Volledige werken (2 delen)

[p. 608]

VI.

Twee dagen later was het groot feest te Brugge. Men vierde er het Heilig Bloed, en de schoone ommegang, welke te dier gelegenheid uitging, had nog meer volk dan gewoonlijk uitgelokt, vermits graaf Lodewijk van Male met heel zijn gevolg dien eeredienst bijwoonde.

Ongelukkiglijk had het volk ‘naar coutume, God beteret!’ de godsdienstige plechtigheid te baat genomen om zich met wijn en bier te vergasten, en nauwelijks had de zon de helft van haren loop voleindigd, of heele benden zatterikken liepen door de straten. Door den drank aangehitst, waren zij zeer prikkelbaar, en toen zij des middags vernamen, dat een vijfduizendtal Gentenaren de schandelijke vredesvoorwaarden van den graaf met het zwaard kwamen beantwoorden, liepen zij vreeselijk vloekend en zwerend, naar de markten.

Een aantal oorlogskraaiers vuurden de krijgszucht der bedronkenen meer en meer aan, en, zoo men hadde onderzocht wie de opruiers waren, dan hadde men bevonden, dat zij meestal tot de kleine ambachten behoorden. Geene taveerne of er worden er gevonden, en zij zwoeren en tierden er om 't meest, om door de gensters van hunnen valschen gloed eene dolle razernij in de andere ambachten te ontsteken.

Zij gelukten dermate in dit doel, dat, toen men in den namiddag te Brugge vernam, dat de Gentenaren van uit Beverhouts, waar zij gelegerd waren, herwaarts trokken, de vischverkoopers, beenhouwers, grauwwerkers en makelaars, de straten doorkruisten onder het vreeswekkend getier:

- Te wapen! te wapen! sla dood! sla dood!

Heylaert Van Pouke, de opperkapitein deistad, wilde opwerpen, dat men zulk eenen heiligen dag moest eerbiedigen, dat het volk bedronken en dus verlamd was en dat de uitgehongerde Gentenaars binnen de drie dagen uit flauwte van zelven zich moesten overgeven, zoo men de moeite niet nam hun eenige eetmalen te schenken.

Doch, hoe zeer de graaf in deze rede stemde, het gehuil der menigte werd zoo hevig, en hare oorlogskreten joegen hem zooveel moeds en wraakzucht in het hart, dat hij op het eind den optocht blazen deed, en zich aan het hoofd der gewapende Brugsche poorters stelde.

Toen hij over de groote markt kwam, zag hij daar Simon Cokkermoes. Deze bevool, volgens plicht, de kleine neringen; maar, vermits de graaf hem in weerwil zijner oprechtheid weinig vertrouwde, wenkte hij Simon Cokkermoes.

- Mijn leger telt dertig duizend getrouwe mannen, - snauwde hij hem toe, - zoudt gij niet denken, dat ik over het hoopje wispelturige Gentenaren zal zegepralen?

- Het is te vreezen, - antwoordde de smid mismoedig. - Doch...

- Welnu? - morde Lodewijk.

- Mijn wensch ware, dat gij den Gentenaren eenen volkslievenden vrede schonket; men zou u om uw goeddoen erkentelijk zijn, en ge zoudt de beminde vader uwer onderdanen worden.

- Ik heb uwe lessen geenszins noodig, kapitein; maar, daar ik de onderdanigheid

[p. 609]

uwer mannen mistrouw, wenschte ik wel, dat gij het slagveld niet betradet en dat gij in de stad onze zegepraal afwachten bleeft.

De graaf reed door en Cokkermoes nam dubbend zijn afscheid. Hij had begrepen dat, bij de zegepraal van Lodewijk, er wreede vervolgingen tegen zijne ambachten zouden ingespannen worden. Niettemin verried hij de bedreiging van den vorst niet, en hij vermaande zijne mannen om gerust den uitval van den veldslag af te wachten.

Hij zelf was voor dien uitval niet bevreesd. Een blind vertrouwen in Philips van Artevelde stelde hem gerust, en hij was verheugd het verzoek van den Ruwaard: met de kleine neringen in Brugge te blijven, zonder ongehoorzaamheid aan den wettigen graaf te kunnen volvoeren; want hij hoopte dat Van Artevelde, naar belofte, den graaf eene poets spelen zou.

Zijne hoop was echter zeer ongegrond. Men bedenke slechts dat de Ruwaard van Vlaanderen maar vijf duizend man te been had en dat de graaf met zesmaal zooveel manschappen te velde trok. Voeg daarbij dat de Gentenaars uitgehongerd waren en dat zij sedert twee dagen niets meer genuttigd hadden, tenzij een brokje brood en een slokje wijn, dat hun op het slagveld gegeven werd.

In weerwil dier verhongering behielden de Gentenaren hunnen koelen moed en schaarden zich onverschrokken in de veldlijn. Daar luisterden zij aandachtig naar de moedige aanspraak van hunnen behendigen Ruwaard, en toen hij geëindigd had, maakten zij, zonder uit hunne rangen te gaan, een aantal ‘ongenuchterde’ Bruggelingen af, ‘die bij XII, XVI ende XX te gadere zeer vierichlich voren liepen en die zij zeer furieuselijk gelijk lammers ende kiekenen den roupere afstaken.’

Die moorderij verbitterde de Bruggelingen en met de woeste kreten: - sla dood! sla dood! - vielen zij de Gentsche benden aan. Maar de Ruwaard, welke zijne veldmonden tot dan verscholen gehouden had, ontdekte eensklaps zijn geschut en het bulderde op de zwetsende Bruggelingen af.

