Volledige werken (2 delen)

[p. 324]

VI.

Als de gevoelens en de verlangens van iemand veranderen, treden er in zijnen levenskring nieuwe personen en zaken op, om die gevoelens te beantwoorden, die verlangens te voldoen. Het zij ons daarom geoorloofd onze oude kennissen wat onverlet te laten, ten einde te Brussel, in zijne woning, eenen man op te zoeken, die op de toekomst van Frederik eenen grooten invloed moet uitoefenen.

Men heeft gezegd: ‘aan den stijl kent men den schrijver;’ met evenveel recht mag men beweren, dat het uitzicht eener kamer het karakter van haren bewoner aanduidt. - Bij het binnentreden in het cabinet des heeren Van Bergen ontdekt men al dadelijk dat hij pracht en weelde lief heeft, en dat die schilderijkoopman zijne winzucht onder den schijn van rijkdom wil verbergen. Een prachtige secrétaire, gebeeldhouwde stoelen in den stijl der renaissance, eene marmeren tafel, een kleurrijk vloertapijt, ziedaar den keurigen huisraad. Doch wat er bovenal schittert, is een Leys, een Wappers, een Gallait, een de Keyser, een Wouters, een Dijckmans, immers zoodanige schilderijen, welke de faam eens koopmans maken, en meer in zijnen winkel tot uithangbord dienen, dan om er handel in te drijven. Waar Van Bergen eigenlijk zijne fortuin mede won, waren tafereelen van minder faam en minderen prijs!

De handelaar was nog jong, rank, zwierig en bevallig. Zijne gebaren waren afgemeten, zijne taal was gekozen, zijne spraak zacht. Hij was beminnelijk, aanhalend, voorkomend, - wat de Franschen ‘beleefd’ heeten, en zijne modische kleedij, de gemaaktheid waarmede hij zich wist te plooien, wanneer hij tot iemand sprak, de wijze waarop de kapper dagelijks zijn haar moest krullen, bewezen dat hij niet alleen gaarne bij zekeren stand ingang vond, maar er tevens als dandy of, gelijk de Franschen het zeggen: ‘als leeuw’ wenschte te schitteren.

Nu heeft hij eenen Turkschen kamerkapoot om de slanke leden geslagen; zijne kruin is even onder eene Grieksche muts verborgen en met de voetjes in Sineesche muiltjes, zit hij aan zijnen secretaire te arbeiden. - Stellig is zijne bezigheid ernstig, want zijn voorhoofd rimpelt bij poozen; hij cijfert vast, want bijwijlen dubt hij, rakende met den vinger aan die rimpels. - Goed toeluisterend zullen wij weten wat hem bekommert; want hij zegt half luid zijne gepeinzen, zeker om ze in vormen in den geest te prenten en zijne verbeelding niet toe te laten in onbepaalde gedachten te verdwalen.

........‘Goed nagerekend, - vervolgde hij, - als ik nog eene der schilderijen van Darings verkoop aan baron C., eene aan de graven D.M.N. - eene aan Z., dien vergulden ezel, die meent dat men te beter kunstkenner is, naar gelang men meer geld heeft; - eene aan Q., die alle schilderijen moet hebben welke door de domme dagbladen geloofd worden, - eene aan R., die al de goede oude tafereeltjes welke hij van zijnen vader erfde, tegen nieuwe prullen verwisselt;

eene........ dus in het geheel vijftien, welke ik zeker kan plaatsen; en twee welke aan den gaanden en komenden man zouden blijven, maken zeventien. Als ik nu de helft daarvan

[p. 325]

tegen twee duizend vijfhonderd franken kan kwijt geraken, dan brengt mij dat de globale som op van	fr. 42,500
‘Veronderstellende dat ik de eerste tafereelen aan den jeugdigen Darings tot vijftien honderd franken toe betale; maar dan afvalle, zoodat ik ten slotte, voor heel den boedel, hem slechts vijftien duizend franken geve, en dat ik vijf tot zes duizend franken bestede om zijne zaken te doen schuimen, dan kost mij dit alles.	fr. 21,000
	_____
Zoo dat er mij slechts eene winste van	fr. 21,500

zal overblijven, - waarlijk niet te veel om eenen kunstschilder een faampje te maken, dat hij ten minste een drijtal jaren geniet!’ En hij legde de pen neder. waarmede hij intusschen de rekening in cijfers op het papier geschreven had.

