Volledige werken (2 delen)

[p. 241]

V.

Een eind van daar, op eene hoogte, niet verre van den steilen boord eens diepwegs, waarin vroeger eene rivier had gevloeid, zat eene oude vrouw bij een vuurtje te sluimeren.

Zij had waarschijnlijk den ganschen nacht gewaakt, misschien aan God Wodan een offer gebracht; althans stond er daaromtrent een koperen ketel met steenen messen, tinnen lepels en ander offergerief. Het vuur smeulde nog slechts; maar de groote hoop zwarte assche, dien het had achtergelaten, bewees dat het in den nacht duchtig had gebrand.

Deze oude was slechts eene vermolmde, leelijke vrouw, met ruwe, grijze haren, welke toomeloos rond haar gerimpeld gelaat hingen. Ingevallen was de tandelooze mond; de oogen waren haar diep in de holen gezonken, en toch bewees hun bijtende glans, hunne gebiedende schittering, dat er nog eene krachtvolle ziel in dit versleten lichaem huisde, en dat misschien die vrouw niet zoo zeer door den ouderdom, als door de verterende kracht eens alomvattenden hartstochts was weggesmolten. Hare gestalte bewees dit nog beter bij het rechtstaan; want, ofschoon haar rug gebogen was, bleef ze hoog, gespierd en sterk.

Gelijk wij zegden, zat ze half en half te slapen; doch een naderend geritsel in het bijliggend hout had haar alras opgeschrikt. Wie naderde was een bejaard man met bruin vel en nevens het hoofd kort afgesneden zwart haar, hetwelk gezamentlijk bewees dat hij van geene Belgische afkomst was. Zijne bloote voeten, zijn ongeschoren baard, het hemd dat zijn eenig kleedsel bleef, zonder dat de sagu het mocht bedekken, maar bijzonder de ijzeren ring, welken hij boven den elleboog droeg, getuigden dat hij tot de ongelukkige natie behoorde, die de Kimris zich tot slaven hadden gemaakt.

- Gal, - sprak de vrouw, zoodra hij nabij was, - hoe luidde het antwoord des Druïeds?

- De vijanden zijn op weg. Hunne voorwachten liggen hier en ginder bij kleine partijen verspreid... De voorteekens zijn slecht, zeer slecht voor de Eburonen, en mijne meesteres wordt verzocht bij de vreemdelingen te sluipen en wantrouwen en vrees in hunne rangen te verspreiden.

- Het is goed! - antwoordde de vrouw. - Onze kruiden zijn geplukt, onze ketel is rein, wij kunnen al de Goden tot onzen dienst oproepen.... Het eenige wat mij bekommert, is, hoe de waarzegster der Eburonen van de vijanden onzer helden zal ontvangen worden?

Zij wreef zich denkend over het voorhoofd, alsof die woorden de gedachten niet uitdrukten, welke haar bezighielden. De slaaf, waarschijnlijk aan die doenwijze gewoon, antwoordde niet en scheen de rede zijner meesteres af te wachten; eindelijk sprak deze:

- Ge zijt de ongelukkige zoon eener verwonnene natie! Afgemat van moorden liet men u het leven; ge zijt zelfs zoo nietig in de wereld, dat uw persoonlijke naam vergeten werd, en dat ik u enkel ken onder den naam uws geslachts, onder den naam van Gal!

Zij zweeg eene poos; de slaaf knikte, waarna zij hernam:

- Heb ik u nogtans mishandeld? Heb ik u geslagen?... Heb ik u gepijnigd en gefolterd?... Heb ik u den Goden geofferd en levendig verbrand?

[p. 242]

Weder toefde zij eenen stond, waartusschen de man nederig ‘neen’ schudde, en ging toen voort:

- Gij hebt integendeel lustig geleefd, smakelijk geëten, lekker gedronken! Hebt gij met mij niet lief en leed gedeeld? Onder den blauwen hemel geslapen, als ik eronder sliep? U in de woningen der oversten en priesters gewarmd, als ik mijne handen bij hun vuur uitstak? Waart gij niet als uwe meesteres? Was uwe meesteresse niet gelijk gij?

Een toestemmend knikken was het herhaalde antwoord des slaven, hetwelk de tooveres scheen te willen afwachten, vooraleer hare rede te vervolgen:

- Mij dunkt dat dit alles eeuwige erkentelijkheid verdient, en dat ik recht heb op eene onvoorwaardelijke gehoorzaamheid van uwentwege.

- Ik schat, - sprak de slaaf, die waarschijnlijk het zwijgen moede was, - ik schat dat mijne meesteresse nimmer over ongehoorzaamheid van mijnentwege had te klagen, en dat ik, zonder wederspreken, alles heb verricht wat zij de goedheid had te gebieden.

- Ik loochen dit niet, maar de gehoorzaamheid, die ik van u verg, is eene andere dan die der slaven! Het is die van eenen mensch van verstand en geest; het is, eene medewerking tot mijne inzichten; het is, verstaan wat ik hebben wil, zonder dat ik het u daarom zegge; 't is, des noods, op eenen wenk, zonder aarzelen, eenen mensch vermoorden, al was het dat men u daar oogenblikkelijk om vermorzelde! - En in drift opgetogen, nam zij de hand van haren slaaf en drukte die hartstochtelijk.

