Volledige werken (2 delen)

[p. 644]

VII

Voor arme Trien was de dag niet veel gelukkiger dan voor het deugdzaam huisgezin. De arme wijven, welke met haar de aalmoesen, in de Jesuitenkerk ontvangen, deelden, zagen haar niet terug de kerk inkomen, en begonnen zich in te beelden, dat hare gezellin met eene buitengewone gift der edelvrouw opgesteken was.

Vol ontsteltenis huppelden zij naar buiten, en vonden daar Trien tusschen eenen hoop nieuwsgierigen staan. Het kind niet meer op haren arm ziende, bevroedden zij dadelijk wat er gaande was, en hoewel zij uit het lijden van Lucieken ook hun voordeel getrokken hadden, begonnen zij met arme Trien te spotten.

- Waar is uw kind? - vroeg de eene.

- Hebt gij het verloren, of heeft de kommissaris het uit uwe nijdige handen gehaald?

- Is uwe nicht ermede naar den amigo gaan klagen?

- Of heeft een engel het arme schaap naar den hemel genomen?

- Daar zal het dan toch beter zijn dan hier - merkte er eene aan - want, zat het op Trien heuren arm, dan lag het finaal op de pijnbank.

- Ze neep het, och arme! alsof het geen gevoel had.

- En ze draaide met zijn beentje, gelijk met eenen koffiemolen.

- God weet, gaat de kleine engel er zijn heel leven niet mank van; en dat was het kind harer eigene nichte!

Doch het schelden liep daar niet mede ten einde: of Simon het verraden had, of hoe dit geheim uitgekomen was, weten wij niet; maar nauwelijks had eene geringe burgervrouwe iets in het oor gefluisterd van eene dier boozen, of deze kwam met de handen op de heupen vóór Trien staan, en vroeg met eene van gramschap bevende stem:

- En hoeveel ontvingt gij alle dagen van de zwarte Madame?... Zeg!...

De anderen kwamen nader en luisterden met aandacht.

- Zeg eens, hoeveel?

Trien voelde een orkaan van scheldwoorden en slagen boven haar hoofd woeden, en wilde gansch verbluft eenige verontschuldigingen stamelen; maar de ondervraagster sneed haar het woord af, en schreeuwde:

- Vijf centen, niet waar?... Ge liegt, dievegge, ge liegt, dat ge van nu af in de helle brandt! Ja, zoo bedroog ons die deugeniete; ze kreeg dagelijks een halven frank van de zwarte Madame, en ze gaf ons maar vijf centen...

- Een halven frank!

- Een halven frank! - riepen al de anderen met begeerlijke verwondering, terwijl hunne gramschap ziedend werd.

- Ja, een halven frank - riep de redenaarster uit - en ze zal het ons tot de laatste duit wedergeven, of wij kraken haar den hals.

- En we gaan naar de policie!

- En we doen haar vastzetten!

- En wij halen de kindekens uit hare oogen, die wreede kinderpijnigster! - En met dreigende gebaren kwamen de booze wijven de arme Trien al nader en nader.

[p. 645]

Deze, gansch ontsteld van de verwijtende aanhitsingen, welke zij de nieuwsgierigen tegen haar hoorde uitbrengen, kon geen woord spreken; doch, aan al heure gebaren was het zichtbaar, dat zij bereidselen maakte om zich niet onverdedigd te laten kastijden.

Ondertusschen was het over twaalf, en de werklieden, die van hunne bezigheid kwamen, vergrooteden allengskens den hoop. Tusschen hen bevonden zich de leerjongens, en onder die, de straatkapoenen, welke alle middagen, van twaalf tot éen, het Jesuitenplein met hunne spelen verontrusten, en er des winters den voorbijganger met sneeuwballen begroeten. Deze snaken drongen naar gewoonte door den hoop - want wie heeft reeds eene enkele samenrotting gezien, waar de kinderen niet vooraan stonden? - en niet zoodra hadden zij het gebeurde verstaan, of de geestigste onder hen, die waarschijnlijk de bevelhebber der spelen was, galmde vroolijk uit:

- Paart de kat, kat, kat, kat! paart de kat!

