoog uit het water dryvende schots. Hier meende men dat hy den geest geeven zou. Deeze Beer op zyn buik neer geleegen, ruste met den bek op zyn voorste pooten, gelyk de kat op een muis loert. + De Commandeur om dien stervenden Beer, zoo hy meende, verder de rest te geeven, rukt met zyn Sloep naar deeze schots en springt ʼer op, met een schietlens gewapent, waar aan een end lyn, agt of negen vademen lang, vast was, om des noot zynde de lens weer te rug te trekken. Op deeze Ysschots voortgestapt, ziet men hem gantsch onverwacht, door deezen woedende Beer overvallen, die met een brullend gelaat, eilings opspringt, ter wyte van byna 24 voeten. Door deezen sprong verrast, geraakte de Commandeur onvoordachtelyk onder den Beer, zulks hem zyn schietlens uit de handt en over ʼt hoofdt vloog. Dus overmant, zette de Beer zyn linker poot inʼs mans rechter zyde, en zyn rechter klaauw, op zyn linker borst, blikkende met zyne vreesselyke tanden

om hem den strot af te byten. Een verschrikkelyk Schouspel waarlyk! Die van de Sloepen met de uitterste verbaastheit dit ziende, maakten niet weinig gerucht, schreeuwende: help, help, springt op de schots, op dat men de Commandeur ontzette! een van hun allen de kloekmoedigste zynde, sprong uit de Sloep, met een Sloeps haak in de hand, om den Commandeur tʼontzetten; een zwak geweer waarlyk tegen zoo een woedend Beest. + Doch ʼt zy door deeze gebaarmaaking, of ʼt snel voortroeijen van de achter zynde Sloep, de Beer niet min schielyk besprongen, nam aanstonds de vlucht. Dus werd dan de Commandeur uit ʼs doods kaaken gerukt, en quam, tʼeenemaal van doods schrik bevangen, weder by zyn Volk. Vervolgens week de Beer weder ter zyde van de schots, en zoo dicht aan den kant, dat ze hem uit de Sloep met een lens bereiken konden. Waar op men voor had, hem met lenssen voortaan de rest te geeven, ʼt geen de Commandeur niet bewilligen wilde, zeggende: indien men het Beest in de Sloep kreeg, ʼt waaren om een man twee drie gewed. Doch een end houts in de Sloep leggende, en naar den Beer geworpen, met gedachten om hem voor den kop te treffen, ʼt welk echter miste, zoo liep ʼer dit Dier na als den Hondt naar een steen, maakende een afgrysselyk misbaar. Ondertusschen verdroot het den bestryders met deezen Beer zoo veel werks te hebben, dies sloegenze den Commandeur voor, zich op ʼt Ys by den Beer te begeeven, om hem van allerwegen te bestoken en dus van kant te helpen, of naar boordt te roeijen, en zulks om dat het sterk sneeuwde. Het eerste ingewilligt zynde, zag eerlang de Beer zich door acht mannen aangetast; waar op dit Beest voet voor voet achterwaarts deinsde, en telkens met het optrekken van zyn snoet, vertoonde hoedanig het in den bek gewapent was. De Commandeur hier op zyn schietlens vattende, met gedachten om het Dier in de borst te treffen, ʼt geen echter weinig scheelde: maarze vloog tusschen zyn voorste pooten door. De Beer bleef boven deeze lens staan, afwachtende wie die weder haalen zou; vervolgens het Beest van de eene op de andere schots gedreeven en magteloos geworden, heeft het zich eindelyk moeten opgeeven, en is ten laatsten noch ten prooy zyner overwinnaars gebleeven.

Een ander geval van gelukkiger uitslag, is een Iongeling gebeurt, die zich met een jongen wat te verre van de Sloep te landt hadden begeeven, en wel haast een groote Beer op hen zagen afkomen; zy geen kans ziende het te ontloopen, besloot den oudsten, die een lens in de handt had, zich tot tegenweer te stellen, plaatsende de jonge achter hem. Eerlang komt dan de Beer met een groote verwoedheit toegeschooten, meenende deezen Iongeling op de borst te springen; doch hy werd met den eersten steek, zodanig van zyn doodvyandt getroffen, dat hy voor zyne voeten neerviel, en naaulyks zich meer verroerde, vermits dit Beest in ʼt hart geraakt, dus eerlang den geest gaf.

