Volledige werken (2 delen)

[p. 397]

II.

Oh! je n'ai pas de père et je n'ai pas de mère,
Nul ne peut me sauver, nul ne peut me guérir,
Je suis seule en ce monde et je me sens mourir!

- Victor Hugo. = Les Burgraves.

Er was in den ronden toren, welke nevens de ophaalbrug somber tegen de sterke poort van het kasteel Gallaard scheen te leunen, eene achthoekige zaal, welke door smalle venstertjes te midden harer paneelen gehakt, het daglicht ontving. De muren dier zaal waren bekleed met zijden tapijten, op dewelke ruwe veldslagen hun bloedig gewoel vertoonden; in alle hoeken hingen wapenpralen, door den onversaagden moed van Idonea's voorouders bijeengezameld.

Aan een der venstertjes en wel aan hetgene, dat op de groote baan zijn uitzicht had, zat tegen den middag de rampzalige Idonea.

Nog nooit had het lijden aan een zijner slachtoffers zulke wrange trekken nagelaten, als bij dit ongelukkige meisje, of een aangezicht zoo gegroefd en misvormd als het hare. De blonde haarlokken, welke zoo bevallig haar ovaal gelaat omtrokken, hadden eensklaps de aschkleurige tint gekregen, welke gewoonlijk door den ouderdem alleen getemperd wordt. Hare gevoelvolle blauwe oogen, voortijds zoo vochtig, zoo doorschijnend, waren dof, droog, sprakeloos en diep in het hoofd gezonken; op hare wangen had de knokkelige dood alreeds zijn grauwbleek gevaagd.

Idonea was, nadat Rowna de slaapkamer verlaten had, op hare nachtsponde in zwijm blijven liggen tot laat in den morgen; dan, tot haar zelve gekomen zijnde, had zij zich, zonder hare kamerjuffer te ontbieden, haastig opgekleed, en aan het voorzegde venstertje plaats genomen.

Uit hare doodelijke flauwte behield zij eene soort van geestverbijstering, welke haar tusschen de zekerheid harer ongelukken, en den twijfel aan deze dobberen deed. En waarom zoude het arme meisje niet getwijfeld hebben? Had Rowna haar van jongs af geene teedere toegenegenheid betoond; had zij zich niet door alle soorten van vleierij bij haar weten in te dringen? en kon het ongelukkige schepsel, toen de Boheemsche op eens hare mom afwierp, zoo maar dadelijk begrijpen, dat geheel een omgang haars levens maar eene begoocheling was geweest? Kon de teerhartige Idonea, welke alles lijdend verdroeg, zich zelve zoo maar eensklaps bekennen, dat er menschen bestaan, welke aan hunne wraak hun geheel leven kunnen wijden? - Zij had van den ijselijken oorsprong van Rowna's wraakzucht nooit iets vernomen; zoude zij aan dezer gevolgen vrijmoedig geloof slaan? Voorzeker neen, - en daarom moest het voorgevallene van den nacht haar als een gruwelijke droom toegrijnzen, terwijl het haar als eene schrikkelijke wezenlijkheid vervolgen bleef.

De hoop is de natuurlijkste eigenschap van den mensch, en als dezulke blijft zij zijne gezellin tot in den dood. Veeltijds brengt zij hem zachte leniging of krachtdadigen moed bij; maar wanneer zij in afgrijselijke tijdperken eens levens, waaraan slechts een nog afgrijselijker einde beschoren is, met haar melankoliek lachje, eene aanlokkelijke toekomst biedt, dan wordt zij eene ondragelijke marteling. Zij verlengt den schrikkelijken doodstrijd der krachten, om het hart langere folteringen te doen verduren. Alzoo martelde de hoop de ellendige Idonea.

