Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(VIII, 3)

[T]er voornomder stede commen zijnde, huerden een ander sceepkin, ende deden hemlieden dweers over stellen int heylant van Cypers, daer peerden huerende, ende reden toot Baffo¹⁵ daer vooren af gheseit es, alwaer zij verstaen hadden dat de scepen waren. Commende te Baffo, vonden een zeer schoon scip, gheladen met

15 Zie aant. V, 4.

[p. 362]

suucker, olyen ende coper, wel voorsien van allen artillerien, want met grooter vreesen men doe varen moeste mids dat de Venetsianen oorloghe hadden, ter zee also wel als te lande, jeghens gheheel Ytalien,¹⁶ ende waren wel up tzelve scip weerachtegher mannen onder cooplieden, kerstenen, scipknechten, heydenen ende Torcken, onttrent tseventich mannen. Dus naer dat de patroon vanden voorseyden scepe alle zijn ghereetscepe ghemaect hadde ende ghespaciert was, zo schieden zij van daer, voort seilende met steercken winde toot eender steden, ligghende in redelicke goede maertse daer tgheberchte niet zo hooghe en es als ten plecken voorseyt, ende es eene stede van passaigen van diere zijden naer Alexandrien, Damiaten, oft ooc Barbarien, ghenaemt (353r) Satalia,¹⁷ toebehoorende den Torck; daer woonen ooc veel kerstenen Armenen; de Torcken van daer omtrent zijn redelicke goede bescheedeghe lieden. Ter welcker plecken de zee verandert haren name ende werdt gheheeten 't Colf van Satalien, dat alte quaet ende fel een water es, want selden lijder scepen zonder groote zorghe of dangier, ende dicwil bedervense ende breken. Item van danen voort seilende, zo comt men an eenen point van eender steenrootsen, zeere hooghe ende diepe ter zee waert in loopende, ghenaemt Kierendome,¹⁸ daer tanderen tijden een stede ghestaen heeft, maer es nu al te nieuten; desen point leeght onder een zeere hoogh ghebeerchte daer eeuwelic snee in leyt, winter ende zomer. Tvoorseyde voor bij seylende, lijdtmen noch een schoon poort ende havene daer ooc eene stede plach te stane, al te nieuten toot eenen doorpe redelic bewoont, ghenaemt Finica,¹⁹ ooc ligghende onder tvoorseyde ghebeerchte van Kierendome. Ende zo voort seilende, lijdende vele diverssche plecken ende landscepen ter rechter hand, te lanc om scriven, zo quamen zij anckeren in een poort daer een schoon doorp staet, ende plocht eene stede te zijne, gheheeten Lamira, ligghende ooc onder een zeere hooghe ghebeerchte. Ter voorseyder plecken was Sente Niclaus bisscop, ende wart daer begraven. Maer eeneghe zegghen dat hij bisscop ghecoren was in eene stede, Finica ghenaemt, ende begraven inde stede van Patram,²⁰ maer wart naerderhand ghetransporteert in Poellien in Oostenbaren²¹ (353v) daermenne als noch versouct. In dese voorseyde stede zo ghebuerdet tmirakele dat Sente Nicolaus verghifte den aermen man de welke drie dochteren hadde die hij mids aermoeden wilde stellen int leven, den welken hij gaf de borse metten ghelde of drie gouden appels daer mede de zelve dochteren ghehuwet worden ende ontghinghen des sondichs levens, zo zijn legende daer af int langhe breeder mencioen maect²²; daer zijn ooc vele meer andere schoone mirakelen ende teeckenen ghesciet, te lanc om scriven. Item niet verre van deser voornoemder plecken zo neemt hende tlandscip van Armenien de Minder zomen daer seit, ende beghint dlant van Lanatelia, dats recht Turckien, twelcke plach te heeten in ouden tijden Octomanien, in twelc leit dlant van Troyen, bijden welcken de Turck hem noch scrijft keyser der Octomanen, ende plocht eene cleene dominacie te zijne, maer de Torcken die ghezijn hebben in corten voorleden tijden, hebbent zeere vermeerdert. Ende zijn eerst upghecommen zomen daer seit, ende ghelijcmen ooc wel bevindt in oude historien,²³ van eender manieren van volcke, gheheeten Turckemannen of Octomanen, woonende ghenouch noort waert vander provincien van Surien, die noch en saeiden noch en maeyden, maer leefden up beesten ende zuvel, souckende met grooten hoopen

16 In die jaren was Venetië in oorlog met Ferrara en Napels. Cf. ook een opmerking van Van Ghistele dienaangaande in Tvoyage VIII, 21.