- Ik vrees den dood niet, meesteres; het graf is stiller en zachter dan mijn leven; indien ge mij gebiedt te sterven, dan sneef ik op het oogenblik!

- Het is dat ook niet, slaaf; het is dat niet wat ik wil! - riep de andere ongeduldig uit. - Wat is de dood voor een onvrij man? Hetgeen ik van u weten wil, is, of ge mij erkentelijk genoeg zijt, om, ware het noodig, koelbloeds, aanstonds, zonder toeven, een onschuldig kind, eenen jongeling te dooden; eenen jongeling die u goed heeft gedaan, - den zoon van Com eindelijk?

- Ik zou, - antwoordde de slaaf kalm. - Is het dat, wat ge vraagt? Ik ben oogenblikkelijk bereid hem neer te vellen.

- Neen, vriend, - hernam de heks zachter, - dat gij dit zoudt kunnen, is al wat ik weten wil; dan zijt gij ook tot alles bekwaam! - En zich op de hurken plaatsend, zette zij hare ellebogen op de knieën, legde haar hoofd in de handen, en nadat hare grijze haarstrengen over gelaat, armen en knieën gevallen waren, zoodat men niets menschelijks in het ineengekropen wezen meer kon erkennen, bleef zij stil zitten, alsof zij wilde slapen of denken....

Gal legde zich aan hare voeten neder en poogde in te sluimeren; reeds sloten zich zijne oogen, toen de grijze vrouw opschoot, hem bij den arm greep, en dien geweldig schudde.

- Gal! - sprak zij, - sinds twintig jaar arbeid ik aan een onmetelijk werk; ik heb er des daags aan gedacht en des nachts aan gedroomd; mijn geest is in die gedachtenbaan stram geworden, en hij kan niet meer buiten dit pad!... Ik heb aan dien arbeid jeugd, liefde, geluk, vreugde en rust opgeofferd. Ik heb er mijne gezondheid om verwoest, mijnen rug om gekromd, mijne levenskracht om verteerd. Zou het niet treurig zijn, Gal, dat al die ellende om niet verduurd ware?........ Gij antwoordt niet, Gal?...... Zie, slaaf! vrij zult ge zijn, indien mijn arbeid lukt, vrij als de vogel in den hemel, vrij als de wolf in het bosch, vrij als een Eburoner! Maar stilzwijgendheid, gehoorzaamheid, schranderheid, kracht en moed!.... De groote dag is nakend; de starren hebben het uur aangewezen; weldra zal het lot beslissen of mijn arbeid vruchten draagt, dan of ik heel mijn leven om niet heb opgeofferd!....

Treurig droomde zij bij die bedenking eenigen tijd voort; toen hernam zij, snel sprekend en den arm haars slaven met schokken rukkend:

- Noemde ik u Coms zoon niet?... zegde ik niets van dit kind?... Het is hem niet, slaaf, dien mijn arbeid geldt. Hij is slechts een werktuig in mijne handen, een werktuig dat ik wellicht zal moeten vermalen en verpletteren. Maar hij is toch het doel niet van mijn streven, die ellendige: ik min hem zelfs, dien knaap, ik min hem zelfs diep! - en zij lachte ijselijk,

[p. 243]

zoodat het akelig door het boschgewelf weerklonk.

Na die verklaring begon zij de kruiden, die vroeger geplukt waren, met gemaakte kalmte te verzamelen en in een linnendoek te bergen.

Op eens draafde een paard door den diepweg; zijne hoeven sloegen der op den drogen grond en de echo herhaalde het luid door het bosch.

- Wie komt hier de eenzaamheid storen? - sprak de tooveresse, terwijl zij het hoofd tusschen de boomen door stak en beneden in den weg keek. - Wie waagt zich hier in het dal der rust nevens het schuilbosch der Goden? is het Coms zoon niet? Is het Cenviorix niet? Waarachtig! - En ze stak eenige kruiden, die ze juist in de hand hield, aan het houtvuur aan. - Waarachtig, het is Coms zoon, dien men van nacht heeft krijger gemaakt. Goed! hij drage mijn woord in zijn nieuw leven, en mijne vervloekingen wegen op hem als lood! Mijn haat zij hem zwaar als de ketting eens slaven! Dat de Goden hunne woede op hem botvieren, hem als de vledermuis alle aantrekkelijkheid ontzeggen, hem als de pad met venijn en gal opvullen! Hij worde veracht als een verslagene, miszien als een lafaard die het hoofdzijns vijands voor geld heeft gekocht!... Goden, hoort mij aan! Het stof des kruids, dat mijne wraakzucht te uwer eere ontstoken heeft, werp ik hem toe als blijk mijnes haats; het kleve op hem als de schande op den slaaf! Daar, Cenviorix, daar! wees gevloekt! - En het kruid, dat uitdoofde, tusschen hare vingers tot pulver malende, wierp zij het op Cenviorix, die juist onder haar doorreed.

De jongeling zag het om zich vliegen, voelde het op zijn haar vallen. Hij begreep niet van waar die vuilnis komen mocht, noch wat ze beduidde. Even opziende en niemand gewaar wordende, daar de oude zich verborg, schudde hij onverschillig het stof van het fiere hoofd en reed onverpoosd door, zonder te weten dat op het beschermend kleinood der priesterin het wraakpoeder der heks gevallen was.