Wanneer zij in weerwil aller mogelijke drogredenen, zich zelve den haat en de wraakzucht van Rowna bekennen moest, bleef haar heur minnaar over, aan wien zij zich hechtte, gelijk

[p. 398]

hij, die in eenen afgrond valt, zich vastknelt aan de wortelen der boomen, die door de voegen der rotsen heendringen. Dan zeide zij tot haar zelve:

- O! ik heb hem zoo levendig, zoo gezond verlaten! De legers zijn niet handgemeen geweest; mijn geliefde is geen twister en wordt van ieder bemind!... Zouden de Zigeuners wreed genoeg zijn om iemand lafhartig te vermoorden, die hun nooit iets misdeed? O neen, want in de betrekkingen, welke ik door Rowna met hen heb gehad, heb ik in hun geheimzinzinnig gedrag niets zoo afschrikkelijks vermoed....

Maar toen vertoonde zich aan haren geest het kreupelboschje met zijne mosbank, haar minnaar en de wreede Boheem, en Idonea zeeg afgemat in heuren armstoel, hare oogen met heure handen bedekkende, om het afgrijselijk schouwspel te vlieden.

De arme kon niet weenen; heur opgekropt hart klopte zoo geweldig, alsof het haren boezem wilde openscheuren, om de versmachtende ziel te laten ontvluchten; haar zenuwstel vreeslijk geschokt, schudde haar bij tijden zoo geweldig, dat zij zich het leven voelde ontgaan in stuiptrekkende sidderingen. Te midden van dat lijden, kwam de bedriegelijke hoop en balsemde het stervende hart van Idonea met eene mijmering, welke haar heuren geheelen levensloop tebinnenbracht.

Idonea dacht aan hare kinderjaren, toen zij van hare moeder geliefkoosd werd, en voelde in heur hart de stem weergalmen, waarmede deze zoo treffend de balladen opzong; in hare opgewondenheid meende zij wezenlijk door haar gevleid en gezoend te worden; maar die zoete herinneringen waren vluchtig en weldra kwam haar de schielijke dood der vrouw te binnen, welke haar zoo bemind had.

De aendachtige hoop verdreef de droefheid, welke Idonea overmeesterde, zij wees met eenen vliegenden vinger op den stuggen voogd, die op de beminnelijke moeder volgde, maar aanstonds verdween. Alsdan vertoonde zich Rowna alreeds bejaard, maar nog vlug en opgeruimd; zij scheen beminnelijk, teeder; zij omhelsde Idonea en zeide tot haar: gij zult een lief meisje worden.

- Hoe! - fluisterde de hoop tot de ziel van Idonea, - hoe zoude eene zoo teedere vrouw de wraakzuchtige Rowna geworden zijn? - maar de rampzalige Idonea verdreef dien martelenden twijfel en riep met roerenden nadruk uit:

- Welk een verschil! maar ook welke begoocheling, welke wreedheid!... Zij scheen mij zoo genegen, dat zelfs mijn strenge voogd mij met haar de velden liet rondloopen, en nu vervloekt zij de vrouw die mij ter wereld bracht! Nu verzint zij logenachtige geschiedenissen om mij haar te doen verachten... maar ik bemin mijne moeder toch; zij is mijne moeder!....

- Helaas! - vervolgde Idonea na eenige oogenblikken, met hartverscheurend gevoel, - helaas! nimmer zal ik mij het zalige woord ‘moeder’ hooren toeroepen, nimmer zal ik met mijne melk mijnen telg zoogen, nimmer zal ik hem omarmen! ik ben geene moeder meer..., niets beweegt zich in mijnen schoot, eene doodsche stilte, eene ondragelijke gevoelloosheid heerscht er!.... Mijn hart heeft geene zoete aandoeningen meer; het gevoelt niets dan smart waaronder het moet bezwijken.... O Rowna, wreede vrouw! in eens hebt gij er drij om het leven gebracht, want voor mij is er geen leven meer... ik zie eene marteldood, eene dood van afschrikkelijke folteringen in de verte... O! gij zijt onbarmhartig, wreed, helsch! gij hebt de borsten eener duivelin gezogen!... Hoe anders zoudt gij de begoochelingen gebruikt hebben, waarmede gij mij in het verderf hebt gestort? Dan haddet gij van zulke barbaarschheid afgeschrikt! Mijnen minnaar hebt gij ijselijk doen vermoorden, hij, die u nooit misdeed, of wiens ouders nooit iets tot uwe schade verrichteden.....