17 Zie aant. V, 33.

18 Gelidonya Burun.

19 Finike.

20 Ontleend aan Jan van Mandeville, kol. 18.

21 Ostium Bari, de havenstad Bari in Apulië.

22 Leg. Aurea, cap. 3.

23 Nl. bij Willem van Tyrus, I, 7. Zeebout heeft diens verhaal over de Turken, op een paar uitzonderingen na, getrouw naverteld.

[p. 363]

ende cudden van gheslachten tsamen propice bequame plaetse om weeden ende pastuere toot hueren beesten behouf, ghenouch zo de Tarters leefden, zo verre dat zij quamen in Perssen, daer zij pasturen ghenouch vonden, zo dat zij daer bleven menich jaer, multiplijerende in (354r) zo grooten ghetale, dat de coninc van Perssen te rade wart de voorseyde Turckemannen of Octomanen uut zijnen lande te verdriven ende verjaghen, vreesende oft zij hemlieden mochten jeghens hem upstellen, ende uutghejaecht ende ghepasseert zijnde over eene riviere, Cobar gheheeten, daer up te stane plach den torre van Babilonien,²⁴ vonden hem toot honderden gheslachten toe. Dat wetende, waren zeere tonvreden dat zij hemlieden zo hadden laten verdriven, ende gaven uppe deen onder dandere, dat zij achter lande niet meer en wilden dolen, maer weder keeren in Perssen daer zijt goet vonden hadden, meenende den coninc te verdrivene met al zijnen heeren, ende zo tland te houdene van hem zelven. Of sloten al ghemeene ghelijc daer vooren te steervene. Maer alvooren wilden eenen coninc maken dien zij obedieren zouden, twelc zij deden bijder manieren zo hier naer volght. Sij ondervonden hem hondert gheslachten zo voorseit es, ende ordonneerden dat elc gheslachte zoude nemen eenen scicht, ende eenen teeckenen uuten hoope met zekeren teeckene, de welcke men zoude al te samen minghelen; dan zoudemen doen commen een jonc kindekin trecken bij ghebuerten de scichten, ende dien bij lote den gheteeckenden scicht ghevallen zoude, zo als men den coninc maect te dertien avonde,²⁵ in dat gheslachte zoude de coninc wesen. Dit dus ghedaen zijnde, ghebuerdet den gheslachte, ghenaemt Cedulcros.²⁶ Item doen was gheordonneert, dat uut dien gheslachte zouden ghecoren werdden hondert (354v) persoonen vanden presentabelsten, ende elc zoude zijnen scicht weder gheven zo als te vooren ghedaen was, ende tkindekin zoude weder trecken, ende den persoon die den scicht ghebueren zoude, die zoude coninc wesen ende hem zoudemen obedieren, twelcke ghebuerde eenen persoon, ghenaemt Seduls,²⁷ een zeer schoon frisch man, groot van staturen, zeere wetende ende vroom. Ende also saen als hij coninc was, gheboot up tlijf dat elc bij ordonnancien weder over de riviere van Cobar keeren zoude, ende wonnen zo met fortsen binnen veertich jaeren²⁸ al Perssen, insghelijcx vele in Surien, ende worden daer naer zo groot ende hoveerdich, dat zij niet meer heeten en wilden Turckemannen, maer Turcken, zo zij noch doen, ende die de oorloghe niet an en stonden noch in gheene steden woonen en wilden, die bleven te velde met haeren beesten, onderhoudende huere oude costumen, ende bleven heetende Turckemannen, zomer als noch van dien daer ghenouch vindt verscheeden woonende daer zij best weeden vinden, zo de Arabianen doen. Ende vanden anderen, die de oorloghe bestonden zo vooren ghescreven staet, zijn commen de Turcken daer nu mencie af ghemaect es.

24 Ook in Tvoyage III, 14 had Zeebout al Jacob van Vitry en Bernhard Von Breydenbach nageschreven, dat de toren van Babel aan de rivier Cobar gebouwd was; bij Willem van Tyrus heeft hij dat niet kunnen lezen. Welke rivier er juist mee bedoeld wordt, is moeilijk te zeggen; de noordoostgrens van Perzië werd gevormd door de Amu-Dar'ya die door de landstreek Chowaresin stroomt.

25 Het nog bekende gebruik op de avond voor driekoningen (d.i. de dertiende dag na kerstmis) door enige vorm van loting een (jong) gezinslid tot ‘koning’ op de volgende dag te maken.

26 Willem van Tyrus heeft, voor ons begrijpelijker, Selduci: Seldsjoeken.

27 Bij Willem van Tyrus: Selduc.

28 Bij Willem van Tyrus heet het: ‘infra paucos annos’.