Volledige werken (2 delen)

[p. 311]

III.

Verkammen zeî met recht dat Frederik in de klauwen der wolven was. De vrienden verscheurden hem onwillekeurig het hart. Knops sprak van 's morgens tot 's avonds niet dan van de onovertrefbare meesterstukken van Italië, van de goddelijke opvattingen van Raphaël, van de helsche droomen van Michel-Angelo, van schilderijen zoo groot als heele kerkmuren en waar de werken van Rubens spelen tegen waren. De echte kunst bloeide slechts bij den vreemde, en wat de Vlamingen erin beproefd hadden, geleek aan het overige, als het eerste geschrei eens kinds aan de volmaakste muziek.

Die opgewonden beweringen vielen als brandende droppels in de hersenen des kunstminnenden jongelings en sloegen er diepe wonden. Zijne licht ontvlambare ziel haakte, uit al hare krachten, naar die beroemde werken en verhief zich op de vleugelen der verbeelding om er zich een gedacht van te vormen. In den ouderdom gekomen waar de hartstochten het hevigst woeden, - het harte onwetens vol liefde, maar nog geene andere vrouw beminnende dan zijne moeder, bracht Frederik den overvloed zijner genegenheid op de ingebeelde meesterstukken over en beminde die met al de begeestering der jeugd.

's Nachts week de slaap van zijne sponde. Zijne gedachten vlogen naar onopvatbare dichtbeelden, welke zeker schooner waren dan immer menschenhand in wezen bracht; maar welke zijn verstand in machteloos streven verbijsterden. Vermoeid, ontkracht, mismoedig, stond hij dan des morgens op; doch nutteloos begaf hij zich naar zijne werkkamer, nutteloos nam hij penseel en palet; met walging verliet hij zijn werk, dat in de uitvoering zoo ver beneden zijne droomen bleef. - Hij deed dus niets meer. - Hij wandelde. - De vreugd was uit zijn gemoed, en de snaren zijner oude guitaar waren gebroken, gelijk de toen zijner stem, welke in zijne werkkamer niet meer klonk, dan om zijne verveling uit te drukken.

Zijne gezondheid nam zichtbaar af onder dien bovenmatigen arbeid zijns geestes. Zijne wangen verbleekten, zijn vel werd droog en mat; zijne handen mager en doorschijnend. De arm der dood verhief zich langzaam over dat hoofd, hetwelk zoo veel smarten bevatte en dat zich door niets verlichtte; want, alsof de zenuwzieke Frederik zijne moeder niet meer beminde, hij vertrouwde haar nimmer zijn wee!...

Zij kende het nogtans! Niet zonder er de reden van te begrijpen, had zij het schielijke verval haars kinds bespeurd; menigmaal had zij des nachts aan de deur zijner kamer geluisterd, en dan ademloos, met de inspanning eener verontruste moeder, had zij hem zijne kunstverzuchtingen hooren uitgalmen. Zij omvatte heel de uitgestrektheid van zijn leed. Maar zij hoopte dat die opgewondenheid zou bedaren, en dat de rust zou wederkeeren in dat naïeve gemoed, hetwelk reeds zoo vele schuldelooze gevoelens geschilderd had. Zij verdubbelde hare oplettendheid voor hem; zij verdubbelde, indien mogelijk, hare liefde; doch ziende dat de toestand haars kinds steeds verergerde, bedacht zij redmiddelen, en haar somber voorhoofd, haar strakke blik getuigden, als zij alleen was, dat zij maatregelen ging nemen, vooraleer de kunstmin haren begaafden zoon had gedood!

Eens kwam hij des avonds te huis; zijne

[p. 312]

zenuwachtige gebaren verrieden dat hij eene vermoeiende wandeling had gedaan; dikke zweetdroppels dreven hem van het gelaat en hij liet zich machteloos nedervallen in den zetel, dien zijne moeder, sedert hij ziek was, voor hem hield bereid. - Lam vielen nu zijne handen over de stoelarmen, en zijne oogen stonden het en beweegloos, alsof hij eensklaps van het leven ware beroofd geweest.

Met eenen diepen angstkreet liep de moeder tot hem; doch zijne hand, die zij ophief, viel weder zenuwloos neder. Toen trok de arme moeder eenen stoel bij om zich zelve te ondersteunen, en met haren zakdoek vaagde zij het zweet af, dat in overvloed van zijn brandend voorhoofd stroomde.

- Kind! - sprak zij op zoo liefderijken toen, dat dit woord als een electrieke sprankel hem door merg en been drong, - kind, bezie uwe moeder toch eens.

