Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(VIII, 17)

[I]n Candien dus commen zijnde ende ghenesen werdende, verbeidende eenich zekere passaige omme te treckene naer Venegien, zo ghinghen de voorseyde besien diverssche plecken int zelve land gheleghen. Eerst zo worden zij gheleedt ter plecken daer tesbarint es, dats de plaetse daer den Minotauro in ghesloten was, tmonster half meinssche half stier daer vooren af gheseit es, twelc eene speloncke es onder deerde gaende zeere diepe ende verre, zo dat nu ter tijt daer niement en weet wadt binnen wesen wilt, maer men vindtter wel oude ghescriften af. Sente Augustijn verhaelter vele af inden xviii^en bouc der Stad Gods, ende ooc Ovidius inden bouc De Transformatis.¹³¹ Dit voorseyde esbarint heeft zeer vele uutweghen, zo groot datmer in rijden zoude te peerde, ende vele grooter plecken oft zalen ende cameren waren. Niement en mach (380v) daer in gaen zonder vele lichts van keerssen ende met eenen langhen steercken drade, oft anders zoudemer in verdolen, ende es ghenouch een gheveerte als de speloncke van Sente Sebastiaen te Roome,¹³² maer onghelijc meerder. Zij waren ooc gheleedt in eene stede, ghenaemt Retemo,¹³³ ligghende over de zijde vanden heylande ten Arsipelego waert, daer onttrent dat alte goede malaviseie wast. Daer leyt ooc noch een ander stedekin over de zelve zijde up thende te Rodes waert, ghenaemt Stya,¹³⁴ ligghende up een cleen colfkin zeere wel bewoont, alwaer onttrent ooc wast de beste malaviseie van alden lande van Candien, ende neemt uute boven anderen. Noch meer andere steden ende plecken ligghen daer, te lanc om noumen, maer de upperste stede ende principaelste poort ende havene vanden voorseyden heylande es ghenaemt Candien,¹³⁵ dwelcke eene zeere goede ende steercke stede es, wel bewoont, vul van allen coopmanscepen, hebbende tscoonste poort ende havene datmen peinsen mach, ghenouch ronts omme inde stede besloten. Den inganc en es niet meerder

131 Augustinus, Civ. Dei XVIII, 13 wijdt nog geen 20 woorden aan de Minotaurus in het Kretensische labyrint, maar uitgebreid verhaalt daarover Ovidius, Metam., VIII, 136 e.v.

132 Bedoeld is de catacombe Coemeterium ad Catacumbas waar later de basiliek van San Sebastiano gebouwd werd.

133 Rethimon, aan de noordkust van Kreta.

134 Silia, aan de oostkant van het eiland.

135 De stad Herakleion.

[p. 386]

