Volledige werken (2 delen)

[p. 329]

VII.

Frederik, die niet wist van waar de slagen kwamen, was geheel van zijn stuk gebracht, toen zijn lof zoo luidruchtig door de bladen der hoofdstad aangeheven, en door de gazetten der provinciën nagegalmd werd. Vooreerst was hij erover verwonderd; dan begon hij het zeer natuurlijk te vinden, en ten leste kreeg hij er die duizeling van, welke de verbeelding dronken maakt, zoodra de ijdele dampen der faam naar het hoofd gestegen zijn.

Hij werd van meening dat de voorspoed nooit meer kon verkeeren, en liet zich genotvol wiegelen op de zee des roems, zonder na te denken wat afgronden die bevat, en wat haaien er zich in verbergen, om de begoocheling in eens op te slokken of te doen verdwijnen. De loftuitingen hadden op zijn eenvoudig en welmeenend hart het uitwerksel der eerste warme lenteregens, welke het onkruid schielijk doen opschieten; zij deden er de eerste kiemen des hoogmoeds, - waardoor hij nog nooit bezoedeld werd! - wortel vatten. Hij vergrootte zichtbaar in zijne eigene oogen, en waande zich alras eenen kunstreus, ten minste zoo hoog als die, waar hij in zijnen brief aan Knops van sprak. De groote nationale levende schilders, door hem vroeger zoo geëerbiedigd, verkleinden in zijne verbeelding, naar gelang hij zich zelven opvoerde, en hij begon de critieken en de beschimpingen bij te stemmen, welke al de kunstdwergjes, al de mislukten tegen de mannen van waar talent uitkramen.

Zonder het te weten, viel Frederik van zijnen kunsttroon bij degenen, welke er vroeger afgunstig onder kropen.

Ondertusschen sproot dit bij hem niet uit boosheid: hij was naïef en oprecht in zijne gebreken: zijne kwaal was de roes van een schijngeluk! Ach! ge moest kunnen zien hebben, hoe blijde hij elk lofmaarken aan zijne moeder toonde, met wat kinderlijk genot hij het haar voorlas; mot wat overtuiging hij haar poogde te bewijzen, dat haar oordeel valsch was evenals dat van Verkammen, vermits heel de wereld dacht als hij en luidop met zijn werk instemde! - En zij, de lichtgeloovige vrouw, verwennen door zijn zelfbetrouwen, overgehaald door den algemeenen schreeuw, misleid door Van Bergen, die gedurig uit Brussel bij haren zoon kwam, begon haar eigen gevoelen te mistrouwen en daarom haren ouden vriend Verkammen half en half te schuwen, die geen haar breed van zijne verachting voor de meesterstukken van Frederik wilde afstaan.

Verkammen bemerkte het glimlachend. - Vol medelijden voor zijne vriendin, gevoelde hij echter nog meer deernis voor haar kind, dat in de armen des roems naar de onberoemdheid werd gevoerd.

Maar, als Frederik zijne faam, gedurende gansch de Brusselsche tentoonstelling, klimmen en klimmen zag; maar, als Van Bergen hem zonder afdingen voor elk zijner doekjes vijftienhonderd franken had betaald; maar, als die koopman hem als zijnen gunsteling in al de kringen der hoofdstad voorstelde en hij zich door de hooge wereld ontvangen, gezocht en gevleid zag; maar, als ten leste, onder den druk van den algemeenen schreeuw, het gouvernement heel het spel met de gouden medalie bekrachtigde, dan werd zijn hart weelderig en vol, dan eischte zijne verbeelding leven en genot, dan, te midden der zwijmelig-

[p. 330]

heid des geluks, voelde hij in zich den lust om te beminnen!

Het was toen, als al zijne krachten opgewonden waren, als de liefde in hem gistte, als Van Bergen zag dat het denkbeeld der moeder geheel op den achtergrond ging, dat deze het tijd vond hem in eene deftige woning in te leiden.

- Op het eerste avondpartijtje dat Mijnheer Dielens geeft, - zei hij hem eens, - breng ik u toch bij hem.

- Ge spreekt mij zoo dikwijls van dien heer, - antwoordde Frederik, - dat ik wonderen van hem verwacht.

- Hij is een gewoon mensch; maar zijne dochter, zijne dochter!

- Indien ze zoo schoon is, als ge mij liet reeds menigmaal hebt willen doen verstaan, dan moet zij nog meer dan een wonder zijn.

- Wel zeker is ze meer; en wat nog meer afdoet, er is geld bij die menschen, en ik ben zeker dat het meisje met uw gemoed zou overeenstemmen. - En hij liet den jongeling met zijne gepeinzen alleen.