Op het oogenblik schaarden de knapen zich in twee rijen, kletsten vroolijk en op eene gekende maat in de handen, en begonnen dan eensklaps te loopen en in zulke kronkelende bochten rond te draaien dat het een lust was om zien.

Op vijf wenken waren al de kijvende vrouwen uiteen, en zoo behendig hadden het de straatjongens overlegd, dat de wreede bedelares alleen in hun midden bleef.

Paart de kat, kat, kat! - riep nu de bevelhebber, en de knapen begonnen zoo snel rond te loopen en elk bij beurte met den mantel der ongelukkige te trekken, dat wreede Trien als een top op zich zelve draaide.

- Paart de kat, kat, kat!

En Trien draaide nog heviger rond.

- Paart de kat, kat, kat!

En Trien begon te zwijmelen, alsof zij dooddronken was.

Nu veranderde het spel, en de grootste straatkapoen riep:

- Nijdige, nijdige, nijdige! - en al de knapen herhaalden: - Nijdige, nijdige! - en de toeschouwers jubelden.

- Dievegge! dievegge! dievegge! - en ieder galmde die bestraffende woorden na, en al wie ziel in het lijf had, vond behagen in de spottende kastijding der wreede bedelares; zoodat het op het Jesuitenplein een leerzaam schouwspel werd.

Trien was intusschen als van de hand Gods geslagen; zij zag al die kleinen, als zoovele duivels rond haar joelen, haar beschimpen, haar gedurig omwerpen en voortstuwen; zij kon zich aan die volkswraak niet bekennen, en of zij zich reeds inbeeldde in de hel te zijn, weten wij niet; maar zij vloekte binnensmonds als eene verdoemde. Ten bloede getergd, met het schuim op den mond, stond zij daar dreigend, als wilde zij de straatkapoenen verslinden, en inderdaad, niet zoodra was hare razernij ten top gestegen, of zij wierp met wanhoop twee knapen in het slijk, vluchtte dan met onweerstaanbaar geweld uit den volkshoop, en zette het naar het Kipdorp op een loopen.

Doch de aardige snaken, aan haar gehecht als de biezwermen aan hunne koningin, liepen haar hommelend achterna. - Vooreerst slaakten zij zachte, schrille kreten; doch nauwelijks was de oude achter de Jesuitenkerk gekomen, of hun gejoel werd als het gegalm des donders, en uit eenen mond riepen zij:

- Houdt de diefegge, houdt de kindermoordster!

Do oude meende het langs het Kipdorp te ontloopen; maar van verre kreeg zij den pompier in het oog, die statig voor zijne kazerne schildwacht hield; zij zag hem bij het vernemen van het kinderlawijd stilhouden, de ooren recht zetten, en het aankomend gedrang met donkere blikken aanzien.

Vreezende dat het haar met hem niet wel mocht vergaan, keerde zij om, en trok langs het gat van Gibraltar de Keizerstraat in; doch, gelijk het zeer dikwijls gebeurt, ontvluchtte zij het eene kruis om het andere te gemoet te loopen. Hier kwam de kommissaris aan, en reeds van uit de verte bedreigde hij haar met zijnen stok.

Och God! - kermde zij - nu ben ik zeker gevangen! - doch met eene stoutheid, welke het gevaar alleen kan inboezemen, draaide zij zich om, bezag hare vervolgers met vervarende blikken; gaf hier en daar eene oorveeg,

[p. 646]

en begon dan te loopen met eene snelheid, welke niet haren ouderdom, maar wel haren schrik eigen was.

Onverpoosd huppelde zij voort over de Koepoortbrug, en uit het lawijd der jongens nieuwe krachten puttende, liep zij sneller en sneller totdat zij eindelijk, als eene bie, de Minderbroedersstraat invloog.