dan datter twee of drie scepen te samen in commen moghen, ende dat sluudt met eender kethenen tusschen tween steercken torren, up elcke zijde vanden inganghe eenen staende. Item dit vorseyde heyland leyt recht lancx ghestrect den beghinsele des Arsipelegos, ende over de zijde ter wilder zee waert zo eist qualicxt bewoont, hoe wel (381r) datter eeneghe doorpen ende goede poorten ende havenen ligghen, maer over de zijde ten Arsipelego waert eist zeere wel bewoont, ende daer staen ooc alle de steden. Tzelve heylant es wel groot int ommegaende zes oft zeven hondert milen, ghenouch een vanden besten van diere zee, uutnemende van allen saken, van fruiten, ligumenen, vol van volcke, vele scoonder doorpen ende casteelen, vele bosch ende al cypressen hout groot ende hooghe, zo datmer masten van scepen af maect. Saturnus ende Jupiter, van welcken de poeten ende rethorisienen vele schoonder dijnghen stellen, waren daer coninghen, ende plocht te heeten in ouden tijden Creten. De Veneetsianen senden daer alle drie jaren eenen nieuwen regent, zo zij doen in alle de steden onder hemlieden gheleghen, oft ten zommeghen plaetsen telcken twee jaren, naer haerlieder ordonnancie. Dit voornoemde heyland es zeere hooghe van ghebeerchten; onder dander esser eenen beerch die uut neemt buuten anderen,¹³⁶ up den welken men seit dat Saturnus ende Jupiter begraven ligghen, ter welcker plecken de oude gentilen ende heydenen plaghen te commene alle jare in peregrinaigen met grooter devocien versoucken de voorseyde lichamen ende sepultueren, zo wij doen de heleghe santen in onsen landen. Item up deen hende van Candien te Venegien waert leyt eene hooghe cleppe ende rootse, ghenaemt (381v) Legogij,¹³⁷ ront omme int zee, daer alle jare uut Barbarien commen vele valke veren hare genesten houden, ende insghelijcx sakers ende gheervalken; men seit dat datte tbeste here es datmen vindt. Daer zijn ooc vele genesten van havicx voghelen, diemen insghelijcx zeere goet prijst, ende daer es vele jubiers voor tvelt. Item deerste besitter van Creten of Candien was ghenaemt Celum of Uranus, zone van Etter een man zo ghenaemt, die zone was van Demogorgon, deerste bewoonder vanden speloncken van Arcaden. Dese Uranus of Celum hadde twee kinderen, deen hiet Tytan ende dander Saturnus, die beede ooc regneerden in Creten.¹³⁸ Men seit dat Saturnus eerst vant de maniere om deerde te laboreren ende tcooren te saeyen ende te maeyen, ende dat hij ooc eerst vant de maniere tgout ende tzelvere te affijneren.¹³⁹ Item Candia plach ooc te heeten in ouden tijden Centapolis,¹⁴⁰ ende dat om twee redenen. Deene om datter in plaghen te stane hondert steden, dander om dat inden tijden van Hercules daer in plaghen te zijne hondert ruesen, alle te paerde rijdende, dat in dien tijden niet vele ghesien en hadde gheweest. Uut welcken de poeten stellen, dat in Creten waren monstren half meinsschen half peerden, ghenaemt Centauren, zomen dat bevindt in vele oude historien. Men seit ooc datmen daer eerst vant de Griecsche lettren ende de conste van muzijcken.¹⁴¹ Item Ysidorus Siclus seit tsijnen xv^en boucke, datmen (382r) in Candien vindt dierbare steenen, ghenaemt jacte dactali, dat alte oorboorlicke steenen zijn.¹⁴² Men leest ooc dat in Candia eens ghebuerde eenen strijdt tusschen Ganimedes zone van Tros coninc van Troyen ende Saturnus, jeghens Jupiter Saturnus zone, ten welcken strijde eenen arent quam vlieghende dien dach duere boven den hoofde van Jupiter, uuten welken hem de zelve Jupiter toe screef coninc te werdene over zijne vianden, zo den arent coninc es over al de

136 Nl. de Ida.

137 Gramvousa?

138 Dit bericht over Ether, zoon van Demorgo, over Celum (d.i. Uranus), zoon van Ether, en over Tytan en Saturnus als zonen van Celum heeft Zeebout bijeengeraapt uit Boccaccio, Gen. deorum, II, 1, III, 1 en IV, 1.

139 Ontleend aan Boccaccio, Gen. deorum, VIII, 1.

140 Pierre d'Ailly, I, 43.

141 Hetzelfde deelt Von Breydenbach mee: ‘Prima literis iura dedit (...) studium musicum in ea primo repertum fuit (...)’.

142 De vermelding van de bron én de lezing ervan zijn wel zéér incorrect. Bedoeld is niet Diodorus Siculus, maar Isidorus. Ook de vindplaats aldaar is onjuist opgegeven, want niet in Lib. XV, maar in XIV, 6, 15 leest men over Kreta: ‘(...) gignit et lapidem, qui Idaeus dactylus dicitur’. Die onjuiste vindplaats heeft Zeebout wellicht blindelings van Von Breydenbach overgenomen: ook deze geeft op: Lib. XV.

[p. 387]

voghelen, ende als daventuere gaf, verwan den strijdt, waeromme hij van diere tijt voorwaert altoos den arent voerde in zijne wapene, ende was deerste die arent in wapenen drouch.