Commandeur Dirk Jansz. Muizer is ʼt in den Iaare 1679. gebeurt, + dat zy op den tweeden Iuny vier Visschen hebbende gevangen, op dien dag mede vier Beeren schooten. Dat ʼer ook ongemeen veel Beeren, onder een felle koude en jagtsneeuw, op de gevangen Visschen afquamen, waar mede zy genoeg te doen kreegen. Vervolgens weer een Visch ziende, werd die door den Commandeur zelf geschooten, doch de Visch sloeg de lyn stukken, en ontsnapten ʼt. Eerlang hier na de Stuurman mede een Visch, die zoo snel liep, dat hy de Sloep voor een schots Ys komende, met de kiel om hoog tornde, waar door de Kuiper Simon de Vos de lyn om de beenen kreeg, en dus zyn leven verloor. De Sloep onder eenige schotsen doorgehaalt, werd vervolgens zonder weinig beschadigt te zyn, weer gevonden; en de lyn die noch aan de Sloep en den Visch, als ook om des Kuipers beenen vast was, tornde men zoo sterk na zich, om den Visch magtig te worden, dat den Harpoen brak, waar door zy den Visch missen moesten.

Vervolgens 10 Visschen op zyde hebbende, + werdenze geweldig van de Haaijen bestreeden, zulks twee mannen werks genoeg hadden, om die van den Visch te houden, en hoe naaukeurig dat ʼer op gepast wierd, bevond men dat ze wel 13 quardeelen Spek van den Visch gehaalt hadden. Deeze Haaijen zyn logge en groote Zeedieren, de grootste omtrent ter grootte als een Iol; boven in den bek hebbenze drie regels tanden gelyk de tanden van een zaag, en zulks binnen en buitenwaarts, waar mede ze groote hachten uit den Visch konnen haalen; zoo dat het schaadelyke dieren zyn.

Insgelyks is ʼt den Commandeur Dirk Storm in ʼt Iaar 1681. gebeurt, dat hy op den 20ste Iuny met zyn Schip op de hoogte van 78 Graden 38 Minuten gekomen, zodanig in ʼt Ys tusschen de schotsen en Velden bezet en gedrongen wierd, dat het Voorschip tʼeenemaal uit het water wierd geligt; dieshalven het Volk eenige Sloepen op het Ysveldt rukkende, en zich met eenige Scheepsleeftogt hebbende verzien, zich aldaar een tydt lang behelpen moest, tot dat het Schip weder vlot wierd.

Noch is ʼt den zelven Commandeur in den Iaare 1682. op den 1sten Iuny wedervaaren, dat hy een Visch geschoten hebbende, de zelve West ten Noorden aan 14 glazen lang, lynrecht, zoo geweldig voortliep, dat men geduurig met vier Sloepen zoo snel nasleepte, zulks hun Schip hen met alle onder en boven zeilen, blinden enz. volgende, nergens na zodanig een vaart maaken kon. Eindelyk tegen ʼt Ys komende, tornde de Lyn aan stukken. en dus verloorenze hun buit. Vervolgens schootenze een andere Visch, die 15 lynen uitliep, zulks ze hem uit het gezicht quyt wierden; doch daar na vondenze die vast aan ʼt Schip de Karsseboom, die schoonze hem gedood hadden, gedoogen moesten, dat de eerste Schieters hem mede namen.

Om nu tot ons eigen wedervaaren wederom over te gaan: + zoo zyn we in den Iaare 1699. toenmaals de Vergulde Bykorf voerende, den gantschen Zomer in ʼt Ys, door langduurige Noordooste Winden, by drie Fransen en een Hollander bezet geweest, midlerwyl wy wel veel Visch vernamen, maar konden niet Visschen; dies zynwe in ʼt laatst van Iuly, noch schoon zynde, weeder uit het Ys gekomen, en aldaar langs den Zoom naar Landt zeilende, verstondenwe uit de ons tegenkomende Schepen, dat ʼer om de Oost niet te doen was, en dat ʼer wel 100 Schepen bezet lagen: dus beslootenwe, met een blind en tegens ons oogmerk strydend besluit, derwaarts niet te stevenen: maar het naar Yslandt te wenden, ʼt welk gantsch verkeert uitviel; want daar na ging de Oost open, en wierden ʼer noch veele Visschen gevangen, daar aan Yslandt met den langduurigen Noord-Ooste Windt, wegens ʼt Ys niet te doen viel.