Maar - en de hoop drong wederom in Idonea's harte; - Maar.... zoo mijn minnaar nog leefde?... Zoo de ijselijke verschijning der kapel eens eene begoocheling ware, gelijk alles wat van Rowna ooit gekomen is?... Kan mijn kind door die valsche vertooning niet gedood zijn?... En zoo mijn wicht nog ademde, zoo mijne onervarenheid mij bedroog!... God, dan zoude ik nog gelukkig kunnen wezen!! - Het meisje viel met gevouwene handen op hare knieën.

Een vervaarlijke spotlach dreef de hoop uit

[p. 399]

het vertrek; zij vloog naar het leger van den Landheer, dat langzaam wederkeerde, en het slot Gallaard voorbijtrekken moest.

- Neen, neen! - riep Idonea uit, terwijl zij rillend opstond, - niets is hier ijdelheid, niet is hersenschim, alles is voorgevallen! ik heb mijne gedoemde moeder, mijne voorouders, mijnen geliefde gezien! Ja, ik heb den wreeden dolk des Boheems, in mijns minnaars borst zien dalen en naar zijn harte zoeken.... Ik heb mijn wicht in mijnen schoot voelen sterven en ben daarna over eenen put gesleept; daar is mij iets in het oor geschreeuwd, waar ik te vergeefs in mijn geheugen naar zoek.

- In die krocht wacht ik u t' avond! - riep eene stem uit de dikte der muren.

- 't Was zoo iets!... even afschuwelijk! - antwoordde Idonea door de wanhoop ontzind. - Spot met mij, booze geesten, en roept mij Rowna's vervloekingen na! Zendt mij het lijden, ik zij het ter prooi...; stapelt alle martelingen op mij, put alle vreugde uit mijne ziel, beneemt mij het verstand, alles, alles!.... want tot lijden ben ik geboren, en het uur der verlossing mijner moeder was het gevloekste uur!!.. Idonea viel afgemat in heuren armstoel neder.

Op datzelfde oogenblik trad Azalie, haar kamerjuffertje, binnen. Het was een edel, lief, teer meisje, van bij de zestien jaren, met bruine lokken en blauwe oogen; de onschuld gemengd met eene sprank van zuivere, maar vlammende liefde, teekende zich op haar gelaat. Zij was vroolijk en huppelde.

- He! lieve meesteresse, zijt gij hier? - zeide zij, - zoo kon ik wel nutteloos in uwe kamer gaan zoeken, om u de komst onzer geliefden aan te kondigen... Wees vroolijk en dans met mij, van avond reeds rust ons hoofdje op hunne borst!

- O, wees welkom, lieve engel, - zuchtte Idonea de smart versmorende, welke de vroolijkheid van Azalie in haar gevoelig hart genepen had, - gij verdrijft mijnen angst, want uwe onschuld beschut mij tegen de helsche geesten, die rond de kamer wemelen.

- Wel, lieve Idonea, ik zie niets waartegen ik u moet beveiligen!

- Ja... 't is waar, ik heb niets gezien, maar vreeslijke woorden zijn mij toegeroepen... Ik heb oogenblikken dat mijne rede verdwaalt, dat mijn verstand verbijsterd wordt....

Het kamerjuffertje zag vragend naar Idonea en deinsde achterwaarts, toen zij het gelaat harer meesteresse aanschouwde, hetwelk deze nu juist tot haar ophief.

- O allerliefste! - riep zij met den gevoeligsten angst uit, terwijl zij de hand van Idonea vastnam, - wat heeft u zoo schielijk veranderd?... Zeg mij wat lijden, wat rampen u hebben getroffen, zeg het mij toch, Idonea, opdat ik u eenigszins vertrooste en helpe.

- Voor mijne rampen is er geene hulp, voor mijn lijden geene leniging, Azalie! - antwoordde Idonea, de hand des meisjes stuiptrekkend drukkende, - ik heb eenen nacht doorgebracht, die voldoende is om geheel een leven te vergallen of af te snijden...