Het voorzegde avondpartijtje werd eindelijk gegeven.

Op zich zelf was dat een dier onbeduidende partijtjes, waar men zich met veel toegevendheid ten halve vermaakt, waar soms een liefhebber zingt, waar altijd zeker door eene juffer op de piano eenen wals wordt gespeeld. Wat het er aangenaam maakte, was, dat men met zijne vrienden ongestoord kon kouten; dat men vrij zaal in zaal uit kon loopen; dat men naar genoegen pasteitjes kon eten of wijn drinken van de borden, welke voortdurend door de knechts werden rondgedragen. Men was er ook niet in al te hoogen stand, evenmin onder de burgerij; men bevond er zich in een gemengeld gezelschap, waar de kunstenaars zeer talrijk waren.

De reden daarvan was, dat de heer Dielens de kunstenaars bijzonder hoogschatte. Niet dat hij kenner was, - ofschoon, hij een duur betaald cabinet had, - maar een zoet behagen trok hem naar de menschen, die door Gods vinger bestempeld schijnen. Hij had, om zijn fortuin bijeen te schrapen, veel onder de handeldrijvende lieden verkeerd, en, afgeschrikt door hunne innige koelheid, bij ondervinding wetende dat vele geldmannen verlichaamde cijfers zijn, verlangde hij voor zijne beminde dochter eenen echtgenoot vol hart en liefde, en meende dien best te vinden onder degenen, wier werken veelal van verfijnd gevoel getuigen.

Zijne Helena was jong moederloos geworden, en hij wilde haar het gemis der zoete moederliefde door eenen hartelijken man vergoeden. Doch vermits hij eenen jongeling verlangde, die niet alleen faam en deugd, maar ook eenen maatschappelijken toestand, of ten minste een verzekerd bestaan bezat, had het zoeken naar dergelijken gemaal nog geenen voldoenden uitslag opgeleverd.

Ook was hij geheel verheugd, toen Van Bergen hem Frederik als eenen jongeling van hooge verdienste en van de meest belovende toekomst voorstelde, en hij geleidde hem terstond tot de zitbanken der jufvrouwen, waar hij hem hier en daar aan eene dame voorstelde, totdat hij ten leste bij zijne dochter kwam en tot Frederik zegde: dat zij zoo diep als ieder zijn schoon tafereel ‘de Wandeling’ had bewonderd!

- Het is mij een echt geluk dat te vernemen! - stamelde Frederik en hij verwijderde zich onthutst, bemerkende dat de vader bij het binnentreden van nieuwe bezoekers hem bij zijne dochter alleen laten moest.

Frederik was niet verlegen; hij was verrukt. Helena scheen hem eene nederige veldbloem, bij wonder in de stad ontloken. Als een teeder viooltje, had zij hare fijne geuren behouden, in weerwil der vlinders die rondom haar fladderden, maar die hare reinheid niet hadden kunnen schenden. Hare blauwe oogappels glimdon zacht en onschuldig, haar lief en fijn gelaat was eenvoudig door hare blonde lokken omkranst, en een wit kleedje omvatte hare ranke leden en gaf haar uitwendige den schuldeloozen stempel harer ziel.

Frederik plaatste zich in een afgelegen hoekje, van waar hij haar ongemerkt kon beschouwen. Hij bewonderde haar niet alleen om de regelmatigheid harer vormen, om de zwierigheid harer leden; zijne kunstenaarsziel hing bijzonder aan het mijmerachtige dat er over haar zweefde, aan het zachtaardige, aan het gevoelige, hetwelk haar inderdaad tegen de

[p. 331]

opgewondene drokte, die op het avondpartijtje heerschte, deed afsteken.

Hij was in die ontvlambare stemming, welke schielijk eene liefde doet opvatten. Niet meer met hart en ziel aan zijne moeder hangend, de kunst in het stoffelijke bewerkende, gelijk hij haar op reis had leeren zien, had hij nooddruft tol beminnen. De hartstocht, welke zich in ‘zijne Wandeling’ veropenbaarde, welke in al zijne schetsen doorstraalde, moest uitbarsten, en onwillekeurig sprak hij tot zich zelven:

- Voorwaar! ik zou dat maagdeken kunnen liefhebben!

Op dit denkbeeld droomde hij. De heeren woelden voor hem heen; hij hoorde de damen schateren; de muziek klonk schel door de zaal. Noch de toejuichingen der toehoorders, noch de aandrang der dienstloden, welke hem wijn voorhielden, konden zijne mijmerende aandacht afwenden. Op eens nogtans sprong hij op; iemand die met don rug naar hem gekeerd was en reeds lang met de jufvrouw sprak, stak zijne hand naar heur uit: zij gaf hem den arm en verdween in de kringen.

