Volledige werken (2 delen)

[p. 805]

Zevende tooneel.

Willem zat, in eenen nachtkapoot gewikkeld, in zijne rijkgestoffeerde slaapkamer. Eene vaalbleeke kleur overdekte zijn gelaat en zijne handen waren afgeteerd, als die eens dooden. Kille zweetdroppels parelden op zijn voorhoofd, en zijn blik glom hol en onrustig, alsof hij de koorts had.

Eensklaps zei hij tot zich zelven:

- Overlezen wij onze veroordeeling nog eens! - en hierop trok hij uit den binnenzak zijns kamerroks, juist van de plaats die op het hart ligt, een aantal dagbladen en las daarin het volgende:

Tentoonstelling van Antwerpen.

Journal d'anvers.

‘Met verwondering hebben wij eene tamelijk groote schilderij opgemerkt, die W. Paridaens was onderteekend. Indien dit stuk van den bekenden schilder van dien naam is mag hij zich niet over dit zonderling gewrocht beloven.’

Messager de gand.

‘Wij zullen van het tafereel van W. Paridaens niet spreken; die schilder zal zich zelven reeds bekend hebben, dat het geen zijner beste is.’

Indépendance Belge.

‘Noch smaak, noch teekening, noch kleur, vinden wij in het mislukte doek des voorheen zoo schitterenden Paridaens'. De personages van zijn tafereel zijn poppen bijeengesmeten, en wij weten niet met welke harde woorden het verval van zulk uitmuntend talent te brandmerken. Wij.....

Tot daar was Willem, toen hem een klein gerucht verraschte.

- Verbergen wij dit langzaam gif aan mijne vrouw, - sprak hij, de dagbladen wegstoppende, - zij moet mij niet misachten als de anderen. - Hij stond op met eene gemaakte opgeruimdheid, om zijne gade te gemoet te treden; dan, aanstonds gewaar wordende dat het gerucht hem bedrogen had, en dat niemand kwam, vervolgde hij:

- Maar, hoe komt het, dat ik vroeger zooveel roem behaalde met dergelijke huistafereelen, als die nu mijne schande maken? Ik had toen nog nimmer den stillen wellust des huishoudelijken haards gesmaakt; ik was in de duizenden bevallige voorkomenheden eener beminnende vrouw niet getroeteld; ik schommelde nooit in mijne armen eenen kleine, wiens stille woord ‘vader’ mij het hart doorrilde, en mij het ijs door het merg der beenderen joeg. Neen, voorwaar! Nog nooit had de beminnelijkste aller vrouwen mij te gelijk met een kind in heure armen gesloten, en hare blonde lokken langs den eenen kant op het kroezelkopje van den kleine, langs den anderen kant tegen mijne gloeiende wang laten wemelen!.... Hoe komt het dan, dat ik vroeger gelukte in het malen van iets, dat ik nog nooit in de wezenlijkheid had gevoeld en dat ik nu.... nu!....

Er verliep eene sombere poos; dan riep hij snel, dof en met eene stem vol verkropte wanhoop:

[p. 806]

- 't Was, dat toen mijne verbeelding vrij was van zorgen! 't Was dat toen geene bevallige vrouw mij op aangenamen toon het hart kwam verdrogen met den ijselijken schreeuw: Er is te kort! te kort!! te kort!!.... 't Was dat ik toen niet wist, dat een huishouden een bodemlooze afgrond is, die des te meer goud, verslindt, naarmate men erin smijt! een afgrond, waarin u alles - de wanden gelijk de meubelen, de kleederen gelijk de eetkast - het woord ‘geld!’ als eenen eeuwigdurenden echo naar het brekend hoofd werpt!.... O neen, toen wist ik niet, wat het is, eenen kunstenaarsrang met de opbrengst der kunst staande te houden.

Hij droogde het zweet van zijn voorhoofd, zette zich neder om wat te rusten, doch hernam weldra met verdubbelde wanhoop:

- Hoe wil ik toch ook nog huiselijk geluk schilderen? Is het bij mij nog ergens dan in mijn geheugen?... Waar is mijn deugenietachtig Fritsken? waar het aardige Mietje?.... Stil en langzaam zijn ze ter aarde gegaan, en ik lachte bij hun overlijden, terwijl ik tevens den Heer vurig bad, ze mij in 't leven te bewaren!

Hier bestierf de glans zijner oogen; zij werden droog als hadden zij nimmer geweend; eilaas! er kwam toch uit zijnen mond een schreiend gorgelgeluid, dat, door geene tranen verzacht, hem smartelijk de keel toeneep. Hij wist zelve niet hoe ijselijk wanhopig hij voortging:

- O! zijne kinderen meer dan zijn zuiverste hartebloed beminnen en hun bestaan vreezen; hun een leven als dit eens konings toewenschen, en overtuigd zijn dat de ellende hen wacht! Hen met hunne teêre handjes de piano hooren bespelen, en weten dat men niet genoeg meer wint om hen doelmatig te voeden! Ze schoon gekleed zien gaan, en ze zich als bedelaars in het verschiet voorstellen. Hen zien krank worden, verplicht zijn, om de ellende, die heimelijk aan het huishouden knaagt, hun met den wensch een graf te delven, en toch zoo doodelijk vervaard zijn, ze te verliezen! o dit is ijselijk!.... - Hij schudde koortsig met zijn brandend hoofd.

- 't Is om zinneloos, onherstelbaar zinneloos te worden!

Hij poosde bij dit schrikkelijk gedacht; dan weder zijn hoofd schuddend, hernam hij met eenen hartverscheurenden lach:

- Ha bah! ze zijn nu dood! 't Is reeds gedaan met die onrust.