- Een droom! - hernam het meisje met teedere deelneming, - een nare droom! Maar Idonea, is een droom genoeg om het leven te vergallen of den dood toe te brengen? Is een droom voldoende om u treurig te laten, als van verre de trompet zijne komst aangalmt!... Kom, herstel u, ik zal u opschikken, opdat gij behoorlijk hem verbeidet.

- Ik zal mijnen geliefde niet meer zien! - antwoordde Idonea snikkend, maar zij kon niet weenen.

- En zoudt gij aan eenen droom geloof genoeg hechten om aan Von Reylan te twijfelen?...

- Ik heb hem zien vermoorden! - gilde Idonea wanhopig.

- Hoe is dit mogelijk, hij is bij het leger?

- O! - vervolgde de rampzalige Idonea - Rowna heeft het mij vertoond: zij heeft mijne moeder gevloekt, en ik ben veroordeeld om onteerd.... onteerd te sterven!... - O God! - riep zij op hartverscheurenden toen uit, terwijl zij op hare knieën viel; - o God! dat is de straf mijner ontucht! hadde ik mij nooit aan de wulpschheid overgegeven, dan ware Rowna's vloek onvoltrokken gebleven!

Na eenige oogenblikken nam zij hare gezellin in de armen en drukte haar aan heuren beknelden boezem:

- Azalie - zeide zij met roerenden nadruk, - beminde Azalie, zoo gij ooit een gloeiend gevoel door uw bloed voelt vlammen, zoo gij ooit uw harte voelt smachten naar eene ongekende, maar hemelsche geneuchte, ontvlucht

[p. 400]

dan uwen minnaar, ontvlucht hem! want één zijner zoenen ware genoeg om u in de zonde te doen vallen.

- Idonea!...

- O Azalie! gij weet niet wat die zonde is; de martelende onrust, welke zij der ziel veroorzaakt, is u nog onbekend.... mochte zij u nimmer bekend worden!... Val toch nimmer zoo als uwe meesteresse: gij ziet haar lijden, het is haar doodstrijd.... O, indien gij immer gevoeldet wat het is, moeder te zijn zonder moeder te wezen!... O! - riep Idonea op eenen toon, die het hart van Azalie verscheurde: - O! mijn wicht, de telg van mijnen beminde is dood! dood!! dood!!!... - en zij viel, heur aangezicht met de handen verbergende, in haren armstoel neder.

Azalie verstond haar niet. De weinige woorden van Idonea waren ontoereikend om het jonge meisje geheel de aaneenschakeling der rampen harer meesteresse te doen begrijpen, om haar de valschheid, de wraakzucht van Rowna te ontvouwen. Zij aanzag geheel het voorgevallene als eenen akeligen droom en wilde de slotvoogdes vertroosten en gerust stellen; daarom zeide zij met de teederste deelneming, terwijl zij hare tranen verborg:

- Beminde Idonea, verontrust u toch zoo niet over uwen minnaar, noch over zijn kind, dat uwe inbeelding alleen dood waant. Rowna kan uwe moeder, noch u gevloekt hebben, noch uwen geliefde hebben doen vermoorden, anders zoude zij nimmer heir durven verschijnen, en over eene uur was zij op het slot.

Geen antwoord ontvangende, vervolgde zij:

- Kom aan het venster, het leger is nabij, wij zullen onze beminden zien voorbijtrekken.

Idonea had de macht niet meer om hare kamerjuffer te antwoorden noch te wederstaan; werktuigelijk richtte zij zich op en leunde tegen de raamkas. Azalie stond voor haar en riep uit:

- Idonea, zie eens hoe de baan krielt van menschen, wat al vrouwen, kinderen, ouderlingen er rondzwerven en naar den kant heenstaren, langs waar onze beminden komen moeten!

