Volledige werken (2 delen)

[p. 234]

III.

De honden hadden hunnen kop op de voorste pooten neergevlijd; het heldere krakende vuur was in gloeiende kolen verkeerd, en de gelijkmatige ademhaling die door de kamer zwoegde, kon doen veronderstellen dat al de helden sliepen. Nogtans sluimerde Com noch zijn lieveling niet.

De laatste, te sterk aangedaan door het plechtig tooneel, dat had plaats gegrepen; te zeer ontsteld door het drinken uit de kruin eens verslagenen, hetwelk hem de wreedheid des strijds meldde; misschien te fier, daar hij eindelijk tot den rang van krijgsman opgeklommen was, kon geene ruste vinden. Onzeker dwaalde zijn blik door de kamer en op eens schrikte hij op, toen het hem toescheen, dat de oude Com hem wenkte.

Deze was zonder gerucht opgestaan, hadaandachtig geluisterd, of wel niemand buiten den jeugdigen krijgsman waakte; en, over dit onderzoek voldaan, ontstak hij eenen sappigen pijntak en wenkte, met die fakkel gewapend, den jeugdigen Cenviorix hem te volgen.

De knaap naderde huiverend; het oog des ouderlings blikkerde zoo zonderling, dat het hem eenen heimelijken angst inboezemde. Nog meer moest het harte des zoons ontstellen, toen Com achter in de hut een deurtje naderde, dat zelfs de onversaagdste helden met ontzag beschouwden.

Nogtans was het nu geen tijd om te aarzelen: hij was Man geworden, en het geringste blijk van schrik hadde misschien voor eeuwig zijne faam bevlekt. Schijnbaar beraden volgde hij dus zijnen ouden vader, die zelve met eene soort van schuchterheid het deurtje opende.

Schoorvoetend schoof Com binnen; en, ziende dat de knaap hem was opgevolgd, sloot hij het deurtje, en zij bevonden zich in eene krocht, die laag van verdiep, kil en huiverig was.

Dit hol was bijna ledig. Slechts enkele wapenen hingen aan den witgekalkten wand, eene zware kist stond in het midden, en toch lag er in dit geheimzinnig verblijf iets grootsch, en toch voelde men er zich beklemd.

Men rook er den indringenden aschgeur van menschengraven; en de eerbied, waarmede Com zich bewoog, zijne schuchtere aandoening, waardoor de fakkel in zijne anders zoo forsche hand scheen te beven, en vooral de doodsche stilte welke er heerschte, konden niet nalaten op Cenviorix den diepsten indruk te maken.

Lang bleef de ouderling den beangstigden knaap aanstaren; lang zag hij hem navorschend in de oogen, als om daar tot de geringste aandoening in op te sporen. Dan, misschien niet ontevreden over de beklemdheid, welke zijnen jeugdigen gezel had overmeesterd, sprak hij eindelijk met nadruk, maar toch ook met eerbied:

- Hier zijt gij in het heiligdom mijner hooggeroemde vaderen; hier ligt het erfdeel van gezag en moed dat ze mij nalieten en hetwelk ik u, - dat de voorouders verschijnen om het te getuigen! - onbevlekt zal overmaken, als gij er u waardig van toont!

De knaap sloeg sidderend de oogen neer. Het licht der dampige fakkel reikte niet tot aan de hoeken van de krocht; en, daar de vlam slechts nu en dan hare blauwachtige stralen deed naar omhoog schieten, schenen deze schemeringen de schimmen der voorouders, welke bij den oproep des grijsaards

[p. 235]

opdaagden om van dit tooneel getuigen te zijn.

De grijsaard zelf scheen door het geheimnisvolle dezes toestands getroffen; want hij liet zich op de zware kist nederzakken en bleef langen tijd in gedachten verzonken, als om zijne ontsteltenis te vermeesteren. Eindelijk sprak hij, terwijl hij zich over het voorhoofd wreef:

- Hetgeen ik van zin ben, knaap, is raadselachtig en onzeker! het is voorwaar schoon, als men de faam zijner vaderen aan kinderen overlaat; maar het ware beter haar in de eeuwige vergetelheid te laten verzinken, dan er eenen onwaardige mede te bekleeden.