Hij wendde zich met krachtelooze moeite tot haar; doch sprong toen schielijk recht, tot zich zelven teruggeroepen door de ontsteltenis die hij op haar gelaat bespeurde.

- Wat hebt ge, moeder? - riep hij.

- Ik lijd omdat ik u lijden zie, - was het eenvoudige antwoord, en hare handen klemden zich zoo troostend om zijn hoofd, hare lippen raakten de zijne zoo gevoelig aan, dat hij eensklaps zijn hart ontspannen gevoelde en begon te schreien.

- Uwe moeder is dan uwe vriendin niet meer, - hernam zij, - dat gij haar uwe smarten niet meer toevertrouwt. - Gij zijt opgewonden, zenuwziek; ge zijt als zinneloos! en ik, die nog nooit eene uwer klachten afwees, ik, die altijd zoo blijde was als mijn Frederik mij zijn hart openbaarde, ik mag nu niet meer weten wat hem lijden doet.

- Hij ging voort met snikken, zoodat zijne tranen door hare vingeren rolden, waarin hij zijn gelaat verborgen hield. - Zij hernam:

- Het is uwe reiszucht; het is uw smachten naar den vreemde dat u langzaam vermoordt. Waarom verzweegt gij mij dit? Dacht gij dat ik, bij al mijne andere blijken van liefde, niet meer de scheiding voegen kon? - Kind lief, eene moeder kan nooit aan haren zoon doen bevroeden hoe zeer zij hem bemint!

- O ik bevroed, ik voel dit, moeder; maar van u scheiden, maar u dien hartsteek geven, o! dat kan ik niet!

- Uwe inzichten zijn schoon, Frederik; maar, - en hier haalde zij eene dikke beurs uit eene kas, - zie hier eene som, die ik allengskens heb gespaard, opdat zij ons in buitengewone omstandigheden van dienst zou zijn. Ik wist niet dat zij beschikt was om mijnen zoon van mij te scheiden; maar nu God het zoo wil, neem ze, en ga ermede waar uw genie u geleidt!

- Neen, neen, - riep hij, zich heftig aan hare armen klemmend, - u verlaten!... Neen, moeder, ik zou van u niet wegkunnen.... en....

- Het moet, kind. Uwe moeder vult alleen uw hart niet meer. De kunst is nevens haar geslopen en verdringt haar! Ga heen en zie den Raphaël waar gij des nachts van droomt! - Bekommer u onderweg niet om moeder; verlies niet te veel tijd met aan haar te denken; beeld u ook niet in dat zij om u diep zal treuren. - Zij zal op hoop leven; want, Frederik lief, hoe gaarne ook een kind van zijne moeder wegvlucht, het komt nog liever in haren schoot terug. - En zij zag hem troostend in de oogen.

Haar toen was zoo ingetegen, maar zoo treffend, dat hij door Frederiks harte sneed. Hij sloot haar in de armen en riep uit:

- O, dat klinkt als een bevel om te vertrekken, moeder! - Laat mij blijven, laat mij toch blijven om eeuwig uwe zoete stem te hooren.

Doch zij nam hem zachtjes bij de hand en: trok hem langzaam naar eenen hoek der! kamer.

- Zie, - zegde zij; - hier is uw koffer, daar uw reiszak. - Ik heb er uw eerste kunststukje ingedaan, opdat gij u steeds zoudt herinneren van waar gij begonnen zijt, en uwe eenvoudige gevoelens, uwe liefde tot mij niet geheel vergeten zoudt. Denk aan mij, als gij die eerste kiem uws talents beschouwt; ik ook zal aan u denken als ik mijn afbeeldsel zie, dat gij met eene nog zoo onervarene hand geschilderd hebt. - Vergeet nooit hoe gij hier hebt geleefd, zoo min als wat mijnheer Verkammen voor u deed. - Dit zeggende, nam zij hem nog eens bij de beide handen, zag hem diep in de oogen en daar hij spreken wilde, kuste zij hem de woorden van de lippen.

[p. 313]

- Ik wil geene betuigingen van liefde, geene uitdrukkingen van dankbaarheid meer: de wijze waarop mijn zoon zal wederkomen, kan alleen een blijk van erkentelijkheid voor mij zijn. - En zij geleidde hem ter ruste; want zijn zwak gestel had die hoogst noodig, na al de aandoeningen die hem geschokt hadden.

Korte dagen daarop vertrok Frederik met den zegen zijner moeder en een bedroefden handdruk van Verkammen. Deze immers vreesde dat de schilder zijn geluk en zijne toekomst te huis liet!