Volledige werken (2 delen)

[p. 377]

XIV.

Des anderendaags, tegen den middag, kon men Verkammen te Brussel aan de poort van mijnheer Dielens zien aanbellen. Hij nam juist uit de handen eens pakkendragers twee schilderijen en vroeg aan den knecht die opende:

- Is juffer Helena te huis?

- Ja wel; maar niet sprekelijk. Van gisterenavond is zij doodelijk ziek, en het is niet toegelaten iemand bij haar in te leiden.

- Ik heb nogtans gehoord dat zij een weldadig juffertje is, en ik geloof, als ge wildet zeggen dat het voor een goed werk is....

- Goed of kwaad werk, mijnheer, er is verbod gelegd, en....

Verkammen stampte ongeduldig met den voet.

- Men komt toch zoo niet nutteloos van Antwerpen om onverrichter zake naar huis te keeren; zeg, bid ik u, dat een vreemdeling....

- Verschoon mij, mijnheer, of ge daar staat te zagen of niet, wat gij ook vertellet, binnenkomen is onmogelijk.

- Maak dan toch zulken omslag niet, verdord! Daar is vijf frank en heb de goedheid dit kleine schilderijtje aan uwe juffer te toonen.

- Voor vijf frank mag men nog al eens eenen beet van mijnheer uitstaan! Overigens, wil de juffer niet, dan.... Nu, toef een beetje, ik ga zien.... - Als die heer, - vervolgde hij mompelend, - dringend geldnoodig heeft, en daarom hier vandaag zijn schilderijtje wil verkoopen, nu het huis zoo in rep en voer is, dan zal het toch wel mirakelen regenen!

Hoe verschoot de knecht dus, toen hij het schilderijtje aan zijne meesteres toonde, en deze schielijk begon te beven en driftig uitriep:

- Loop, Jan, en doe den mensch die dat brengt, seffens bovenkomen.

Verkammen trad dus alras in het kamerken der juffer. Hij groette haar met beleefdheid en zag, niet zonder aandoening, de leliebleekheid van haar hemelschoon gelaat; niet witter was haar morgenkleed, dat haar, eilaas! als een voorbarig lijkdoek scheen te omhullen; want slechts de roodbekretene oogen getuigden dat Helena nog leefde, nu zij daar, met al hare geestvermogens aan het schilderijtje hangend, roerloos zitten bleef.

- De grond is goed, - mompelde Verkammen; - ik heb hier maar te zaaien. - En hij naderde om hare aandacht van het schilderijtje op zich te trekken.... doch daar vielen zijne blikken op een aantal schetsen, die den wand versierden en waarrond nu bloemen gevlochten waren. Hij begreep de liefdevolle smartherinnering dier kransen niet, maar doorgrondde heel de diepte van gedacht en gevoel dier schilderijen, en zijnen lievelingsuitroep niet kunnende bedwingen:

- Verdord! - riep hij, - dat zijn schetsen van Frederik Darings!

- Waaraan ziet gij dit? - vroeg Helena, opspringend en met de onstuimigste nieuwsgierigheid haren blik op hem gevestigd houdend.

- Omdat er slechts éen kunstenaar zijn hart en zijn hoofd had, mejuffer!

Zij bedekte haar gelaat met haren witten zakdoek en poogde daarin de snikken te smoren, die met geweld haren boezem ontsprongen. De koopman zag haar met het diepste medelijden aan; want hij hoorde als het ware heur hart kloppen en zag hare borst tot barstens toe zwoegen.

- Arm kind! - dacht hij en kwam met het schilderijtje nader; - gij hebt er mij nog eens geld voor geboden en ik hoop dat gij nu...

[p. 378]

- O, ik wil het koopen, ik wil het koopen! - riep zij tusschen hare snikken.

- Ik heb hier nog een, mejuffer, dat gij nog niet gezien hebt, - en hier stak hij de schoone ‘Wandeling’ vooruit, welke Van Bergen niet koopen wilde.