Lang daarna hernam hij, terwijl hij met de hand op zijn hart sloeg:

- Die dagbladen daar zeggen dat de kunstenaar Paridaens overleden is. Hunne artikels stellen vast, dat enkel zijn stoffelijk overblijfsel nog als eene ellendige schim in dit tranendal ronddwaalt. 't Is alsof zij vaststelden dat ik tot de armoede ben gedoemd, en ik mijne gade daarin zal medeslepen.... Maar neen, neen, teêrgeliefde Theresa, uw Willem is een te goed man, om u tot daar te doen dalen... Zijne kinderen alleen hechteden hem aan de wereld; nu die dood zijn, bevroedt hij, dat zijn sterven alleen u kan redden!.... Klein, lieftallig vrouwtje, als uw arme schilder stil onder den groenen grond te slapen zal liggen, dan zal uw oom u wel tot zich nemen. Bij hem geniet ge dan de weelde, welke gij nutteloos bij mij hebt nagejaagd!

Eene poos.

- Ja! ik zal, ik wil sterven. Mijn stof zal mijnen roem in het graf volgen.... ik wil sterven; maar de wereld zal met geenen zelfmoord te lachen hebben. Niemand zal in het nieuwsblad lezen, dat de groote schilder Paridaens, nadat hij zijn talent verloren had, ook nog zijn verstand verloor! Neen, ik zal langzaam, natuurlijk sterven, ik zal uitteren, indien het uitteren is, langzaam vergiftigd te zijn. Kom, kom, - vervolgde hij, de dagbladen uit zijnen kamerrok traag te voorschijn halend. - Kom, proeven wij het gif nog eens.... werkt langzaam, bladen, doorprikkelt, doorsteekt mijn hart van den morgen tot den avond, en dat die zoo koel geschrevene critiek de redding mijner vrouw worde.

Hij wilde met lezen beginnen; doch daar was zijne vrouw. Hij poogde zijn gelaat eenen zweem van bedaardheid te geven, streek zijne haren in den spiegel glad en zat rustig in zijnen zetel, als zijne vrouw met den dokter binnenkwam.

- Dag, Mijnheer Paridaens, - sprak de geneesheer, zich nederzettend, - hoe gaat het? Zijn wij wat beter? Uwe oogen staan levendiger en uwe kleur is helderder.

[p. 807]

- Inderdaad, ik ben veel beter, dokter!

- Zoo dan, toch? - vroeg Theresa, hem met liefdevolle belangstelling de hand drukkend.

- Ja, Threesje, ik heb dien kwellenden kuch niet meer.

- Ziet ge wel dat de verkalmende drank, dien ik u gisteren schreef, u goed heeft gedaan? We kunnen hem vernieuwen....

Intusschen voelde hij des zieken pols, terwijl Theresa in de angstigste afwachting den zonderlingen glimlach heurs gemaals nazag.

- Nog wel wat hevig, - hernam de arts, - maar toch reeds rustiger. Heeft Mijnheer goed geslapen?

- Och, neen, heer dokter; hij woelt en herwoelt des nachts dusdanig zijne sponde rond, dat men aan zijne angstige bewegingen zou zeggen, dat hij vervolgd wordt. Bij tijden springt hij het bed uit, en wandelt in zijnen kamerrok, raaskallend, de kamer rond. Enkel met de zachtste smeekingen wil hij zich dan op nieuw te rust begeven.

- Ietswat nachtwandelaar, zoo gelijk het nog al voorvalt bij menschen, die aan eene hevige verkoudheid lijden.... Dit zal allengskens beteren, Mevrouw; stil dus uwe onrust... Kom, Mijnheer Paridaens, gelijk ik gezegd heb, wij zullen nog eens den drank van gisteren vernieuwen; schep moed, de verkoudheid zit wel vast, maar met geduld is ze toch los te krijgen! - En met de beleefdste groetenis verliet hij met Theresa de kamer.

Een spottende schaterlach vloog hem na; nog was de schilder niet alleen, of hij liet weer den vollen teugel aan zijne wanhoop en riep den geneesheer toe:

- Zot! verwaande zot! die u over mijnen toestand bedriegt, en er mij over bedriegen wilt. Ziet ge dan niet met uwe geleerde neuswijsheid, dat mijn lichaam gezond is; maar dat mijne ziel doodelijk is gewond? Ha! volgens u zou het eene verkoudheid zijn, welke eenen kunstschilder zou naar het graf slepen, als hij zijn talent verloren heeft? Zoutelooze stofkenner, dien ik uit liefde tot mijne vrouw in huis dulden moet, de val mijns naams is mijn dood! de vernieling mijns talents mijn graf!

Zijne vrouw schoot binnen, vloog hem om den hals, kuste hem op beide wangen, en dan zijne handen in de hare kletsend:

- Gered, gered, man! - riep ze, - de dokter verzekert mij dat ge zult genezen... O beste, lieve Willem, wat ben ik blijde dat ik, na mijne kinderen, toch u niet zal verliezen... Gered! gered!

- Voorwaar, liefste Theresa, ik ben beter, veel beter! Ik heb zelfs den grootsten lust om te werken.

- O, doe dat toch niet, beste, rust uit, rust nog eenige dagen uit, en dan.....

- Neen, Theresa, nu zal ik schoon en goed werken. Kom, poseer een beetje; ik voel mij begeesterd. - En op haren arm geleund, sleepte hij zich naar zijne werkkamer, als iemand die naar de slachtbank wordt geleid. Ook mompelde hij onderweg bij zich zelven:

- Als van dit laatste stuk maar geld genoeg komt om mijne uitvaart te betalen.