Toen zag men wat bedronken grootspraak en ijdele woorden op het slagveld vermogen. De ‘ongenuchterde’ Bruggelingen lieten de hielen zien en de krijgsridders van Lodewijk, die in de tegenwoordigheid van het wel onderhouden geschut hunne rangen niet konden ontvouwen en overal tegen de dichtgeheven pieken der Gentenaren stieten, vonden het insgelijks geraadzaam te vluchten en in vollen draf naar Brugge te rennen.

Door die ongehoopte zegepraal verwonderd, voelden de Gentenaars hunnen moeddoor de blijdschap versterken; met ongemeenen spoed vlogen zij de vluchtenden achterna, mengelden zich onverschrokken tusschen hunne duizendtallen en daar het aldus onmogelijk werd vriend en vijand te herkennen, overrompelden de Gentenaars gemakkelijk de Brugsche poortwacht. Weldra waren zij nu meester van de stad en daar doorboorden zij al wat nog tegenstand bood. Eindelijk vatteden zij, op de Groote Markt, naast de neringen van Cokkermoes post, en kondigden door de herhaalde kreten: Gent! Gent! hoezee! hoezee! hunne zegepraal en hunne plunderzucht den verschrikten poorters van Brugge aan.

Intusschen was de nacht gevallen en het duister belette met vechten voort te gaan. Men sprak van toortsen te ontsteken en de inwoners toe hetverlichten hunner huizen te dwingen. De graaf zelf ontnam hun deze bezorging; want, na zich in zijn hof eenigszins ververscht te hebben, gebood hij zijnen dienaren met brandende toortsen vooruit te gaan, om bij dat licht en met behulp zijner getrouwe edellieden den oproerlingen terug tot rede te brengen.

Toen hij echter op de Groote Markt kwam en daar de vereenigde krachten der Gentenaars en Brugsche kleine ambachten zag, ontzonk hem de moed. De werkdadige verkleefdheid van Cokkermoes aan de volkspartij trof hem diep, en hij herinnerde zich met droefenis den goeden raad van den volksvriend.

Nu zag hij hem met Philips Van Artevelde en Van den Bossche in beraadslaging, en nadat zij een besluit genomen hadden, hoorde Lodewijk Van Male dat Van Artevelde tot zijn volk zei:

- De graaf brengt zich gevangen, o machtig volk! dat hij dan met ons naar Gent

[p. 610]

keere en daar zullen wij hem eenen behoorlijken vrede doen teekenen!

Maar Pieter Van den Bossche was over die woorden niet voldaan. Het scheen hem toe dat, om tot eene gelijkheid te komen, men moest beginnen met de meestuitstekende hoofden af te slaan en zijne indringende stem klonk:

- Ter dood, de vorst! ter dood! Men brenge hem dood of levend en de overleveraar zal eene vaderlandsche belooning ontvangen. - En het volk, dat in zijne zegepraal bloeddorstig geworden was, huilde Van den Bossche na, en de schrikkelijke moordkreet: - ter dood, de vorst! ter dood! - weergalmde van straat tot straat, van huis tot huis over de groote stad.

Lodewijk Van Male sidderde. Hij gevoelde dat de Gentenaars zich met recht over de grafelijke spotternij, welke hij zijnen edellieden te Buscampveld voorbereidde, wreken zouden... Met onzekere stem beval hij:

- Dat men het licht doove!...

Aanstonds werd het stikdonker en het gevolg van den graaf, dat in de duisternis zijne ongetrouwheid verbergen kon, vluchtte verwilderd door de stad. Een enkele voetknecht bleef den rampzaligen vorst getrouw en Lodewijk, die nu den valschen schijn der vereering zijner grootheid doorzag, bezweek nog meer onder het wicht dier bedenking dan onder de smart van zijne grafelijke kroon verloren te hebben.

- Frits - riep hij met erkentelijkheid tegen zijnen dienstknecht. - Frits, gij alleen zijt mijner vriendschap waardig en verdient een loon voor uwe getrouwheid - en hij ging hem zijne halsketting schenken, toen hij bemerkte dat Frits hem niet antwoordde en dat slechts nog een enkele gesmoorde zucht uit het doorstoken hart van den getrouwen knecht opsteeg.

- Dood! - schrikte hij, als hij zijnen eenigen volgeling vallen zag. Maar hij had den tijd niet op zijne volkomene verlatenheid na te denken, want zijn paard zwijmelde onder zijn gewicht en rolde oogenblikkelijk met zijnen vorstelijken last ter aarde.

- Simon Cokkermoes - sidderde Lodewijk, toen hij den smid herkende, die de dagge uit de borst des paards trok. - Simon Cokkermoes, wat doet gij?

- U redden, - fluisterde de deken der kleine ambachten, en zijnen heer helpende opstaan, vervolgde hij: - het was uw paard dat ik kwetste, u niet, graaf. Dit gevaar moet te voet ontvlucht worden. - En terwijl rukte hij de wapens van Lodewijk af.

Deze was zoo moedeloos, dat hij den ambachtsman liet begaan, alleenlijk morde hij, toen de smid, die de kleederen des knechts uitgedaan had, hem ermede vermommen wilde.

- Meent ge mij dan als knecht om te brengen?

- Men mag wel eenigen tijd als knecht voor dood doorgaan, om later als graaf weer levend te worden - antwoordde hem de smid, en hij trok zijnen graaf door verscheidene kleine steegjes voort, die nog onbezocht waren, dewijl de Gentenaars vooreerst in de groote straten plunderden en moorden!