Hij kon het uitwerksel niet voorzien, dat dit tafereel op de arme ongelukkige had: hare oogen puilden, als het ware, eenige stonden uit haar hoofd; een grievende kreet galmde door de kamer: zij herkende zich zelve; zij herkende haren minnaar; zij herkende beider reine, warme gevoelens, en daar stond vóór haren geest die schoone, blijde dag, waarop zij elkaar voor de eerste maal van liefde spraken, en tevens zweefde eensklaps vóór hare verbeelding de schimme haars Frederiks!

Gelijk eene bloem, die door de zeis wordt afgemaaid, viel zij neer en roerde zich niet meer.

- Verdord! - riep Verkammen, de schilderij uit zijne handen latende ontsnappen, - het schijnt dat ze tegenwoordig allemaal van zich zelven vallen als ze mij zien! Ik moet het voorkomen eener echte ziekendienster hebben! - En hier tilde hij het ranke kind op. - Wat nu aanvangen? want als ik gerucht maak, en men binnenkomt, en ziet hoe ik het hier heb verbrod, dan smijt men mij de deur uit en dan is alles afgedaan! Nu, nu, juffer, hoe hebt gij u dan?

Zij kwam zoo spoedig bij, als zij in bezwijming was gevallen. Wanneer men zoo hevig lijdt, gelijk zij sedert het lezen van Frederiks brief geleden had, dan kan eene schielijke aandoening u niet meer terneergedrukt houden. Zij opende de oogen, en na eenige stonden de schilderij op nieuw aanschouwd te hebben:

- Wat heeft hij mij toch lief gehad! - mompelde zij, en daar liepen de tranen bij beken over hare wangen, zoodat heel hare borst erdoor besproeid werd.

- Hoe vindt gij het tafereeltje? - vroeg Verkammen.

Zij bezag hem weemoedig.

- Zouden er menschen zijn, die er de schoonheid niet van vatten? - Zij belde en toen de dienstmaagd kwam:

- Zeg aan vader, nichtje, dat ik die schilderijen wil koopen.

Er heerschte nu eene poos stilte, tusschen welke de maagd voortweende en de brave Verkammen, niet geheel op zijn gemak, ook nu en dan ter sluiks eenen traan uit zijne wimpers vaagde. - Hij had zulk medelijden met het arme lijdend maagdelijn.

Toen mijnheer Dielens binnentrad, zag hij den vreemdeling boosaardig aan en groette hem slechts ten halve; integendeel was het met de aanminnigste zoetheid dat hij tot zijn kind zegde:

- Ik had bevel gegeven dat men niemand bij u zou toelaten, liefste Helena; uw toestand is immers niet geschikt om aan het koopen van schilderijen te denken?

- Och, het zijn stukken van Frederik! - riep zij, zoo luide huilend dat de vader van medewee zijn hart vastgreep; - het is van den armen Frederik!

Hij bezag de tafereelen:

- Ik heb dat kleine meer gezien, - sprak hij, - maar dat.... Zie, zie, Helena! ge staat daar zelve op, en Frederik ook, en het park van ons buitenlandgoed, en...

- Och vader! er staat meer op dan dat! Ziet ge dan niet dat ook mijne liefde en de zijne erop zijn afgebeeld!... Och! dring toch eens door tot in het diepste diep van dat gevoel!... Als ik dan toch moet sterven, vader, dat het dan in de tegenwoordigheid dier schilderij weze; want is Frederik er dan al niet, dan is er toch zijn hart en zijne ziel!

- Het ware beter dat hij zelf er ware, lief kind! Wat helpt het zich zelve te verteren ineen levenslang verdriet?... En wellicht nog dat Frederik dit wrange nawee niet waard was....

- Wat! niet waard! - riep Verkammen. - Verdord, mijnheer! - verschoon, mejuffer dat ik in uwe tegenwoordigheid zoo leelijk spreke, het is een oud zegwoord. - Niet waard! maar, mijnheer, als gij tusschen al de kunstenaars nog zóó een hart vindt, zoo week, zoo zwak, zoo goed!... - De woorden wilden hem moeielijk uit den toegewrongen gorgel.

- Hebt gij hem dan van nabij gekend, mijnheer?

