Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(VIII, 4)

[S]cheedende van Lamira ende voort seilende, zo comtmen teender plecken, ghenaemt Cacabo,²⁹ ligghende ter rechter hand wat ter zeewaert (355r) in onder een zeere vremd ende hooghe ghebeerchte, dat tanderen tijden eene stede met eenen

29 Misschien is de kuststrook tegenover het eiland Kekov bedoeld. De verbastering tot ‘Cacabo’ - een Brugs itinerarium, eind 14^e eeuw, spreekt over ‘Kakovo’ - houdt wellicht verband met het demonische Hoofd van Cacabo. Mnl. cacabo betekent immers: hel.

[p. 364]

landekine up hem zelven ghezijn heeft, maer es versoncken om eender saken wille die daer eens ghebuerde.³⁰ Daer was eens een joncman, heere vander voorseyder stede ende landekine, die zeere beminde eene jonghe maecht vanden zelven lande de welcke aestelic starf, ende begraven zijnde, de voornoemde heere, uut minnen, dede bij nachte tgraf open doen, userende zijnen wille met den dooden lichame. Dat ghedaen, leyde den zelven lichame weder int graf zo als te vooren, ende thenden vanden jare quammer een stemme inder nacht toot den jonghen heere, rouppende: ‘Gaet morghen toot den grave van uwen boele ende besiet wat ghij an huer ghewonnen hebdt’. Des morghens ghijnc hij toot den grave, ende dat ontdoende, spranc daer een hooft uute met eender ooghe, tafgrijselicste dijnc datmen sien mochte, ende ter stont versanc de stede inden gront vander zee, met al datter in was, mids eenen grooten deele vanden landekine. Ende meneghen tijt daer naer, al toot de eerwerdeghe Elena prophetesse weder keerde van Jherusalem, zo rengneerde tvoorseyde hooft onttrent tvoorghenomde passaige, zo groot quaet doende onder de scepen, dat nauwe van honderden die aldaer leden ende te Rodes oft in die maertsen wesen wilden, de tiene behouden waeren, zo dat aldaer dien houc lands menich jaer onversocht bleef, ende als die eerwerdeghe Elena weder keerde van Jherusalem zo voorseit es, zo beval zoe den scipper dat hij seilen zoude lancx den costen ende ouver vander zee, want zij te Rodes wesen woude. (355v) De scipper dat hoorende, zeere vervaert, seide: ‘Lieve vrauwe, dat en willic niet doen, want bijden Golffe van Satalien eist thooft van Cacabo dat alte vele quaets doet onder de scepen, zo dat nauwe eeneghe ontcommen die aldaer lijden’. Sancta Elena seide: ‘Ic wille aldaer trecken, ende laedt mij daer vooren sorghen bijder gracien Gods, ic zoude also noode steerven als een andere’. Hij scipper dit hoorende, dede haer bevel met grooten ancxte ende zorghen, ende metten cortsten daer commende metter grooter vloten vanden scepen, zoo vertoochde hem thooft ter stont bijden scepe vander eerwerdegher Elena, ende zoe up haer hoede zijnde, nam vele helichdoms, als vanden Heleghen Cruuce, der Doorne Croone, des Helichs Graefs, ende een vanden Heleghen Naghelen, ende warpt naer tvorseyde hooft twelc ter stont zanc te gronde, ende noynt meer en waest ghesien noch vernomen, maer het esser altoos als noch up den dach van heden quaet om lijden, want selden passeert mer zonder groote fortune oft tempeest te lijden. Item tvoorseyde leden ende voort seilende, zo comt men an een cleen heylandeken, ligghende zeer bijden vasten lande van Turckien, daer een goet poort ende havene es, alwaer een zeer steerc casteel staet, ghenaemt Castello Roughe, dat toe te behooren plach den heeren van Rodes,³¹ maer hebbent ghegheven den coninc van Napels, ligghende onder een zeere hooghe ghebeerchte drooghe ende onvruchtbaer, maer daer onttrent wast vele goets wijns, zo alst doet bij Lamira, ende wel vijftich of tsestich (356r) mijlen ronts omme gaende eist meest al onvruchtbaer lant, bat eene plecke om te rooven de coopscepen die aldaer lijden, dan eeneghe andere saken te doene, hoe wel daer eene duecht an es, dat menich aerm slave, ghevanghen in Turckien, aldaer wech loopt ende weder comt in kerstenrijc. Item dus lijdende tvoorseyde casteel, zo ontdecdtten zij ende saghen van verren boven winde twee scepen, hebbende tvoorcasteel naer hemlieden. De patroon dat meerckende, seide ter stont: ‘Dit zijn zekere scepen van oorloghen vanden coninc van Napels, wij en moghen hem-

30 De volgende vertelling over de lijkschennende minnaar heeft Zeebout kunnen aantreffen in het reisverhaal van Jan van Mandeville, kol. 20-21. Diens versie is nagenoeg gelijkluidend aan die van Zeebout; alleen de naam ‘Cacabo’ zal men er vergeefs zoeken.

