Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(VI, 9)

[A]lle dese voorseyde plecken inde stede ghevisiteert hebbende, worden zij voort gheleedt recht buuten der poorten diemen seit Sente Pauwels poorte, ende ter rechter hand omme slaende lancx der vesten, zo wart hemlieden ghetoocht inde mueren (291r) vander stede tgat ende veinstere daer Sente Pauwels uut was ghela-

[p. 298]

ten met eender mande, doen hij eerstwaerf ghepredict hadde inde stede van Damasco, ende men hem daer omme dooden wilde, also daer af bescrijft Sente Luuc int bouc vanden Weercken der Appostelen int ix^e capittele.⁵⁷ Item niet verre van danen wat voort gaende, ommedraeyende ter rechter hand altoos lancx der vesten, zo toochtmen de plecke daer die heleghe rudder Sent Jooris up te paerde sat, doen hij reet te Baruten waert, daer hij den drake vernielde ende zoe verloste des conijncx dochter van Baruten, ghelijc vooren daer of gheseit es.⁵⁸ Te deser plecken zo es als nu de sepultuere vanden kerstenen vander stede, ende es ooc ronts omme een lettel hier ende daer bemuert, ende ter zelver plecken daermen seit dat Sent Jooris up sat, daer leit noch eenen grooten steen ter memorien. Van danen zo wordtmen wederomme gheleedt, recht voort gaende omtrent een vierendeel van eender mijlen buuten der stad, tooter plecken daer Sente Pauwels van Gode ghesleghen was als hij van Jherusalem quam omme alle de kerstenen te vanghene ende te persequerene die hij inde stede van Damasco zoude ghevonden hebben, alsomen daer af leest inde Weercken vanden Appostelen ooc int ix^e capitele. Te deser voorseyder plecken zo heeft in tijden voorleden eene schoone keercke ghestaen, onder met eender grooter vauten ende crochte, nu zeere vaste verstopt ende toeghemetst, maer de keercke es al vervallen ende vergaen, mids datse de kerstenen niet en moghen onderhauden, zo dadt maer en schijnt eenen hoop met (291v) steenen, omtrent alzo groot alsmen met eenen balle zoude moghen overweerpen. Ooc pleechtmen ter zelver plaetsen alte met bij orlove des heeren de kerstenen te begravene die te Damasco steerven, zonderlinghe vander obediencie der Keercke van Roome, die daer gheheeten zijn Francy. Van daer [wo]rdtmen ooc gheleedt, omme slaende ter luchter hand omtrent een mijle vander stadt naer tghebeerchte van Salahija, teenen schoonen doorpe dat meest al bewoont es van jooden, daer hebbende eene schoone synagoghe - dat es eene keercke oft oratorie van haerlieder wet - inde welke de voorseyde gheleedt waren, die al vul lampten hijnc, ende in midden vander zelver synagoghe zo es eene tabernakele, ghenouch van fautsoene als eenen preecstoel, ronts omme verchiert met zijden ende costelicken lakene, ter welker plecken zo pleecht te stane haerlieder rabby, als hij leert ende onderwijst darticlen vander wet van Moyses. Ooc up dhende vander zelvere synagoghe, omtrent der plecken daermen naer onser manieren den hooghen aultaer zoude hebben, staet een cleen oratorikin zeer nauwe ende vast luuckende, binnen verchiert met schoonen zijden lakenen ende met costelicken boorden, daer up dat groote laden staen, inde welke laden bescreven ligghen in groote rollen haerlieder wet, de boucken van Moyses, der Propheten ende andere boucken der bijbelen, die zij ontfanghen ende hauden in grooter weerdicheden ende reverencien, haerlieder handen daer an strijckende ende die cussende als zij daer toe gaen. Inde zelve (292r) synagoghe ter rechter hand es een cleen cappellekin int welke staet een viercant gat int pavement, recht neder dalende wel eens halfs mans lingde diepe, daermen in vindt metten voeten een steegherkin van vijf trappen neder gaende, door dwelke men daelt in een vautkin, oversteken met eenen cruuce booghwijs, daer altijts eene berrende lampte in hanct, niet meerdere dan datter omtrent zes oft zeven lieden zouden moghen in staen, dwelke heeft in voorleden tijden eene speluncke gheweest daer Helias in ghedoken ende ghevloden was voor de persecutien des

57 De kerkvaders waren eenstemmig van oordeel dat de evangelist Lucas ook de Handelingen der apostelen geschreven had. Vgl. Hand. 1:1 en Lucas 24:19.