- Of ik hem gekend heb! ik heb hem, als hij een paar voeten hoog was, neuzen en ooren leeren teekenen. - Of ik hem gekend

[p. 379]

heb? Wel, ik heb hem opgebracht en kunstenaar gemaakt, en hij is onder mijne bescherming gebleven en gelukkig geweest, totdat hij in de handen van den verachtelijksten deugeniet is gevallen!

- Wat wilt gij zeggen? - vroeg het angstig engeltje, dat als een riet beefde.

- Wat ik, verdord! wil zeggen, is dat ik zijne herinnering niet bezwalkt wil laten bij de menschen die hem liefgehad hebben!... Zoo! ik zou laten denken dat hij met schulden overladen was, en ik heb hier eene schilderij, waarvan de prijs meer dan zijne schulden kan voldoen, en die, als zijn naam wat ouder zal geworden zijn, meer goud zal kosten dan ze weegt.

- En waarom verkocht hij ze dan niet, en voldeed hij niet iedereen? - vroeg mijnheer Dielens.

- Omdat Van Bergen hem gebonden hield; omdat de jongen edel genoeg was om zich aan het grootste dievencontract te gedragen, en hij meende dit meesterstuk niet te mogen verkoopen, daar Van Bergen het hem verbood en het toch zelf niet wilde, Voor dien schacheraar moest hij modepratsen en Fransche prullen schilderen, welke zijn hart afmartelden en zijn genie meer moeite kosteden dan zijne beste meesterstukken!

- Ik versta u niet goed! - mompelde Dielens, zijne dochter ondersteunende, die onder het wicht des lijdens ineenzakte; hij zelf begon hevige wroegingen te gevoelen; want, had hij reeds zijne hardheid jegens Frederik, bij het lezen van dezes brief, beklaagd, nu begon hij er diep berouw over te gevoelen, daar hij begreep dat hij onrechtvaardig was geweest.

- Hoor, mijnheer, - en ik denk niet dat gij slechte inzichten zult toeschrijven aan eene beschuldiging, die ik in het gelaat van Van Bergen zou durven spuwen!... - die heer heeft Frederik slechts hier gebracht om hem op uwe dochter te doen verlieven, net gelijk hij met hetzelfde doel Rieghel hier inleiden wil.... En als de arme Frederik beminde, als hij al die edele gevoelens voor uwe dochter koesterde, welk zij in zoo hooge mate verdient; als de jongen, och arme! zijn bestaan van het hare voelde afhangen, dan is hem door den schacheraar wijs gemaakt dat hij, om uw kind te bekomen, meer dan kunstenaar moest schijnen, dat hij daarom pracht moest maken, dat hij, om u te believen, mijnheer, de vertooning die gij maakt, moest navolgen, daar gij bijzonder aan den schijn van rijkheid hieldt. En als toen de onergdenkende jongen dit geloofde en op zijnen arbeid steunde, heeft de fijnaard hem geld ter leening aangeboden, met het vooruitzicht het nooit weer te willen, den kunstenaar alzoo aan hem te ketenen, en hem alsdan op zijn gemak uit te zuigen!

- O, de arme Frederik! van wiens lijden ik de schuld ben, - riep Helena uit, hare armen naar heuren vader uitstrekkende; - o de arme vriend, van wiens onschuld ik altijd zeker was en wiens reine ziel ik heb doorgrond.... Vader, vader, wat hebben wij gedaan!

- En Van Bergen zou zulke fielt wezen, en hij zou mij durven afschetsen, als iemand die van de kunstenaars meer dan hun talent, die van hen pracht eischt!

- Mijnheer, heeft hij bij u, ja of neen, Frederik beschuldigd? - En heeft bij u, verdord, ooit bekend dat hij den schilder vierhonderd frank gaf voor schilderijen, waar hij zooveel duizenden van maakte! Mijnheer! Frederik is een mensch wiens naam, als ordentelijk man, men altijd met eerbied moet noemen!

Hij greep in zijne drift de schilderijen op en wilde de kamer verlaten; daar sprong het maagdelijn vóór hem en zeide op smeekenden toon:

- Och, mijnheer, vooraleer gij henengaat, gij, die Frederik hebt liefgehad, kunt ge mij geen woord zeggen over zijne laatste oogenblikken? Hoe schrikkelijk, hoe ijselijk het zij, zeg mij wat dood hij is gestorven en wat hij, in zijnen laatsten stond, geleden of gezegd heeft.