‘Het moeilijkste zal nu zijn die zaak, welke mij ondernemenswaardig schijnt, te doen gelukken, en daartoe dien jeugdigen heer van mij afhankelijk te maken. Maar het kleine honigzoete middeltje, dat er al zooveel geknapt heeft, zal dien slimmen Darings ook wel pakken. - Ik heb wel eens gehoord dat, wil men ratten en muizen voortdurend vangen, men dikwijls van lokaas en valstrik moet veranderen; ik heb nog niet ondervonden dat zulks voor kunstenaars hoeft; waaruit men zou kunnen afleiden, dat zij in het dagelijksche leven niet zoo slim zijn als ratten en muizen.’ - Hij glimlachte eens. - ‘Het zijn kwade tongen die dat zeggen, kwade tongen die niet kunnen dulden dat een ordentelijk koopman met schilderijen, gelijk met balen koffie, winste doet....’

Er werd geklopt aan de deur.

- Binnen! - riep Van Bergen.

Eene dienstmeid vertoonde zich.

- Mijnheer Bonjean, die zegt redacteur te zijn, verzoekt bij u binnen gelaten te worden.

- Ha! is hij daar al? Hij past op!... Zeg hem dat hij welkom is; leid hem binnen, en breng dan seffens eene flesch morgenwijn, 't zij Madera, 't zij Malaga. Ga!

- Ik zal, mijnheer!

- Neen, wacht! - breng twee flesschen: die redacteurs drinken gaarne! Maar zorg dat niemand ons stoore; al kwame de rijkste Mylord, al hadde hij het domste voorkomen, al vroeg hij naar de laatste onverkoopbare schilderij van Knops; ik ben niet te mijnent!...

- Ik zal, mijnheer.

- Neen, wacht! - Men moet zulke lieden goed onthalen! - Breng sigaren bij den wijn, - echte Havana, hoort ge!... Doch doe den heer redacteur nu dadelijk binnenkomen, hij mocht zich vervelen zoo lang te wachten.

Maar de dienstmaagd, welke reeds tweemaal bij het doorgaan teruggeroepen werd, wilde dit nu voor de derde maal voorkomen, en talmde eenen stond.

- Ga dan! ga dan, zeg ik u! - herhaalde Van Bergen, lichtelijk stampvoetend.

Een oogenblik later verwelkomde hij op de hoffelijkste wijze een jeugdig heerken, hetwelk hij daarna beleefd verzocht neer te zitten.

Dit jonkertje was een dier talentlooze Franschmans, die, in hun land den kost niet kunnende verdienen, naar hier komen als naar het aardsche paradijs der mislukte Fransche schrijvers; - een dier weetnieten die van uit de Brusselsche dagbladen de wet geven aan kunsten en letteren, zonder noch de eene noch de andere te verstaan; die, omdat zij vreemdeling zijn, al de zalen open vinden, door vele ambtenaren met voorliefde ontvangen worden, en in al hunne litterarische ondernemingen officiëel worden gesteund; een dier verwaande leeghoofden, die, zich zoo eensklaps gevierd vindende, zich zelven voor arenden uitgeven, ofschoon ze slechts raven zijn, welke zich aan het lijk onzer nationaliteit vet vreten; een dier mannen zonder vaderland en dus zonder overtuiging, wier pen als hun geweten omkoopbaar is, en die heden blauw zullen heeten wat zij gisteren rood verklaarden; - een dier lieden, welke de kunstworsteling in ons arm vaderland tot personaliteiten verlaagd hebben, en van hunne recensiën nooit anders hebben gemaakt dan een wit en zwart spel, waar de kunstenaar verzilverd of besmeurd uitkomt, naar gelang hij langs den witten of zwarten kant der gunst van den vreemdeling is gevallen... Hij was eindelijk een van die, welke sedert vijf en twintig jaar ons

[p. 326]

volk misleiden, en die enkel tot verontschuldiging van hun aanwezen hebben: de domheid van het publiek, dat hunne onsamenhangende reden als Evangelie aanhoort!

Dit jonkertje kwam heel lieftallig en met gebogen rug bij Van Bergen binnen, en helderder werd zijn blik, vriendelijker zijn glimlach, zoodra hij de meid met den wijn en de sigaren zag opdagen.

- En wat verschaft mij de eer van uw bezoek? - sprak Van Bergen minzaam.

- En wat was de gelukkige reden, waarom ge mij ten uwent ontboodt? - antwoordde de Franschman lachend.

- Ik geloof dat wij beiden wenschen elkaar over kunst te spreken, - hernam de schilderijkoopman.

- En dat nog wel ter gelegenheid van de Brusselsche tentoonstelling, - voegde er de kunstcriticus bij.

- Doch wij zullen, om te beginnen, eens drinken! Proef eens van dien warmen Maderawijn: hij is lekker onder de zon gestoofd, niet waar? - Het is echte druif, mijnheer, zoo echt, dat het wenschelijk ware, dat al de schilders een zoo onmiskenbaren stempel hunner kunst in hunne werken stelden!