De kommissaris hinkte haar vooreerst achterna; maar of hij zich der moeite ontzag haar te achterhalen, en of hij van de scheldwoorden, welke hij mocht verwachten, vervaard was, en of hij zijn gezag gaarne op de straatjongens deed drukken - hij liet de bedelares varen, en sloeg met zijnen stok tusschen den kinderhoop. Deze stoof als kaf uiteen; de knapen zwegen, als ware hunne tong in den mond verstijfd, en hunne rapste beenen aanschietend, vluchteden zij wijd en zijd uiteen.

Oude Trien dankte inwendig den Hemel - en den kommissaris, voor hunne tijdige hulp. Geheel alleen, kon zij nu aan het voorgevallene denken en zich harer wreedheid, harer gierigheid en harer bedelarij berouwen; doch het goede dringt zoo licht niet in eene kwade inborst, en gierige Trien dacht slechts aan de toekomst en berekende wat schade haar het verlies des kinds berokkenen zou.

Wat zij intusschentijd deed, weet de goede God; doch in den namiddag was zij aan de haven bezig met pekkoord te zoeken. Dit doende, naderde zij een schip, dat suiker loste, en alsof een toelachend denkbeeld hare kwade vooruitzichten kwam verzoeten, begon zij grimmend het afgevallene suiker op te scharren.

- Dit kan dienen om Lucieken terug te krijgen - mompelde zij - als ik haar dit geef, is zij blijde als eene koningin...

Doch het aandenken van het kindje bracht haar den vader, bracht haar de moeder te binnen, en hare overweging bekroonde zich met het troostend denkbeeld, dat die goede lieden haar dagelijks eten en slapen verschaften, hetgeen zij haar nu zeker weigeren zouden.

- Wat ga ik dan doen? - riep zij wanhopig - en ik heb zulken honger! zulken honger!...

En in der waarheid, hoe meer zij daaraan dacht, hoe scherper haar honger werd, en ten laatste werd zij zoodanig duizelig van hare droeve overpeinzingen, dat zij van flauwte koortsachtig werd.

Een enkelen cent had zij ontvangen, en, meer uit gewoonte dan uit hoop van bij Martha nog aanvaard te worden, sleepte zij hare verhongerde leden naar heure woning voort. Zij moest door de Boeksteeg en deze zonderlinge straat biedt bij winteravond den aanblik eener gemeene markt aan. Honderden en honderden werklieden verdringen zich daar na acht uren, als de arbeid geëindigd is, en de meeste jongmans nemen dan hun avondmaal aan de kramen, welke daar op straat, bij smookend licht, eetwaren te koop bieden.

De geur dier aardige keukens trof de bedelares, en zij werd nog flauwer bij het zien der spijzen. Hier bakte men visch, ginder koeken, daar weer smoutebollen en verder appelen. Wat er in haar binnenste omging blijft een raadsel; maar gierige Trien had reeds honderden malen haren cent bezien, vooraleer zij eraan dacht, zich iets ter verkwikking aan te schaffen. Aan menig kraam ging zij; maar van menig kraam vluchtte zij weder henen, vermits de rampzalige cent, als 't ware, zich aan heur hechtte, en in hare verbeelding niet van zulke zeldzame spaarster wilde. Eindelijk kwam zij aan een winkeltje, waar de bazin versche meelbollen in het smout legde; het water kwam in den mond der bedelares, en zij voelde zich onmachtig verder te gaan, zonder van honger in bezwijming te vallen.

- Geef mij eenen bol - grolde zij heesch, alsof die woorden moeielijk uit haren gorgel wilden.

- Van de versche? - vroeg de kramerin.

- Ja - antwoordde de bedelares met vuur: want het bakken vereischte ten minste vijf minuten, welke nog mochten verloopen, vooraleer zij zich van haren cent moest scheiden. In die korte tijdruimte werd zij nogmaals besluiteloos en waarschijnlijk zou zij onverzadigd het kraam verlaten hebben, indien de winkelierster niet gezegd hadde:

- Ze zijn bereid; ziedaar! - en met die woorden stak zij een smakelijken smoutbol naar de gierige uit.