Hij staarde strak op den jongeling, die sidderen bleef.

- Nader, - hernam de grijsaard, - treed dieper in dit heiligdom! hetgeen ik u zal zeggen, moet ge niet als een verwijt opnemen; ik wil het u doen hooren, opdat ge wel zoudt doordrongen zijn van de waarde van hetgene ik u schenken wil.... Ik breng dit offer op het altaar des vaderlands en der liefde, welke ik u toedraag. Zijt gij bereid mij ernstig te aanhooren?

- De plechtigheid, welke straks heeft plaats gehad, vader, heeft mij tot man herschapen en hoe schrikkelijk de geheimen mogen zijn, welke gij mij moet ontvouwen, ik zal ze als man aanhooren.

- Welnu, Cenviorix.... ge hadt nooit eenen vader!.....

De knaap duizelde eenigen tijd onder dien onverwachten slag; toen nam hij eensklaps de hand des grijsaards vast, als om zijnen gewaanden vader niet te laten ontsnappen.

- Wees daarom niet bedroefd, kind; doch, voorwaar, nooit koesterden u de streelingen van eigen bloed; geene moeder glimlachte over Uwe wieg; geen vader nam u op zijne knieën. Ween toch niet; want het is geen slavenbloed, waaruit gij sproot, - ofschoon ik nimmer uwe geboorte ontdekte; - uw blik verraadt uwen adel en uw moed schitterde nooit in eenen afstammeling van het slaafsche Gallische geslacht! - Hij zweeg eene poos; en, de smartelijke ontsteltenis des jongelings bemerkende, hernam hij weemoediger:

- Wees toch niet droef, kind, omdat gij geenen vader hebt. - Ik, ik had nooit eenen zoon! Den grooten Com, die voor zijne speer ieder deed schrikken, die elk voor den bliksem van zijn zwaard deed vlieden, die zijn gezag onwrikbaar vaststelde en mede op Eburon zal gebieden, zoo lang zijn verstramde geest het zal toelaten, den grooten Com, wien Hesus al de goederen des oorlogs schonk, weigerde hij eenen zoon!...... Veertig jaren heb ik om een kind geweend; reeds in de vijftig jaren had ik in onze bosschen gezweefd en nog had geen kind mij met het zoete woord ‘vader’ gestreeld. Ik heb vrouw op vrouw genomen, maagden bemind, slavinnen tot bijwijven op laten klimmen; ik heb krijgers geslacht, menschen geofferd, opdat eene der zielen dier afgestorvenen voor mij eene vrucht zou verlevendigen.... en toch, toch bleef Hesus aan Com de grootste aller weldaden, toch bleef hij hem een kind weigeren. Wanhopig en treurig sleet ik mijne dagen: - de roem mijner vaderen zou met mij wegsterven... Ik ging dagelijks over dien roem weenen en hier op dit koffer, waarin de blijken ervan zijn vervat, sleet ik menig uur in tranen, nienigen nacht in gebed!..... Weer zat ik zoo eens somber mijn lot te beklagen; het was donker en stil als nu, geen enkele hond huilde en mijne trawanten ronkten na een slempfeest. Ik had eene pijnfakkel ontstoken, en bij haar schemerend licht zag ik de schimmen mijner voorvaderen dreigend voor mij zweven. Ik beefde en bekende hun huiverend, dat niemand van mij den naam zou erven, dien ik zoo glansrijk van hen ontvangen had.

Op eens zag ik eene blanke vrouwenschim voor mij staan; kalm en stout bleef zij mij aanstaren en haar donker oog drong mij tot in het diepste der ziele.

In hare armen droeg zij een wichtje.

Ik vroeg haar niets; zij sprak insgelijks nog niet; zij wilde vast de gevoelens, welke mij vermeesterden, op mijn gelaat erkennen; dan, als ik had gezien dat het verschijnsel eene ongelukkige vrouw was, als ik had bemerkt dat zij veel had geleden en dat bang verdriet nog haren boezem verknaagde, rees er medelijden in mij op.