58 Zie Tvoyage II, 8.

[p. 299]

conincx Achab ende vander coninghinne Yesabel, ghelijc daer af ghenouch gheroert staet ten vierden boucke vanden Coninghen int xix^e capitele. In welken bouc ooc staet dat Helyas was gheboden van Godsweghe, doen hij gheweest hadde een lettel tijts ten beerghe van Oreb ende ten berghe van Synay, dat hij gaen zoude naer Damasco omme onderweghen Eliseum prophete te makene, ende Jehieu te salvene coninc van Ysrael, ende Azahel te makene ende salvene coninc van Damasco ende van Syrien, dwelke ghedaen zijnde, woonde ter voorseyder speluncken ende plecken. Item van desen voorseyden doorpe scheedende, voort gaende altijts omme draeyende ter luchter handt, zo comt men an een groot hooch ghebeerchte, daer ghenaemt tghebeerchte van Caym, ende up tupperste zo plocht in tijden voorleden eene schoone keercke te stane, die nu eene moskea der heydenen es. Ter welker plecken Abel ende Caym plaghen sacreficie (292v) te doene zomen daer seit. Ooc rees daer den eersten nijt tusschen hem beeden, om dat de sacreficien van Abel Gode ontfanckelic waren, ende de sacreficien van Caym niet, want also staet int vierde capitel van Genesis naer de translacie van Theodocien, zo plocht de sacreficie van Abel van tselfs te ontstekene ende bernende te werdene,⁵⁹ alzomen ooc van ghelijcken leest van Gedeon ten boucke vanden Rechters van Ysrael int zesde capitel, ende van Helyas ten derden boucke vanden Coninghen int xviii^e capitele. Maer vanden sacreficien van Caym zo en ghebuerden zulcke goddelicke teeckenen niet, dwelc Abel zijn lijf coste. Item int upgaen vanden voorseyden beerghe, omtrent den halven weghe tusschen den uppersten ende den nedersten ant hanghen, zo es de plecke daer Caym doot slouch zomen seit zijnen broeder Abel, ghelijc daer of ooc ghescreven staet ten zelven boucke van Genesis int voornoemde vierde capitele; te deser plecken heeft in tijden voorleden ooc eene schoone keercke ghestaen, maer nu ter tijt zo es zij al vergaen ende vervallen, anders dan dat daer noch wat woonsteden staen daer sommeghe heydenen in woonen. Ende naer dat de voorseyde alle dese plecken ghevisiteert hadden, zo keerden zij weder naer Damasco. Item men seit daer ghemeenlic, dat binnen der stede van Damasco wel zijn tien duust watermuelenen, alle draeyende metter riviere van Farfar ende andere beecxkins ende fonteynen daer doore loopende, sommeghe bij consten, andere bij natueren, ende es boven allen anderen van zoeten watere wel voorsien.⁶⁰

59 Theodotion uit Ephese, die in de 2^e eeuw een revisie van de Septuagint leverde, geeft een van de Vulgaat-tekst afwijkende versie van Gen. 4:4-5, nl.: ‘Et inflammavit Deus super Abel, et super sacrificium ejus. Super Cain vero, et super sacrificium ejus non inflammavit’ (P.G., 5, 182). Zeebout kan deze versie gelezen hebben in de Hexaples van Origines; daarin staan de varianten der bijbelvertaling bij elkaar.

60 Vgl. Ludolf van Suchem, cap. 44: ‘Etiam per Damascum fluvius ex fluvio Pharphar artificialiter ducitur, et quam plurima artificiosissima regit molendina’. Overigens is het niet de Farfar maar de Barrada die door Damascus stroomt. Voor het getal 10.000 zie aant. II, 424.