Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

[p. 413]

(VIII, 31)

Dus vanden galeyen ghesceeden zijnde, bevrachten hemleden bij rade ende hulpen van eeneghe cooplieden up een creveel wel vijf hondert vaten groot zijnde, twelcke wezen wilde ter stede van Genua, ende wech treckende, als noch daer latende alle de galleyen, seilden ghenouch dweers der Zee van Lyon, latende de gheheele costen van Barbarien ter luchter handt. Up welcke veil schoonder steden gheleghen zijn, als Scora, Ancola, Jemoran, Busia ende meer andere ende insghelijcx tconijncrijcke van Tremesin, ooc eensdeels up den houvere vander zee gheleghen, met veil steden als Oge, Oran, Tenes, Al[g]eria, anders ghenaemt Alguer, Baral, Malsenat, ende ten lande waert in leit Tremesin daer dlandt naer heedt, Monfora ende Moestegan of Monstregan, alle schoone steercke steden zijnde, de welcke alle tsamen met den ghemeenen lande den conijnc van Barbarien nu corts in wat tijden van jaeren met foortsen van wapenen inghenomen ende ghewonnen heeft.²⁴⁴ Dus gheseilt hebbende met redelicken winde zonder eeneghe fortune weerdich van scrivene ontrent drie daghen ende drie nachten, zo quamen zij voor tvermaerde heylandt van Sardijnien, ter rechter handt gheleghen, ende mach verscheeden zijn van Bona ontrent alzo verre als van Trypoly in Surien toot Jaffa of wat verder. Maer en quamen an landt niet, midts dat de scippers ende patroon daer niet te doene en hadden.²⁴⁵ Dit heylandt, wel groot zijnde int ommegaende zomen seit vijf hondert mijlen, es goet ende vruchtbaer van allen granen, daer zeer goede wijnen wassen, dicke van materien, als olye bycans, niet goet vele ghedroncken zonder watere. Men vinter (folio.CC.lxxii) veil goets fruuts van allen soorten, veil beestailgen, goede peerden, zeere vermaert in diversche plaetsen; de inwoonders zijn zeer rebustre mannen, wreet ende vroom voor tlijf. Ooc zijnder vele goeder vaster steden, slooten, poorten ende havenen, als Sasarij, dat een proper steerc stedekin, wel ghevolct, ende een eerdsch bisscopdom es, bij welcken leyt een havenkin, Turrius ghenaemt,²⁴⁶ ter causen datter eenen wonderlicken steercken torre bij staet jeghens duploopen vanden Barbarinen ende ander vianden. Daer es noch een ander stede, ghenaemt Algerum,²⁴⁷ hebbende een goede havene omme alderhande scepen ende hoe wel dat zij niet zeer groot en es, nochtans es zou wonderlicke steerc ende vaste beslooten met goeden mueren ende torren, binnen zeer rijckelic ghepaveert met witten marbersteenen, bewuent van diverschen nacien van volcke, als Cattelannenen, joden ende andere, ende daer es den principalen stapel vanden corale. Want men vissches daer alle jare int saysoen tusschen den tsestich of tseventich cantaren, dat alte groot een goet weert es, ende wert van daer ghevoerdt alde weerelt overe, als in Catthay, India, Abassien, Nubien, Ethiopen in pape Jans landt, ende in Tartarien daert vele meer ghesustineert es dan ander ghesteenten. Dit corael wast inden grondt vander zee in manniere van verwreyelden cruude met veil brancken, ende es int eerste moorachtich zwart van coluere, hebbende een zeer quade ruecke naer den zee grondt. Maer alst ghepoliceert es ende ghedroocht, zo vergaet dat al ende wert verandert ghelijc alsmen hier ten lande zien mach. Item in dit voorseide heylandt es noch een ander stede, de meeste van alden lande, ghenaemt Arystanum,²⁴⁸ hebbende een zeer goet poort ende havene bequame om alle scepen, daer veil cooplieden in woonen van allen landen, ende es een maercgraefscip up hem

244 De plaatsen die in deze zin ter sprake komen, zijn resp.: Ras al Koran, El Kala, Oran, Bugia, Oujda, Ténès, Algiers, El Bahri, Montenotte, Mansoura en Mostaganem.