- Ge moet bekennen, dat het lichter valt waren wijn dan een wezenlijken kunstenaar te vinden!

- Het is zoo. - (Ontsteek eene s'gaar, bid ik u.) - Maar onze tentoonstelling bewijst toch, dat er onder onze schilders, en wel onder de jongste, goede zijn.

- Om u nu de moeite te sparen uwe sigaren zelf te loven, verklaar ik u dat ze allerkostelijkst zijn. - men moet ten uwent komen om in Brussel te kunnen rooken. - Sedert ik uit Parijs ben, krijg ik eenen walg van den tabak, omdat hij hier zoo slecht is!... Waar haalt ge die fijne Havana's?

- Ik zal er u een kasken van zenden. - Ze komen van te verre, dan dat gij ze zelve zoudt moeten halen. De welriekende sigaren moeten, gelijk de onmiskenbare kunstenaars, van Antwerpen komen. - Nu is daar weer eene ster opgegaan, welke gij zeker in onze zaal hebt zien schitteren.

- Neen! Daarbij zie ik de Vlaamsche school ongaarne. 't Is al siroop, blauw en rood!.....

- Ja! maar de jongeling van wien ik u spreek, is met die gebreken niet behebt. Het is een echt Fransche geest: ge moet hem opgemerkt hebben! Een zijner tafereeltjes hangt in de kleinste zaal, tenaastebij in het midden: - eene plaats welke ik hem bezorgd heb.

- Ik herinner mij niet, daar iets uitstekends gezien te hebben.

- Wel hoe? zijt gij dan niet voor ‘de jaloersche vrouw’ van Darings blijven staan?

- Och ja! - en hier lachte de redacteur, - die jaloersche vrouw, welke uit den pet-en-l'air van heuren markies een briefje haalt.

- En wat zegt ge daarvan?

- Het is niet nieuw!... Het is toch aardig dat de Vlamingen niet denken kunnen!... Zulke jaloerschheid hebben wij al duizenden keeren in print gezien.

- Ge moogt toch niet onrechtvaardig zijn, - hernam Van Bergen, de glazen vullend. - Het is toch nieuw van behandeling. Hoe geestig is de jaloerschheid op het gelaat der markiezin niet uitgedrukt? En wat teekening! wat zilverachtige toon!...

- Nu gij het mij doet opmerken, ja!... er is waarlijk geest in die schilderij, en.....

- Zoudt ge niet denken dat zulk veelbelovend jongeling eene faam, eene toekomst verdient?... Zoudt ge niet denken dat het uwer waardig zou zijn, daartoe mede te werken?

- Ge weet bij ondervinding dat ik....

- Ik weet dat gij een der stevigste steunstokken onzer kunst zijt, een man die onze schilders op de echte baan weet te leiden.... Doch Darings heeft nog een tafereeltje gemaakt...

- Ha ja, een lief koppeltje... ‘eene wandeling’! Het staat in mijnen Catalogus aangeteekend. (Hij zei niet hoe.) Het is echt bevallig, warm, doorschijnend, geurig en dichterlijk. - De liefde stond nevens den schilder, toen hij dit penseelde en heeft het hem ingefluisterd! Waarachtig, 't is een begunstigd jongeling, van wien iets is te maken, en het zal aan mij niet liggen, als hij niet dadelijk eene schitterende faam bekomt. - En hij dronk en rookte duchtig.

- Het is mij echt aangenaam u aldus over hem te hooren denken, - hernam Van Bergen, die even duchtig schonk. - Ware kunstkenners

[p. 327]

verschillen nooit van gevoelen! Die Darings is mij een lieveling geworden en ik wenschte hem te zien gelukken.

Ik zal wat blazen in de zeilen van zijn scheepje, en, indien u dat bevalt, aan de andere feuilletonisten verzoeken hunnen wind bij den mijnen te voegen..... Dan....

- Inderdaad, het ware goed dat gij er die hoeren van spraket, en dat gij met hen een plan beraamdet om Darings op te vijzelen... Ge kunt wel denken dat ik niets, zelfs geene onkosten, zal ontzien om mijnen beschermeling te helpen.

- Ho, mijnheer! - antwoordde de Franschman met kieskeurige eigenwaarde, - ge denkt toch niet dat eigenbelang.....

- Maar, mijnheer, ik weet immers lang dat slechts het belang der kunst u doet handelen.... Maar vermits het zou kunnen gebeuren dat dit of dat, gene of die... kortom, dat er kleine, zelfs groote onkosten zouden kunnen oprijzen, vermeen ik u te moeten verzoeken dat ge mij daar dan het nootje zoudt van sturen.