Idonea hoorde Azalie niet, noch zag op de baan, die wezenlijk krielde van volk; heur verbrijzelde geest trok haar elders: zij zag langs de uitgestrekte velden, waarop de klare zon hare brandende stralen nederschoot. Daar zocht zij noch de rustige herdershut, noch de huppelende geit, noch de vroolijke zonnebloem, noch den fieren eik...; zij zocht en vond de dorstige bloem, die verre van de beek door de brandende zon verwelkt; zij verwelkte immers zooals deze bloem! haar geliefde, die voor haar de heldere levensbron was, leefde niet meer, en de brandende wraak welke op haar was nedergestort, verteerde haar.

Een weldadige tranenvloed zoude bij deze droevige mijmering Idonea's hart lucht gegeven hebben, maar de eerste traan, welke haar oog ontviel, werd op hare blakende wang gedroogd op het hooren van het trompettengeschal, dat in de verte bij tusschenpoozen schetterende tonen galmend naderen deed.

Alsdan werd Idonea's hart beklemd; haar gelaat bestierf; zij gevoelde dat het beslissend oogenblik tusschen leven en dood daar was: niets bewoog meer in haar, noch pols, noch harteklop...., haar bloed stond stil in heure gespannene aderen... In dezen doodlevenden staat wachtte zij den voorbijtocht des legers af.

In de verte verschenen wimpels en vaandels, men hoorde klaar de pauken en trompetten eene moedige krijgsmarsch aanheffen en rondschetteren. Daar was het leger en dadelijk vloog de hoop, welke het verzelde, wederom in Idonea's hart.

De soldeniers des Landheeren openden den tocht, zij vormden eene keurbende mannen, van het hoofd tot de voeten gewapend, welke altoos tot den strijd bereid stonden. Achter hen volgde de vuile, slordige hoop der Bohemers, welke half naakt en ordeloos daarheen liepen. Deze kenden noch krijg, noch wapenkunde en waren enkel laffe vermoorders, die met twee of drie op eenen enkelen vijand vielen, hem overrompelden, doorstaken en zijnen karigen buit prijs maakten. Alhoewel er niet gestreden was, waren die stroopers met buit beladen, welken zij fier en opgeblazen aan de omstanders vertoonden.

Idonea twijfelde, na den vluchtigen blik dien zij op deze ellendigen wierp, dengene herkend te hebben, dien zij des nachts haren Von Reylan had zien vermoorden; zij kon evenwel haar vermoeden niet tot zekerheid brengen, dewijl

[p. 401]

hare oogen slechts de bende wilden zoeken, waarbij degene was naar wien zij reikhalsde. Het overige van het leger trok voorbij zonder hare aandacht te boeien; de laatste ruiters alleen, onder welke Von Reylan verschijnen moest, werden het voorwerp van haar angstig onderzoek, maar helaas! zijn groote vederbos fladderde niet boven al de andere.

Eene kille huivering gleed door hare zenuwen en zij voelde, dat er iets brak in haar overspannen hart....

De hoop nogtans weerhield den laatsten levenssprankel, welke Idonea wilde ontspatten, en deed die ongelukkige steeds tusschen de menigte edele ruiters zoeken, om er Von Reylan, den moedigsten en den edelsten onder hen allen te vinden.

Helaas! noch de groene, door hare hand geborduurde zwaardgordel, welken zij hem omgehangen had, noch zijn gulden horen, waaruit hij sterke maar zoetluidende tonen trok, vertoonden zich aan haar. Zij kon hare oogen niet gelooven.

Rowna, welke al eenige oogenblikken achter haar stond, vatte haar in de lenden, en bromde razend in haar oor:

- Waar is uwe eer, waar is uw minnaar?!..

Een hartverscheurende gil deed het kamerjuffertje sidderend naar heure meesteres omzien, maar zij zag slechts een dood lichaam, uit welks mond dik, zwart bloed liep, op den grond uitgestrekt liggen. Achter den muur, die toeschoof, verdween een vrouwenrok; Azalie liep erheen, maar muur en tapijt waren ongeschonden en het verschrikte meisje kon slechts om hulp gillen.........................

Rowna liep haastig van eene enge, in den muur gehouwene trap, doorkruiste eenige geheime gangen en bevond zich reeds in haar kamp, voor dat de Bohemers er aangekomen waren.