Volledige werken (2 delen)

[p. 780]

XIII.
Waar het verhaal voortgaat.

Van den Heuvel werkte aan het versleten tafereel. Hij had het op zijn werkhuis eerst oppervlakkig gezuiverd, daarna er de gaten van gestopt, en nu, verzekerd, dat Mijnheer Verdieren het in dien toestand niet meer zou herkennen, had hij het in zijnen winkel gebracht, om het daar, bij voordeeliger licht, in zijnen vroegeren staat te herstellen.

Aan dien arbeid was de hertoetser een geheel ander mensch geworden. Hier was hij geen gemakkelijke dikbuik, noch een verachtelijke jood, noch een hatelijke bedrieger: hij was hier de bewonderaar der kunst, de fijne werkman, de liefdevolle en verduldige hersteller der oude meesters. Zijn voorhoofd blonk van edele begeestering, zijn adem ging zwaar, telkens dat hij, onder eene laag vuilnis, een bewonderenswaardigen toon verwachtte, en, verscheen er alsdan eene ongelooflijke, eene onnavolgbare Carnatie (gelijk slechts één meester er tot heden heeft kunnen leggen) dan stampte hij van genoegen, dan floot hij tusschen zijne tanden en dan ging hij uit het doorzicht der raam staan, als wilde hij den voorbijgangeren toeroepen:

- Zie, zie wat ik aan de kunst waardeerders terugschenk.

In zulke oogenblikken bleef hij lang met opgewondenheid het tafereel aanstaren. Niet zoo zeer trof hem de kinderdans, welke het onderwerp ervan uitmaakte; hij bewonderde in die schilderij de poëtieke uitspatting des meesters, de fabelachtige drift, waarmede de rondedans op het onbeweegbare tafereel scheen rond te zwaaien! En dan, die onbegrijpelijke teekening, dit wonder van geniäle samenstelling, dit onwaardeerbare uitdrukken der ideäle wezenlijkheid, en die kleur, die nimmer vroeger is geëvenaard en welke men later nutteloos heeft nagevolgd; eindelijk dit eigenaardig geheel, dat Rubens als eenen reus boven al de kunstenaars derwereld doet uitsteken en hem in alle Museums, bij den eersten oogslag, laat herkennen.

Het vuile doek des ouden burggraven, het stuk waar het lot der Barberossa's was aan vastgehecht, de vuile lap, die weggesmeten, opgeraapt, geslagen, vernageld, veracht en verschacherd was; die modderige dweil was inderdaad een dier rare, bijna onvindbare Rubensen, welke niet tot den godsdienst, maar tot den huiselijken kring behooren, en die door kieschheid van samenstelling, tengerheid van teekening, fijnheid van penseeling, alles overtreffen wat in dien aard immer door kunstenaars werd voortgebracht.

Terwijl Van den Heuvel in zijne bewondering verdiept bleef, verscheen een jeugdig hoofd aan het raam. Vooreerst schetste zich eene tint van ongeloof op dat gelaat, dan eene aandoening van blijde verrassching; maar, of de jonge Barbarossa nu het tafereel zijns huizes niet meer herkende, slechts begeestering ver-

[p. 781]

mande hem, als hij den winkel binnenschoot. Daar, zijne handen voor het tafereel uiteenslaande, riep hij met de grootste opgewondenheid uit:

- Hoe schoon! Hoe schoon!

De hertoetser liet die opgewondenheid eenigszins verkalmen; dan zijne kunstenaarshand aan dien kunstenaar biedende, sprak hij:

- Die uitroep! heeft mij goed gedaan! gij voelt dan ook dit schoone?

- Of ik de schoonheid van dit stuk voel? Maar het is iets van 't beste, dat ik in mijn leven heb ontmoet; het is niet te evenaren; het is ongelooflijk, fabelachtig schoon!

- Ik dank u, - sprak de hertoetser met tranen in de oogen. - Wij hebben met zoo veel lomperikken te doen, dat wij inderdaad blij zijn, iemand te vinden die kunst verstaat.

- Ge moet me die schilderij verkoopen, Mijnheer, - sprak de jonge burggraaf.

Van den Heuvel sprong vóór zijne schilderij, als wilde hij haar tegen eenen roover beschermen; doch zich oogenblikkelijk bezinnend:

- Voorwaar, - sprak hij, - een liefhebber als gij, verdient dat men voor hem een goed stuk kwijt rake.

- Denk niet dat het tafereel, bij dien verkoop, zal verliezen. Ik verlang het niet om het tusschen de prullen van een schilderij cabinet te begraven. Heel de wereld zal het kunnen bewonderen, ik koop het voor het Musée du Louvre.

- Zie, ik wil niet dat zulk stuk tot bij eenen cabinet liefhebber dale. Ik ben zeker een arme man, een kleine burger; voor mij is het eene noodzakelijkheid, eene wet geworden een penningje voor mijne kinders te verzamelen. Welnu, ik lijd liever mijn gansch leven honger dan zulken goddelijken meester aan eenen dier verachtelijke menschen te geven, die als kunst waardeerders willen schitteren, en eenen Hobbema, van mijne hand, rijk betalen, terwijl ze mij zulk doek met verachting naar het hoofd smijten.