Zijn blik poogde vruchteloos haar te volgen, en gewond, daar hij zoo eensklaps zijne streelende droomen onderbroken zag, ging hij in eene andere zaal.

Daar kwam hem juist de maagd aan den arm van mijnheer Van Bergen tegen.

- Zie! daar is nu onze schilder! - zeî deze hem naderend.

- Ik heb reeds de eer genoten hem te groeten. Vermaakt mijnheer zich hier?

- En UE. dan, juffer? - En Frederik beet zich op de lippen, meenende in zijne ontsteltenis eenen misslag begaan te hebben.

Een onderdrukt schouderophalen beantwoordde hem.

- Die partijtjes bevallen bijzonder mijnen vader, - antwoordde zij. - Wat mij betreft, ik ben liever des zomers buiten, tusschen de schoone bloemen; en als wij hier in stad zijn, op mijne kamer bij mijne kleine bezigheden, of met een boekje..... of met eene schilderij, - voegde zij er schielijk bij, als om hem te troosten.

- Ik ging ook bijzonder gaarne met moeder wandelen, - hernam hij onwillekeurig; want hij wist niet hoe de eenvoudige woorden der maagd hem een lang verloren geluk zoo eensklaps konden voortooveren. Was er rondom zijn hart eene schors ijdelheid en hoogmoed gekomen, de kern was gezond gebleven, en zulk schuldeloos maagdelijn ontmoetend, herinnerde hij zich den stillen huiskring zijner moeder en de nederige verlangens zijner jeugd.

- Wellicht verheugt ze mij eens gelijk moeder! - dacht hij.

Ook, als hij met Van Bergen het huis verliet, liep zijn gemoed over en sprak hij:

- Och! dat is inderdaad een lief dochterken!

- Niet waar? Het is immers gelijk ik u zegde? Daarbij ware het geene slechte partij voor eenen jongen in uwe omstandigheden. Mijnheer Dielens is rijk en Helena eenig kind!

- O, maar dat is een engeltje, dat men zou trouwen, al was het in de uiterste armoede!

- Zoo spreekt een kunstenaar over eene vrouw; maar oen vader spreekt niet aldus over den man, dien hij voor zijne dochter kiest. Hoe gaarne ook mijnheer Dielens schilders ziet, ik geloof niet dat hij zijne Lena zou schenken, dan aan iemand die iets heeft in de wereld.

- Ik bezit mijn talent! - sprak Frederik eenigszins fier.

- Wel zeker kunt gij het daar ver mede brengen. Ongelukkiglijk kont gij de echte wijze niet om u te doen gelden. Ik ben nu drijmaal ten uwent geweest en..... en..... zonder u te, mishagen, ik vind het daar al te nederig.

- Wat wilt ge zeggen? - vroeg Frederik, bloedrood wordend.

- Niets dat u kan beleedigen, - antwoordde de andere, hem zachtjes bij den arm voortsleepende. - Het is er zeer deftig; maar te ouderwetsch, niet genoeg in den toen die heden verblindt en oppervlakkig rijk schijnen doet.

- Maar moeder houdt aan die meubels, - sprak Frederik verschrikt; - ze zijn hare herinnering en haar troost; het zijn de trouwmeubelen mijns vaders, en ze opboenen en poetsen was steeds een vermaak voor moeder.

- Men moet aan den afgod des tijds offeren, wil men gelukken, - hernam Van Bergen, op die tegenwerping geene acht slaande. - Ge gaat hier nu bij alle grooten; maar vleit gij u niet, dat die ook eens ten uwent zullen komen

[p. 332]

en dat gij hen daar treffelijk zult moeten ontvangen?

- Dat is mogelijk; maar wat juffer Dielens betreft, indien die mij eens zoo lief kon hebben te mijnent te willen komen; dan ben ik overtuigd dat zij niet naar het uiterlijk zou vragen.

- Dat kan zijn; maar haar vader, die nog al gaarne vertooning maakt in de wereld, zou daaromtrent zoo onverschillig niet wezen, en stellig de hand zijner dochter weigeren aan wie zich niet schitterend in de wereld voordoet! - Doch het wordt laat en hier zijt ge aan uw hotel; goeden nacht! - En hij verwijderde zich van den dubbenden jongeling, overtuigd dat hij het verlangen naar pracht in zijn week gemoed had gestort!