245 De nu volgende mededelingen over Sardinië zijn ontleend aan Adorno, cap. 8.

246 Porto Torres, aan de noordkust van Sardinië.

247 Alghero, aan de westkust van het eiland.

248 Oristano, aan de westkust.

[p. 414]

zelven. Men seit daer voor waer, dat men int selve heylandt hier voormaels ghevonden heeft vrauwen die twee appels in elcke ooghe hadden, zo eeneghe vrauwen in Schitien hebben, die van sulcker condicien zijn, dat zo wanneer zij eenen meinsche met gramscepen an zien, zij dien doen sterven, zo daer of breeder (272v) bescrijft Aspolides in zijn boucken.²⁴⁹ Maer of mer noch ter tijt vindt en weet men niet. Men seit ooc dat thelich lichame van Sente Augustin eeneghe jaeren ruste daer int landt, eert ghetranspoorteert wart te Pavien, daert als noch es.²⁵⁰ Ooc seit men: daer int landt zijn serpenten, zo wie daer of ghebeten werdt dat hij moet sterven, maer daer es een gheslachte int landt dat van sulcken beten gheneest, ende dat uut causen dat Sente Pauwels, eens int selve heylandt commen predikende, van een van sulcken slanghen ghebeiten was, ende toot zijnder herberghen commende claechdet zijnen weert, de welcke zeere te wets was. Compassie hebbende, seide: ‘Lieve vriendt, ghij zult moeten sterven, want wie van sulcken serpenten ghebeten wert, die moet sterven.’ Sente Pauwels dat hoorende, meerckende dat int remedie van dien de eere Gods zoude mueghen gheleghen zijn onder dat onghelovich volc, seide: ‘Neen lieve vriendt, mijnen God zal mij bescudden, ende eist dat ghij ooc an minen God gheloven wilt, ic versekere hu dat ghij ende hu gheslachte van nu voort altoos ghelovende an mijnen God, van sulcken ghelijcken beten ooc ghenesen sult’, twelcke als noch up den dach van hedent zo ghebuert alsmen dat voor waer seit. Item by desen voornoemden heylande es noch een cleen heylandekin, ghenaemt Saint Pierre, hebbende twee cleene scoeykins ende steenrootskins by hem, deen ghenaemt Vacka, dander Taurus. Dus varende voor bij tvoorseide heylandt van Sardinnen, latende ende voorbij seylende ter luchter handt, verre ter zeewaert in, diversche schoone ende goede heylanden als Majorica, Mijnorica ende meer andere, deen bijden anderen gheleghen, ende zo twee daghen ende twee nachten gheseilt hebbende, quamen metter dagheraet voor een proper heylandt, ooc ligghende over de rechter zijde, daer zij in ghelijcken niet en landen, ghenaemt Corcica; eeneghe segghen dat Militenen of Mileerne te heeten plach,²⁵¹ zo daer of breeder ghenoopt staet in Actibus Apostolorum. Ende es een zeer vruchtbaer landt van allen saken, te wetene van granen ende weeden om beesten ende van diverschen fruyten. Men vindter ooc zeer goede peerden; de velden staen al vul roosemarijnen zo datmer vier of maect daer. Men seit (folio.CC.lxxiii) dat selve heylandt alder eerst bewuent was van diversche mesdadeghe, de welcke om haere delicten uut Roome ghebannen waeren, ende spreken als noch ghenouch de sprake, hebbende in hem diversche steden, poorten ende havenen. Onder dandere esser eene de principaelste, ghenaemt Bonifaesse, een goede stede van coopmanscepen, zeer vaste bemuert ende ghetorret, die een schoon poort ende havene heeft, besloten met eender yserin ketene, zo dat mer uut noch in en mach zonder weten, daer een zeer steerc casteel es meester vander stede. Men lijdt noch diversche cleene steenrootskins over hoop bij een te zamen ligghende, zom onder watere, effens waters, ende eeneghe boven watere, ontrent den welcken het al te zoorghelic varen es, daer omme zij ghenaemt zijn Sanguinarij. Dus lijdende tvoorseide heylandt ende voort seylende, quam hemleden onvoorzien uppe een groot stoorme ende ongheweerte, dat niet mueghelic en was uut den hemele meer wints te wayene, maer was ghenouch thaerleder voordeele, hoe wel zij zonder zoorghe niet en waren, duerende