- Kind! - en Verkammen nam haar troostend bij de hand; - dat het nawee om zijnen dood uwen boezem niet verkroppe! Men heeft geenen jongen opgevoed en hem van knaap beroemd man zien worden, zonder hem te redden, als men weet dat hij in gevaar komt.... Ik heb hem aan den dood ontrukt, mejuffer; ik heb hem weggesleept, als de

[p. 380]

Schelde onder hem gaapte, en als hij tot laatste vaarwel aan de wereld nog een gebed van u voor zich afsmeekte!

- Leeft Frederik nog? - riep zij, gelijk eene zinnelooze opspringende en hem met groote, verdwaalde blikken aanstarende; - leeft Frederik nog?

- Hij leeft nog, en mint u nog even teer, kind!

- O, dan spoedig, spoedig, vader! ik wil hem zien, ik wil hem spreken, ik wil hem vergiffenis afsmeeken voor al de smarten welke ik hem heb aangedaan. O, hij leeft! mijn God, mijn God, ik dank u! - en hier viel zij op de knieën: - mijn God, ik dank u dat gij die moordschuld van ons hebt afgewend!... ach, vader! - vervolgde zij, om zijnen hals vliegend, - hij leeft! hij leeft! Hebt gij dan niet gehoord dat al die angst van gisteren en heden, dat al die doodsmaren en vervaarlijke droomen valsch waren; hij leeft, vader, hij leeft! hij leeft!

De vader was zoo getroffen dat hij niet kon spreken; eindelijk kon hij uitbrengen:

- Helena, wij gaan terstond naar Antwerpen; gij ook zult u nu niet doodtreuren! en als Frederik zoo braaf is, dan zal ik twee kinderen hebben in plaats van één.

Verkammen's hart jaagde van de aangenaamste aandoeningen; gedurig kwam de gelukkige Helena naar hem toegeloopen, roepend:

- Dank, dank! Verkammen, hij leeft! hij leeft!

Toen nu vader en dochter met den schilderijkoopman aan dezes huis kwamen, vonden zij Frederik aan den arbeid. Hij scheen het onverwachte bezoek van vreugde te zullen besterven; maar als het eerste oogenblik der gelukkige bedwelming voorbij was, bleef hij lang, met de handen in die zijner geliefde gestrengeld, de troostredenen huns vaders aanhooren. Eindelijk na de eerste uitboezemingen zagen zij naar de schets.

Het tafereeltje verbeeldde eenen zoon, die zijner moeder vergiffenis afsmeekt, en een engelachtig meisje, hetwelk die vraag ondersteunt. Was het werk nog niet volkomen, de ziel des schilders lag toch reeds op het doek; want het gevoel is niet zelden krachtiger uitgedrukt, voordat de koude vorm de schilderij voor eenieder heeft bevattelijk gemaakt, dan wanneer ze gansch is voltooid. Men ontdekte erin heel het berouw en de liefde van Frederik, en voelde dat zijn hart meer kindsch en zuiver was geworden, sedert de laatste gebeurtenissen al de bitterheden, als het ware, uit zijn leven hadden gevaagd.

Zijne moeder, door Verkammen geroepen, kwam nu juist binnen, en daar zij op het tafereel zag, dat zij haren zoon weerkreeg, gelijk hij haar vóór zijne reis verlaten had, en dat hij haar daarbij eenen lieven engel medebracht, sloeg zij sprakeloos hare armen om den hals van haar kind en bleef lang in eene gelukkige omhelzing verslonden....

Wat hier nu nog bijvoegen dat men niet wete of voorzie? Echter zal men wellicht niet zonder voldoening vernemen, dat Rieghel wel bij mijnheer Dielens en zijn gelukkig gezin werd ingelaten; maar dat Van Bergen er de deur werd uitgewezen, zoowel als bij een aantal menschen, waar hij tennaastebij dezelfde rol had gespeeld.