Volledige werken (2 delen)

[p. 771]

X.
In Parijs.

Op een dier zolderkamerkens, welke men in Frankrijks hoofdstad in zoo groot getal verhuurt aan talentvolle kunstenaars, zat de jonge burggraaf Barbarossa.

Een enkele oogslag kon u overtuigen, dat hij het echte tegenbeeld zijns vaders was. Zijne doenwijze bezat die edele onderscheiding, welke men enkel bekomt door eene goede opvoeding; op zijn gelaat glinsterde de bloei der jeugd, en in zijnen blik blonk het vuur, dat door moed en ongeluk uit het hart opschiet.

Zijne kleedij was eenvoudig en kiesch, modisch zonder vol ijdelheid te zijn; even welvoeglijk was de stoffeering van zijnen kunstenaarswoon.

Een bed met witte gordijnen, eene mahonihouten tafel met biezen stoelen; ezel en palet... maar, wat meer in het oog springt, een echte ongekwetste Murillo; een Teniers en een Giotto, beiden in dezelfde hoedanigheid... In die tafereeltjes stak alleen eene belovende toekomst voor den jongeling; maar, behalve die drie meesterstukken hingen er nog eene massa kopiekens van alle meesters en van alle tijden; en die kopiekens waren zoodanig talentvol nagebootst, dat men echte en voorname kenner moest zijn, wilde men er niet door bedrogen worden.

Toen de oude Barbarossa met zijne gemalin hijgend het zolderkamerken binnenkwam, stak de jeugdige burggraaf zijne hand gulhartig uit naar zijnen vader; doch vloog met drift zijner moeder om den hals.

Deze, welke wij vooreerst zoo lijdend hebben ontmoet, scheen nu op eens al hare krachten van leven en handelen te hebben herkregen; want zij drukte haar kind zoo onstuimig aan hare borst, dat men in die stuipachtige beweging alleen ontdekte, dat ze nog enkel voor haren geliefden Frederik leefde.

Een traan, een snik, een zoen; zie daar alles, wat die beminnende wezens nog met elkaar wisselden. Dan weken ze traag en droef van elkander; want zij waren gewoon hunne aandoeningen voor den burggraaf te verbergen, bij wien al de gevoelige snaren des gemoeds, door de onheilen des levens, verbroken schenen.

Zijne ruwe hard vochtigheid openbaarde zich ook terzelfder stond. De heimelijke hoop, bij zijnen zoon een breed bestaan te vinden, had hem naar Parijs gejaagd, en, nu hij in het nederig kamerken des kunstschilders die hoop teleurgesteld zag, viel hij wanhopig op eenen stoel neder en riep, met de armen uitgestrekt:

- Moest ik daarom den Rhijn verlaten!

Als een mes sneed dit verwijt door des jongelings harte; echter drukte hij troostend de hand zijner snikkende moeder.

- Uit Duitsche armoede in Fransche, ellende komen!... God! God! - En de oude Barbarossa sloeg zich met woede op het gerimpelde voorhoofd.

[p. 772]

- Maar wat mishaagt u? - vroeg Flippina.

- Wat mij mishaagt? Zijt ge dan ook niet wanhopig? Ginds had ik ten minste het breede veld om te jagen; ik had kruit en geweer, en soms eene flesch Rhijnwijn, dien een oude vriend mij schonk! En hier! hier! eene kamer van vier voet, waar men de pannen door de zoldering ziet, en waar men langs honderd trappen opklimmen moet.

De moeder bedekte heur gelaat met beide handen; maar Frederik, midden in zijne smart toch kalm blijvende, opende een aanpalend kamerken, waar men nog een ledekant ontdekte, en haalde daaruit spijzen en wijn te voorschijn. Terwijl hij die op tafel zette, sprak hij, diep ontroerd, maar vol waardigheid:

- Het is waar, vader, gij hadt ginder het breede veld; maar het was een oude dienstknecht van moeder, die ter harer liefde er u de jacht van schonk! Mocht gij hier min hebben, vader, ge zijt het toch aan niemand verschuldigd: het is het onze!

De moeder ware wel uit dankbaarheid voor haar kind op hare knieën nedergevallen, maar zij vergenoegde zich zijne hand erkentelijk te zoenen.

De kunstenaar hernam:

- Hiernevens is moeders en uw kamerken, vader. Wandelen kunt gij door heel Parijs. 's Zondags zal ik u in een rijtuig het bosch van Boulogne en Versailje laten zien. Wellicht hure ik eene jacht, en, ofschoon dagelijks Rhijnwijn hier te duur zou zijn, hoop ik dat u de Bordeaux nooit heel ontbreken zal.

Geslagen was de oude Barbarossa; maar hij was te hardnekkig orn zich zelven zijn ongelijk te bekennen. Zooals meer menschen doen, vond hij in zijn ongelijk de reden om dwars en koppig voort te gaan, en hij hernam, nadat hij gedronken had:

- Nu, van 't een op 't ander vallend, hoe zit het met uwe kunst; zijt ge haast een Rubens?

De snikken der burggravin galmden pijnlijk door de kamer; Frederiks keel werd ook als toegewrongen, en slechts met moeite kon hij het uitbrengen, terwijl hij naar de kopieën wees:

- Zie daar, zie daar van mijne werken.

De oude Barbarossa zag op; zijn gelaat betrok; hij hief den schouder op, en, terwijl moeder met hart en ziel de gewrochtjes bewonderde, viel hij uit:

- Is dat nu al?... Hebben wij daarom zoo veel geld aan uwe leerjaren besteed? Heb ik u daarom in zoo lang niet gezien!