249 Deze wonderlijke mededeling is misschien ontleend aan Solinus, 1, 101: ‘Apollonides perhibet in Scythia feminas nasci, quae bitiae vocantur: has in oculis pupillas geminas habere et perimere visu si forte quem iratae aspexerint. hae sunt et in Sardinia’. Solinus heeft dit bericht ontleend aan Plinius, VII, 17. De toevoeging echter, dat deze vrouwen niet alleen in Scythië maar ook op Sardinië te vinden zijn, is van Solinus. Overigens verstrekt ook Adorno, cap. 8, deze mededeling.

250 Ontleend aan Ludolf van Suchem, cap. 13.

251 Het nu volgende bericht over Corsica is ontleend aan Adorno, cap. 7.

[p. 415]

eenen halven dach ende eenen nacht, zo dat zij quamen binnen tween daghen ende eender nacht ter revieren ende havene van Jenua, daer zij ghijnghen logieren ten huuse van Messiere Nicolas de Negron, uut grooter kennessen die zij an hem ghehadt hadden, wezende ter steden van Alexandrien, daer hij als doen wuende. Ende naer dat zij ter voornoemder steden drie of vier daghen stille gheleghen hadden, die ghevisenteert hebbende ende gherust zijnde, cochten lichte peerden ende schieden van danen, reysende duer Lombardien, Tuscanen, ende duer veil schoon steden ende plaetsen, van al welcken gheen verhael te makene en zij, midts datse in dese landen ghenouch bekent zijn, in sulcker wijs dat de voyagiers weder quamen ter stede van Venegien. Daer commen zijnde, meenden haerleder saken al wel ghedisponeert ghevonden thebbene ende terstont vertrocken, maer het gheviel anders, want midts sekeren belette moesten daer noch bliven. Het was ghebuert dat als de voorseide besocht hadden de helighe stede van Jherusalem, Sente Kathelijnen, Alkayeren (273v) ende meer ander plaetsen zo vooren ghezeit es, ende commende te Tripolij daer zij vonden Messire Mathias de la Tourre patroon, de welcke hemleden eerst ghevoert hadde van Venegen tot Baruten ooc ghelijc vooren ghescreven staet, dat uut goeden betrauwene ende kennessen zij den zelven in handen ghegheven hadden een schoone kiste vul juweelen, als guldin lakene, ruge tapeden, costelicke steenen, te wetene robinen, diamanten, balaisen, saphieren, torquoysen et cetera ende veil meer andere propre saken, die hemleden daer in die landen ghegheven waren, ende ooc eensdeels vele selve ghecocht hadden, welcke [ki]ste up ghebroken hadde ghezijn, daer uut ghenomen al datter in was, ende weder toe ghenaghelt, zo dat zij niet en vonden dan de ydel casse, bijden welcken zij niet zo haest vertrecken en mochten. Want zij beriepen den zelven patroon in justicien voor de wet aldaer omme thaere weder te ghecrighene, maer was al om niet, ghemeerct dat zij vonden een langhe expedicie van rechte, zoot te meer plaetsen doet, ende wart ghewijst anden naghele daert langhe hanghen zal.²⁵²

252 Cf. Van Ghisteles reisinstructie dienaangaande (Tvoyage I, 1 en aant. I, 17).