- In dat geval zal ik natuurlijk niet achterwege blijven, mijnheer! - knikte Bonjean met den lieftalligsten glimlach. - Maar kunt ge mij zoo geene middelen opgeven, om best uwen lieveling te doen opgaan!...

- Dat zijn zaken, mijnheer, waarin gij zooveel ervarenheid hebt, dat ik mij niet durf verstouten er eenen raad bij te voegen.... In den tijd is dat voor Knops buitengewoon wel overlegd.

- Ha, ja! toen was de lof der bladen verschillend; dees loofde het gedacht, geen de teekening, het andere de kleur!

- Zoodat alles ten leste goed was!

- Dat is te zeggen, er werd hier en daar gegi[...]pt.

- Ja! doch op eene wijze dat de gebreken hoedanigheden schenen. Zelfs meen ik mij te herinneren, dat er vergelijkingen met groote meesters tusschenslopen, die den schilder veel goed deden.

- Ge doet wel, mij erop te doen denken; eene kleine vergelijking ten nadeele van Wappers zou geen kwaad doen; dat is in de mode.

- 't Is waar! Doch wat betrekking is er tusschen dien grooten kunstenaar en onzen kleinen genreschilder?

- De betrekking welke er de schrijver wil tusschen daarstellen! Overigens, daar het publiek toch alles aanvaardt en zulke vergelijking aan Darings veel goed zou doen, vind ik dat er niet te aarzelen valt.

- Iets waaraan ik ook gedacht heb, - hernam Van Bergen, nadat beiden gedronken hadden, - is, dat het voordeelig ware, indien er dagelijks zich een hoop nieuwsgierigen voor de tafereeltjes van Darings verdrongen. - Men kon daar in het dagblad dikwijls ophef van maken! - Weet gij zoo geen middel om dat te doen gebeuren?

De Franschman streek zich over het voorhoofd. - In mijn koffiehuis komen nog al heeren die niets te doen hebben, - antwoordde hij eindelijk; - jongens van talent die geen bestaan hebben.... vrienden! om het rechtuit te bekennen, welke niets beters wenschen dan iemand van dienst te kunnen zijn. - Wellicht haal ik er eenigen over om ten voordeele van uwen vriend in de tentoonstelling wat lof uit te bazuinen!... En eens dat er eenige welgekleede heertjes voor eene schilderij samengeschaard zijn, komen er seffens meer, en....

- Ge zult de goedheid hebben, hoop ik, mij die heeren voor te stellen?... Overigens, denkt ge niet dat het goed ware, na de tentoonstelling, een banket te houden, waar wij de kunstbeschermers en de schilders die wij lief hebben, te zamen op eene broederlijke wijze zouden vergaderen, en eens echt vroolijk zouden zijn?... Ik ben met een restaurant in opene rekening, en....

- Geen slecht gedacht! - antwoordde Bonjean, den Madera van zijne lippen lekkend. - Ik stel mij voer, daar op uwen Darings eenen toast voor te dragen, die geheel België zal overklinken en uwen lieveling hoovaardig zal maken als een Rubens.... Doch Knops, van wien ge mij vroeger placht te spreken, heeft ook nog al een aardig doekje in de zaal, dunkt me.

- Vindt ge dat? maar het is doorslecht, mijnheer; dat hebt ge nu toch door een vriendenoog gezien!... Die Knops is tot het laatste greintje van zijn talent kwijt en niemand wil nog een werk van hem! Ik zit nog met twee zijner tafereeltjes, welke, vrees ik, ten eeuwigen dage in mijnen winkel zullen blijven hangen!...

[p. 328]

In Gods naam, laat dien met vrede, of wilt gij er iets van zeggen, let dan eerst wel op zijne gebreken!

- Misschien heb ik hem ook anders beoordeeld dan ik het daar zeî. - Men heeft van die tentoonstelling het hoofd zoo vol dat men licht iets kan vergeten. Laat zien, - en hier haalde hij zijnen Catalogus uit den zak. - Ja! er staat bij Knops aangeteekend: zonder inbeelding, stijf geteekend, hard geborsteld, krijtachtig van toon!...

- Zoodat die jongen, och arme! eens hevig zal door den hekel gehaald worden. - Het is toch zonde: hij beloofde zooveel!... En, - voegde hij er in zich zelven bij, - hij heeft niets gegeven dan de winst, waarop ik gerekend had!

En zoo drinkende en rookende, beraamden zij verder hoe zij de faam van Darings hooger en hooger zouden opvoeren.