Wy passeerden dan den vierden Augustus ʼt Jan Mayen-Eilandt, + en lieten ʼt binnen door voor de Noord-Baay dryven. Zelf voerenwe toen met twee Sloepen aan Landt; daar gekomen, zagenwe ʼer noch wel 20 Sloepen tegen elkander opgekant, op de zelve manier gelyk men de Sloepen in Hollandt overwintert; insgelyks twee groote Boots, eenige Traanbakken en Vaten, en een groote stapel kabeltouw, naar gissing 4 of 6 op malkander leggende: maar ʼt was alles reeds zodanig bedorven, dat ʼer niets dan brandhout aan was, en de touwen niet dan voor papier-stoffe dienen konden. Men kon van dit alles en de verdere fondamenten van Traanketels en Pakhuizen wel afneemen, dat ʼer wel eer, gelyk aan Spitsbergen mede lustig wat te doen was geweest, doch nu niet meer, dewyl ʼer by, noch omtrent dit Eilandt, niet een enkelde Visch, dan eenige Vinvisschen worden gezien. Echter is het ʼer nooit in vergelyking van Spitsbergen, zoo overvloedig Vischryk geweest, want de Noord-Baay, die de grootste van alle zyne Bayen is, als de Marimuts-Baay, Zuid en Hoepstoks-Bayen enz: zyn ook ten aanzien van de Spitsberger Bayen, voor geen Bayen te reekenen, en niet anders dan Bogten by de Biskayer- of de Mossel Bayen te vergelyken; zelf kan ʼt geheele Eilandt met alle zyne Bayen, ruim genoeg, wel ʼt eenemaal in deeze Spitsberger wyde Bayen beslooten leggen, vermits deeze ruime Bayen omtrent tweemaal zoo diep Landwaarts opgaan, als dit geheele Eilandt lang is, en in breete kan het ʼer ook naaulyks by haalen; zulks dit met elkander gantsch geen vergelyking heeft.

Om dan van dit Eilandt af te zien, + zoo is onze meening, dat men de Visch alhier, naar dit aas op den zoom van ʼt Ys zodanig niet kan zien vergaderen, als we op hooge Graden by Spitsbergen hebben getoont: om reden, dat ʼer de Stroom, die langs dit Eilandt, ʼt welk verre in Zee legt, om de Zuidwest valt, en dus het Aas in de vrye Zee doet wegdryven; daar en tegen de Spitsberger Stroom het gemelde aas,

op de gezegde hooge Graden tegen den Zoom van ʼt Ys aanzet; en indien men zulks echter wilde stellen, dat om de gemelde reden, zeer qualyk kan geschieden, zoo kan men ʼt niet anders dan naar evenmaatigheit doen, welke Visch, dan by deeze Visch die op hooge graden vergaadert, te vergelyken is, als van dit Eilandt in vergelyking van Spitsbergen is gezegt; maar men kan echter wel vermoeden, wanneer de Visch in den Herfst de buitenkant van ʼt Ys zoekt, en de vorst het zelve, gelyk veeltyds in den Winter gebeurt, geheel tot aan ʼt Eilandt uitbreid, dat dan de Visch, met het Ys op de Gronden van ʼt Landt zich wederom zal beginnen tʼonthouden, als een gedeelte Benoorden of Bezuiden het zelve aan den Zoom; en in den vroegen Voortydt daar gekomen, zou men in ʼt Ys zynde, byna niet min een goede vangst konnen doen, als op zyn tydt om de Oost; maar het Ys met den dooy smalder wordende, en als dan de Visch weder door den gemelden schrik wykende, zal deeze Visch dan mede met het Ys, gelyk ze om de Oost doet, insgelyks van ʼt Landt afwyken.

Deeze onze langwylige en over verscheiden zaaken niet min merkwaardige redeneering, twyffelen wy niet, of zal reeds een tamelyke voldoening gegeeven hebben; maar nevens het geene ons noch overig is, zoudenwe noch geerne eenige nadere oplossing over het gezegde willen geeven.

Voor eerst is noch overig over de loosheit der Westys boven de Zuidys Visschen aan te merken en hoe men ʼer op een gemeen Iaar moet acht op geeven, + of wanneer ze nagespeurt zyn, welke listen men gebruikt om ze te betrappen.