31 Castel Rosso, tegenw. geheten: Kastellorizon, behoorde toe aan de johannieters.

[p. 365]

lieden niet ontcommen, want zij boven winde zijn, ende tallen ghelucke zo eist nu bonasse, dats calm of stille weder, ende dat meer es, wij zijn zeere gheladen, bijden welcken dadt zeer pijne verloren ware dat wij pijnden te vliene ende ons scip ende lijf in avontueren te stellen. Maer eist dat ghijlieden goede mannen cooplieden ende andere, ende ghij Turcken ende heydenen mij bijstandicheit doen wilt, ic hope zij en zullen ons thueren eersten luste niet hebben. Ooc weet ic wel, waert dat zij wisten dat up tscip zo vele mannen waren, zouden hem wel wachten daer an te commen, maer meenen te vinden een scip met twintich of vijf en twintich ghesellen, zo de coopvaerders ghemeenlic varen.’ Dus den scipper hooren sprekende, alle die up tsci[p] waren worden eendrachtelic vanden advijse, hemlieden liever te weerne ende de avontuere te nemene, dan hem te laten vanghene of scip ende lijf in avontueren te stellene, ende accordeerden alle met den patroon. (356v) De zelve was ghenaemt Francisco Bonaver, een zeere oud, frisch man, wel gheuseert van zulcken saken, menich voyage in Vlaendren ende in Inghelant ghedaen hebbende, wel ghestoffeert van allen artillerien, wel toot veertich bussen; elc persoon hadde een brigandijne of quiraetse ende hooftwapen, stalen boghen ghenouch ende andere groote windaes boghen. De scipper beval ter stont elcken in ordene te stane, up zijne plaetse. Dede ooc ter stont overdecken beede de casteelen ende tgheel scip, van vooren toot achter naer ordonnacie, met reepen, plancken, vellen van beesten ende andere saken, zo datter nauwe een hont in ghecropen en zoude hebben, ende alle de boorden verwapenen met goeden scilden, alle de oreepen ende ghetauwen beleyt met langhen sperren ende riemen jeghens thauwen ende keerven, tseil ghebreyelt jeghens tverbernen ende afschooren, de meersse al verdect ende behanghen met goeden maltraessen, pijen, tapeden ende andere dijnghen, ende wel voorsien met goeden steenen, calc, yser ende zulcke saken, alle de groote booten die int scip waren, vol waters ghedaen uut vreesen vanden viere. Ende dus alle ghereetscepe makende, zeere onttrent den halven voornoene, quamen de voorseyde scepen van oorloghen an boort, maer en waren zo hooghe noch zo groot niet als haerlieder scip, rouppende datmen strijcken zoude. De scipper vraechde: ‘Voor wien?’. Zij seiden: ‘Strijct, strijct, wij radent u’. De patroon seide: ‘Waert dat wij streken, het zoude ons te vele tijts beletten’. Zij seiden: ‘Strijct (357r) oft wij zullen u doen strijcken’. De scipper andwoordde: ‘Staedt u zo an, doet dat in hulieden es’. Noch vele redenen riepen zij, te lanc om scriven, maer de patroon en andwoordde niet meer; ter stont lieten alle huerlieder bussen uutgaen, ende hij patroon inghelijcken de zijne up hemlieden, ende ander wint nemende met den derden loope, seylden zij an boort elc over een zijde, ende deden daer groote oorloghe ende foortse al dien dach duere, zo dat zij luttel winninghen daer an deden. Trumoer, de roupinghe ende tghecrijsch datter was, zo elc wel ymagineren mach, en ware niement om zegghen. Vele ghequetste ende eeneghe dooden waren over beede zijden, het scip al ontgarnieert, vele ghetauwen ende orepen ontween ghehouden, tseyl zeere ghescuert ende tgheheel scip zeere ontreect, de artillerie meest al uute, alle de lieden zeere versleeft ende moede, ende insghelijcx en speelder de wederpertije ooc gheen voordeel inne. Al dit overleden, zij van oorloghen alzo zeere verblijdt van tonthanckeren ende lossen als de voorseyde, niet dijnckende dat zij zo vele volcx zouden vonden hebben, schieden deen

[p. 366]

vanden anderen zeer onttrent den vier hueren naer noene, over ende weder loverende, elc up zijne hoede zijnde, als nu deen als dan dandere altemet schietende int lijden, toot dat den nacht up handen quam. Ende inder nacht met den winde vanden lande ruumden zij verweerers gheweest de zee, ende seylden naer dheyland van Rodes, (357v) twelcke zeere mach verscheeden wesen van Lamira onttrent twee hondert milen weeghs, latende ter luchter hand een heylandekin wat minder dan Rodes, redelic vruchtbaer, bewoont van kerstenen, ghenaemt Scerpentum,³² vele hoogher van ghebeerchten dan dheylant van Rodes.

32 Het eiland Karpathos, ten zuidwesten van Rhodos.