- Ja, vader, daarop heb ik zoo lang gestudeerd!

Flippina zag het gelaat heurs kinds betrekken en eenen traan in zijne oogen schieten; zij wreef verwilderd met hare oude stramme hand op het breede voorhoofd des jongelings en fluisterde zoo hartelijk: wat is het schoon, wat is het schoon! dat de wrange opwelling van Frederik in zijn hart verzoette en hij al zijne kalmte wederkreeg.

Bitter werd de grimlach des vaders, en hij sprak met de domme hardheid der onkunde:

- Is het dan zulke kunst, die oude leelijke dingen te schilderen? Het zijn voelden, die men overal ontmoet; en eene dergelijke schilderij heb ik te Mechelen nog van kant geholpen!

- Waarlijk, vader, ik had glansrijker dingen kunnen voortbrengen. Ik kan meer dan navolgen, moeder! - en, terwijl hij de hand zijner moeder tegen zijn hart drukte, vervolgde hij: - Maar de jonge Barbarossa had eenen armen vader, eene ongelukkige moeder, en zijne eer maakte het hem ten plicht die te helpen en te redden, vooraleer hij zijn voorhoofd met lauweren liet bekronen!

Hij hief fier het hoofd op en hernam:

- Ja! ik voel dat ik kunstenaar geboren ben! De kunst is zoo min een voorrecht des volks, als de staatsambten een voorrecht des adels zijn. In mijn voorhoofd broeien breede, schoone, oorspronkelijke ontwerpen. Maar wat vermochten die ontwerpen voor de toekomst der Barbarossa's? Wat is het huidige lot eens grooten schilders? Vernedering, vervolging, vijanden, armoede, ellende, en dan nog spotternij in de dagbladen!

Hij zweeg eenen stond, daarna hernam hij met klimmende wanhoop:

- Ha! ge weet niet, vader, wat uitstekende talenten ik heb zien vermalen! wat geniäle hoofden ik heb zien ternederslaan! Slechts weinigen stappen door de armoede en het

[p. 773]

wee, waarin elk groot schilder zich loutert, en zij, die zegepralen, zij die op het toppunt stijgen... denk, niet dat hunne toekomst daarom verzekerd zij. Slechts korten tijd duurt hun roem, de afgunst ondermijnt hunne faam; nieuwe talenten worden tegenover hen gesteld, en heeft de schilder, terwijl hij in de mode was, niet voor dien later en tijd gezorgd, dan eindigt hij, in wee en smart, zijn strijdvol bestaan!

- Arm kind!

- O, denk niet, moeder, dat ik van dit ellendig leven vervaard ben geweest, en dat ik, van die toekomst afgeschrikt, laf ben teruggedeinsd. Neen! ik heb het hart, den moed en de kunst om tegen de onrechtvaardige wereld op te durven staan. Er moet iets groots, iets aanprikkelends zijn in die wrange worsteling; mijne hoop op de zege hadde mij ondersteund, en ik ben overtuigd, ja, overtuigd, dat de lauwerkroon eens den schedel des jeugdigen Barbarossa's hadde gesierd... Doch, moeder, uw geluk was mij meer dan al de faam, die mij in het vooruitzicht tegenlachte.

- Maar kondet gij dan met die, voor u, zoo gemakkelijk te verkrijgene faam uwe moeder ook niet ondersteunen? - vroeg de vader spottend.

- Ge begrijpt mij niet, burggraaf! Het talent komt slechts ter wereld om ongelukkig te zijn. Men waardeert geen genie in zijnen leeftijd: door den loop der eemven wordt zijne waardij berekend. De zotte wereld laat de hedendaagsche kunstschilders van honger sterven: voor de gewrochten der schilders, die over een drietal eeuwen van honger gestorven zijn, geeft ze nu honderden en duizenden frank.

- Zoo dat een schilder, om naar verdienste betaald te kunnen worden, een honderdtal jaren na zijnen dood, met zijne gewrochten uit het stof zou moeten verrijzen?

- 't Is zoo, vader, en daar de Barbarossa's zoo lang naar het welzijn niet konden wachten, heb ik mijn gevoel in mijn hart verkropt, mijne gedachten in mijn brein verstikt. Was er al eens een blad, waar ik mijne ontwerpen op schetste, dat alleen weet, dat ik kunstenaar ben; voor de wereld, voor allen heb ik mij slechts met het nabootsen der oude meesters beziggehouden, en ik heb met zoo veel aandacht hunne penseeling, hunne toetsing aangeleerd, dat ik het vertrouwen der beste kunstkenners geniet, en een der meest gezochte tafereelherstellers van Parijs ben.

- Zoo dat, Flippina! onze zoon slechts een bijlapper is!

- 't Is waar, vader: maar - en hier wees hij op den Murillo, - zie hier een staaltje van mijne lapperij. Het is de eerste grondsteen onzer toekomst. Met geduld en spaarzaamheid hoop ik er zoo meer te vinden. Binnen kort ga ik op zoek naar België, en, mits men daar dwaas genoeg is, om zich al de oude stukken te laten ontrooven, hoop ik met eenen rijken buit van daar weer te komen.

De burggravin was even opgewonden gebleven gedurende die uitlegging. Hetgeen de zoon nu zegde, scheen haar zelfs zoo diep te treffen, dat zij hare aandoening niet meer kon in toornen, en haren Frederik met geweld ter zijde nemend:

- O dank! dank! - riep zij, - voor het offer, dat ge uwer moeder bracht. - Zij sloeg heure armen om zijnen hals, en; zoo aan heur kind blijvende hangen, bleef zij lang over hem weenen!