[p. 647]

Trien verslond het gebak met onverzaadbare graagte, en, was zij van zin zonder betalen weg te gaan?... Althans zij zag anstig den winkel rond, om te zien of zij niet ontsnappen kon; doch dit was onmogelijk; in weerwil des overvloeds van menschen, welke rondom den toog stonden, wandelden de oplettende blikken der bazin overal, en het voornemen der bedelares doorgrondende, riep zij barsch:

- Hier! uw cent!

- Trien stak de hand uit; maar het vuile koper wilde niet vallen en scheen aan hare hand genageld, tot dat de kramerin stampvoetend riep:

- Nu, gauw... spoed u: de klanten wachten.

Dan eindelijk viel de munt, en of de bedelares geloofde niet genoeg in ruiling ontvangen te hebben, vroeg zij schaamteloos:

- Krijg ik nu niet wat koffie toe?

De bazin wilde op die afhalige vraag niet antwoorden; zij schokschouderde, terwijl zij van haar slecht en ongezond vocht aan haren blikken belloor eene kom tapte voor een jeugdigen werkman.

Trien zag den jongeling zoo afgunstig en begeerlijk aan, dat hij zich van lachen niet onthouden kon, zijne kom uitstak en riep:

- Nu, de eene bedelaar helpt den anderen, zegt het spreekwoord, en drink!

- God zal het u loonen! - was het antwoord, en nadat zij gedronken had, vervolgde de bedelares haren weg.

Alsof het eten haren geest, zoowel als haar lichaam, versterkt had, ging zij onverschrokken door den smallen gang op hare woning aan; de deur des lieven huizekens van Jan den suikerbakker stond, als naar gewoonte, open; doch toen de bedelares stillekens de trap wilde opslenteren, hoorde zij in de kamer harer nicht een zoo droevig weenen en een zoo kermend bidden, dat zij hare nieuwsgierigheid niet bedwingen kon, en het hoofd door de spleet der deur stak.

Lucieken lag in hare wieg te slapen; maar de knaap en de moeder zaten op hunne knieën voor het bed des vaders. De toon hunner stem was zoo treffend, dat hij elk hart zou geroerd hebben; maar het hart van Trien, met eene driedubbele goudkorst omsloten, was niet meer te raken, en met nijdige blijdschap zag zij Jan den suikerbakker op zijne zieksponde uitgestrekt. Zijn adem ging traag en moeielijk en aan eenige roode vlekken, welke op de reine beddelakens gesprenkeld waren, kon men bemerken, dat hij nogmaals bloed gespogen had.

- Ha! - riep Trien, terwijl zij bedreigend de vuist uitstak - ha! Martha, gij hebt mij van honger willen doen sterven; maar ge zult nu ook van eene kale reis komen - en lachend klotste zij naar boven.

Martha hoorde dit wel, doch bleef voortbidden: zij had het eten op tafel laten staan, om hare Tante, als naar gewoonte, te laten avondmalen; maar nu de bedelares haar zoo nijdig vervloekte, kon zij dit weldadig werk niet meer over haar deugdzaam gemoed krijgen, en liet hare Tante naar boven varen.

- God - zuchtte zij - kan met ons naar zijn welbehagen doen; maar moeten wij hier op de wereld ongelukkig worden, dan niettemin, zullen wij in zijne goedheid berusten, vermits ons geweten zuiver is.

Het was alsof zij door dit gebed wilde bewijzen, hoe zij wist, dat haar gemoed rustiger was dan dit der boozen - en inderdaad, de oude Tante sliep niet: hare vrees voor een schralere ontvangst benam haar tot zelfs den lust haren schat te overzien, en, vermoedende dat zij hem niet meer zou kunnen vermeerderen, droomde zij dat hij verminderde, en om zich van het tegendeel te verzekeren, sprong zij, in dien langen nacht, wel duizendmaal van heure slaaplooze sponde, om te gaan voelen of de steenen, welke haar geld besloten, nog op hunne plaats stonden.