Men zal nu reeds wel konnen begrypen, hoedanig de Spitsberger Visschen, by en omtrent dat Eilandt gewend, op den Herfst in het dicht loopen van ʼt Ys, in een grooter getal, uit het Noorden en Oosten, naar dit vermaarde Aasryke Eilandt, zullen weder afzakken, en zulks te eerder als naar eenige andere plaatsen; ʼt legt ook verder in de reden opgesloten, ten waare het hunne gemelde en aangebooren schrik belette, of ze zouden, op een gemeen Iaar, wanneer het Zuideind verre buiten ʼt Ys blyft uitsteeken, niet alleen noch het landt, maar ook de open Zee tusschen ʼt Ys en Landt, gelyk van ouds, den gantschen Winter door in bezit neemen. + Wy zullen vervolgens hier op breeder eene aanmerking voordraagen, of ze door deezen schrik nooit verder gaat dan de Zee en ʼt Landt van ʼt Ys word bezet, dan of ze hunnen Vyandt geweeken zynde, noch wel eens een slootje zou durven overzwemmen.

Desgelyks zal men ook uit onze redeneering wel konnen begrypen, dat men in de Visschery op laage graden, immers zoo wel als op hooge graden, een geheel anderen koers moet neemen op een Gemeen- als op een Zuidys-Iaar, en byzonder op een buiten gewoon Zuidys-

Iaar, wanneer Spitsbergen geheel in ʼt Ys besloten legt, en het Zuid-ys om de Zuidkaap met een langduurigen Noord-Oosten windt, zeer laag tot aan het Westys word afgedreeven, en dat het alsdan op laage graden aan de Oostelyke- of Zeevelden, mede zeer goet Visschen kan wezen; maar behalven dit, zienwe, dat op een gemeen Iaar, de hooge boven de laage Graden, en op de laage Graden, de Westelyke of diep in ʼt Ys leggende Velden, op haaren tydt, boven de Oostelyke of Zee-Velden zyn te stellen, en hoe verder in alles, de vroege en laater tyden zyn te onderscheiden, nevens meer andere wel aangemerkte zaaken, zullenwe nu beter dan voor deezen begrypen konnen.

ʼt Schynt nu vreemd, + dat op het Vischryke Oud-Groenlandt verder geenen toeleg word gemaakt, om ʼer mede van onderen op, langs dit Landt Visscheryen aan te stellen, want dat ʼer in het dichtloopen van ʼt Ys, een meenigte Visschen langs dit Landt, door de schotsen en flarden, en langs den Zoom, om de Zuidt wyken, blykt mede uit de algemeene getuigenis van meest alle de Commandeurs; vermits eenpaarig van hun getuigt word, dat ʼer jaarlyks in den Voortydt, een groote meenigte uit het Zuiden door ʼt Ys, om de Noordt passeeren. Dit zoo zynde, zou men aldaar met veel minder gevaar voor menschen en Schepen, een bequaamer Visschery konnen aanstellen, als om de Oost, want men zou ʼer van de Straat-Davis zyde, of van onderen op, zoo verre dit Landt van ʼt Ys bevryd was, allenks langs het landt tot naby het Ys, een bequaame Baay of Reede konnen zoeken, alwaar het Schip of de Scheepen voor gevaar bevryd lagen, om midlerwyl met Sloepen, nevens het waarneemen der Visschery, de Kust verder tʼ onderzoeken, zulks men al verder op, goede Reede vindende, zich als dan met een uitlandigen en Ys afzettenden windt, of andere voorkomende gelegenheden, zou konnen verplaatsen, en dus verder en verder indringen; geviel ʼt, dat men ʼer bezet wierd, en naar benedenwaarts langs den wal niet wilde afzakken, zoo kon men by de eerste gelegenheit, alsdan dwars in ʼt Ys steeken, en zich, gemerkt dat men ʼer mede op de Neering wezen zou, aldus dwars door ʼt Ys, op een gemaklyke wyze redden, ʼt geen anders om de Oost niet geschieden kan, dewyl men ʼer genoodzaakt is het Landt te houden; want wilde men aldaar dwars van Landt in ʼt Ys steeken, was ʼer geen doorkomen aan, men zou volgens het reeds gezegde, alsdan zeer verre van de handt vervallen, en zich midden in ʼt Ys belemmert vinden, zulks ʼer geen redden meer aan was. En wat de menschen aangaat, deezen zouden zich met Sloepen langs het Landt of door ʼt Ys naar Yslandt, gelyk somtyds gebeurt is, des te beter konnen bergen. Het lust ons hier over noch dit volgende aan te merken.


Vorige Volgende