- 't Is om zinneloos te worden.

- Maar ze hebben mijne gramschap tegen hen gevoeld. Van als ik de domme ijdelheid dier menschen heb gekend, heb ik mij voorgenomen de oude meesters op hen te wreken. Mijn leven is daarom een lang bedrog geweest: ik heb reeds meer Murillo's verkocht, dan er die meester ooit geschilderd heeft, en de Teniersen, die ik in de wereld heb geschopt, zijn ontelbaar. Nu, ge kunt me laken; bedrieger, jood, aftruggelaar noemen, ik vind in het wreken der genieën eene schoone verrechtvaardiging. Overigens ik heb niemand bedrogen; waren zij kunstkenners geweest, gelijk zij de ijdelheid hebben het te willen schijnen, dan waren zij nooit gefopt geworden.

- De oude kunstenaers hebben vele dergelijke wrekers, - sprak de burggraaf, die zoo veel liefde voor de kunst in ons verbasterd vaderland niet verwachtte. - Maar van iets ernstigers gesproken; hoeveel vraagt ge voor uwe schilderij?

Van den Heuvel bedacht zich nu niet.

- Omdat gij een kenner zijt, zes en twintig duizend frank.

Dit verwonderde Frederik niet.

- Wij zullen tot akkoord komen, - zegde hij, - zonder dat ik u nogtans zooveel betale.

- Ge weet dat die schilderij meer dan zeventig duizend frank waard is!

- Ja, maar ik weet ook dat gij in uw kleingeestig België er geene vijf duizend frank zoudt van maken. Overigens, een tafereel moet in een beroemd cabinet als een meesterstuk ingehuldigd worden, wil het die conventioneele waarde krijgen.

Dat belet niet dat in beroemde cabinetten van mijne Rembranden zijn, welke juist de waarde hebben van de plank en den lijst.

- Dat geloof ik; maar de domme wereld wil het conventioneele. Uw stuk heeft eene wezenlijke waarde; daarom geef ik u ook twintig duizend frank en daarbij nog een paar Giovani da Fiesole van mijn maaksel.

- Ge zijt een eerlijk man en ik kan u niets weigeren, en daar we nu toch zulke goede vrienden zijn, zal ik u iets laten zien, dat gij in mijn huis niet zoudt verwachten.

- Waar men zulke schilderijen vindt, verwonderd niets meer, - sprak Frederik, daar hij Van den Heuvel volgde, die hem langs eene smalle kronkeltrap naar eene zolderkamer bracht.

Vooraleer het te openen, zei Van den Heuvel met eene onuitlegbare aandoening:

[p. 782]

- Zie! ge komt nu in mijn heiligdom! Niemand treedt hier binnen, zonder eene moeielijke proef te doorstaan. Ik heb het u niet getoond, maar beneden hangt een echt, doch vuil dowken, dat een der beste is, welke ik ooit heb ontmoet. Wie het met misachting beziet, wie er niet dadelijk het talent in erkent, breng ik seffens beneden in de zaal bij mijne koopschilderijen, die niet waard zijn door u gezien te worden! - Dit zeggende stiet hij het deurtje open.

Een kreet ontsnapte den burggraaf. Hij zag daar Van Eycken, Mierissen, da Fiesole's, Murillo's, Memlings, Matsijsen. Hij zag daar eenen Raphaël, eenen Titiaan, eenen Van Dijck.

- God! - riep hij, achteruitdeinzend, - God! maar dat is hier de hemel van het schoone! Dat is hier de vergoding der kunst!... - En na eene poos:

- Maar ge zijt, rijk, man! ge zijt schatrijk! Gij hebt daar uw fortuin en het mijne!... Wilt ge mij al die schilderijen verkoopen, Van den Heuvel?

De arme hertoetser beefde als een riet; hij was nog grooter kunstminnaar dan schacheraar; hem docht dat hij, van die meesterstukken beroofd, niet meer kon bestaan; hij beeldde zich zijne verlatenheid, zijne eenzaamheid in, als hij droef te moede naar zijn zolderkamerken om troost zou gaan, en dit zou ledig vinden. Zijn antwoord was dus ook vooreerst hardnekkig: - Neen! - Maar, toen de burggraaf hem de onverwachtste voorstellen had gedaan, toen Van den Heuvel de toekomst zijner kinderen en zijn eigen bestaan verzekerd zag, toen men hem eene plaats van hertoetser in den Louvre aanbood en hij de zekerheid kreeg dààr steeds bij zijne meesterstukken te kunnen zijn, als hij eindelijk begreep dat hij in België, dat klassieke land der kunst en der ondankbaarheid, dat zich van al zijne meesterstukken laat berooven, nimmer zulke schitterende plaatsen voor zijne tafereelen zou vinden, toen stemde hij toe, en maakte korts daarop toebereidsels voor zijne verhuizing naar de hoofdstad van Frankrijk.