Er rolde een groote traan over hare wangen;

[p. 236]

ik voelde dat ze mij iets gewichtigs ging openbaren, en waarlijk, uit haren mond hoorde ik de volgende woorden:

- Com! ik ben eene priesterin en voor eeuwig den Goden gewijd... Ik arbeid sedert lang aan een grootsch en machtig werk: die knaap moet schitterend opgevoed worden, wil liet gelukken!.... Neem hem tot zoon, de Goden weigerden u een kind, ik schenk er u een, opdat gij hunne inzichten zoudet vervullen.... Dat niemand wete dat het uw eigen kind niet is, en breng het uwer waardig op!

Zij wierp mij het schaapje op den schoot en verdween.

Ik zag u aarzelend aan; mijne krijgershand was bang uwe teere leden te omvatten. Wist ik of mijne voorvaders u als nakomeling zouden aanvaarden? ik twijfelde of het niet beter ware u den Goden te offeren, opdat gij een echt kind voor mij zoudet bezielen.

Gij lachtet mij kinderlijk toe; uw glimlach scheen mij uw leven af te smeeken, en de vriendelijkheid, waarmede gij mij toen bejegendet, schonk u het leven en mijn hart. Ik zwoer mijnen voorvaderen, dat gij hunner waardig zoudt worden, en bracht u bij de vrouw die mij het meest beminde.

- Morva, - zeide ik, - uwe liefde schonk mij geenen zoon; de Goden zenden mij eenen knaap; handel ermede alsof gij hem hadt gebaard, en ik zal u als zijne moeder liefhebben!

Of Morva mijn verzoek heeft volbracht, zal uw hart best getuigen.... Wat mij betreft, hoe dikwijls heb ik u in het geheim gestreeld en getroeteld: hoe menigwerf sloop ik bij de vrouwen en nam u daar op mijnen schoot om aan de trawanten mijne zwakheid te verbergen. Ha! de strenge, hardvochtige Com, die zooveel bloed vergoot, die onbeschroomd zoo vele helden naar het gerecht der Goden zond, stortte zoo menigen zoeten traan, als uwe handjes den kinderloozen man om den hals vlogen en hem het genot des vaderschaps gunden!

Hij zweeg eene poos, met teederheid den traan bemerkend, die langzaam uit het dankbaar oog des jongelings rolde.

Eindelijk hernam hij:

- Ween dus niet, kind, omdat gij geenen echten vader hebt; gij hebt mij, die u wellicht meer dan een vader mint; en toch, Cenviorix, toch, nu het oogenblik daar is om u wezenlijk als zoon te aanvaarden, nu het tijd is om u het vervolg der geschiedenis van onzen stam op te dragen, wankel, aarzel ik.... Duid mij dit niet ten kwade, aanzie het voor geene beleediging; de angst dat ge mijn geslacht onwaardig zoudt worden.... Maar neen, die argwaan verbrijzelt u het hart, ik doe u onrecht, Cenviorix, en gij zult Com in moed evenaren! Zie hier dus zijn kostbaar erfdeel.

Dit zeggende, opende hij de kist, waarop hij tot dan gezeten had, en bood dezer inhoud den jongeling aan.

De scherpe grafreuk, die bij het intreden der kroft Cenviorix reeds getroffen had, sloeg hem met golven tegen. Eene zwijmeling, verdoofde hem het hoofd en door de schemering zijner onvaste oogen, zag hij, bij het blikkerend doodslicht der fakkel, een aantal menschenhoofden hem uit de kist tegengrijnzen.

Hij klemde zich aan zijnen vader vast, en deze, die gebalsemde overblijfsels der beroemdste oorlogshelden uit den familieschat nemende, legde den jongeling uit, aan welken sterveling elk dier hoofden had behoord, en wie zijner voorvaders hem had verslagen. Want die kist was de kroniek der familie Com, mits onze voorouders hunne heldendaden met de hoofden hunner vijanden opteekenden.