Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(IV, 12) [Van El Toer over de Rode Zee naar Perim (Aden)]

[N]aer dat de voyagiers gheweest hadden eeneghe daghen onttrent ende int clooster boven ghenomt, hemlieden beradende tharer begheerten metten broeders aldaer, zo vertrocken zij ende begonsten te rijdene naer eene vermaerde plecke ende havene up de Roode Zee gheleghen, ghenaemt Altoer, die van daer es omtrent twee groote dachvaerden, eenen zeer quaden, aerbeydelicken wech (244r) omme de beesten, want al meest beerch ende dal es. Lijdende den beerch van Moeyses, quamen ter stont in een groot, zwaer ghebeerchte, meer dan een dachvaert duerende, twelc zij meest bij nachte reden om der Arabianen twille, ende dat leden, rechtvoort quamen in eene planure, vele langher dan breet, daer ghenaemt Deserton Sin,⁵⁰ twelke de zelve plecke es daer Onse Heere eerst den kinderen van Ysrael verleende tmanna - dats hemels broot - eerst ghecommen zijnde duer de Roode Zee, alsomen daer af leest ten boucke van Exodo int vijftiende capittele. Die door leden zijnde, noch ghereden hebbende eenen verren wech, al ooc meest berch ende dal, zo quamen zij teender plaetsen, ghenaemt Heelim, daer tvolc van Ysrael vonden twalef fonteynen, die nu ter tijt al verdroocht zijn, ende tseventich dadel-boomen, alle met dadelen gheladen, vanden welken zij vele voetsels namen al eer hemlieden tmanna verleent was, zo daer af breeder staet ten boucke van Exodo int voornoemde xv^e capitle, maer nu ter tijt stater daer zo groote menichte dat wonder es, ende schijnt een bosch zijnde. Dese plaetse overleden zijnde, wat voort rijdende, zo comt men zeere corts ter steden van Altoer. Maer hoe wel dadt eene schoone, groote, behuusde plecke es, daer en zijn noch poorten noch mueren, ende es een vanden besten havenen van alder Rooder Zee, daer ooc meest an commen alle de specerien die bracht werden uut Indya ende den landen daer onttrent naer (244v) de landen des souldaens ende naer Heuropen. De souldaen heefter doen maken vele grooter langher huusen, ghenaemt magazeenen, daer in alle de specerie ghedaen wardt als zij ontladen es, ende moet daer eenen zekeren tijt bliven eer mense verpurnen mach, ende dien tijt leden, de souldaen zijn recht hebbende, zo wartse ghevoert met grooten carrevanen daer mense hebben wille al de weerelt duere. Dits de leste plaetse daer eeneghe kerstenen van onser zijden der zee woonen moghen zuut ofte zuutoestwaert van daer, ten waren Abassinen diemen bij eeneghen Indianen noumt onder den pape Jan woonende. Item dus te Altoer commen zijnde, zo waren daer twee kerstene cooplieden, deen van Venegien, ghenaemt Bonavito Delpan, ende dander van Milanen, ghenaemt Benedicto de Nowero, verbeidende passaige omme te reysene naer deylant van Ormes dat een schoon vruchtbaer lant es, meerder dan Cypers, ende es een conincrijc up hem zelven, ligghende inden mont ende beghinsel vander Zee van Perssen,⁵¹ int welke men vischt met zekeren engienen, zomen tcorael doet, meest alle de peerlen die haerwaerts over ghebracht werden, ende ligghen in groote scelpen diemen hier moer van peerlen heedt; niement en macher naer visschen, dan die den pacht van-

50 Dit is de langwerpige laagvlakte El Qâ, aan de rand waarvan de havenstad El Toer gelegen is; de in Exodus 16 - niet 15, zoals de tekst zegt - genoemde woestijn Sin.

51 Hormoz, in de monding van de Perzische Golf.

[p. 253]

den coninc hebben of bij zijnen expressen consente. Deen den anderen daer vonden hebbende, sloten tsamen te treckene (245r) toot den heylande van Aden,⁵² twelke leyt inden mont ende beghinsel vander Rooder Zee, ende van daer elc naer tsijne, te wetene de cooplieden naer Ormes ende dander naer de landen van Abassien zuurwaert, zonderlinghe naer de stat van Senwa,⁵³ daer de pape Jan meest zijne residentie houdt, ende ooc naer eene andere plaetse, ghenaemt Egrijsohulla,⁵⁴ zuut zuutoostwaert van Aden, daer men seit rustende tlichaem van Sente Thomaes, in welke landen men qualic gheraken can om diverssche redenen hier naer verhaelt. Dus haerlieder gheselscip tsamen ghesloten hebbende ende al ghecleedt naer de maniere vanden kerstenen van dien lande, zo wart hemlieden gheseit van eeneghen cooplieden van daer up trouwe, dat zij den rechten seilwech niet houden en mochten, want aldaer zouden zij moeten commen ter steden van Zijddene,⁵⁵ over de zelve zijde gheleghen daer Altoer leyt, dat de principale havene es van Lamecha daer Machomet begraven es, ter welker plecken gheene kerstenen commen en moghen up tlijf, waer omme zij te rade worden, bij advijse der zelver cooplieden, dweers over de Roode Zee te seylene toot eender goeder havenen ende stede, zeere wel bewoont, ghenaemt Alcossaere ofte Alcasser,⁵⁶ gheleghen in Hooghe Egipten noch onder de jurisdictie vanden souldaen, staende inde dweersde wat hoogher ten zuuden waert dan Altoer,⁵⁷ ende leyt ronts omme al meest tusschen hooghen beerghen omtrent vijf dachvaerden van Altoer (245v); tvolc esser zeere vriendelic ten kerstenen waert. Daer ghecommen zijnde, huerden een scip metgaders noch andere lieden als heydenen ende joden, ende voeren zoe alle te samen naer eene andere vermaerde plecke, ligghende oec over de zelve zijde, ghenaemt Souwakin ofte Stuwendij,⁵⁸ dat ooc eene goede stede ende havene es, altijts de costen houdende van Hooghe Egipten, zo dat zij tien daghen daer toe deden te watere eer zij te Souwakin ghequamen, overmids datmen inde Roode Zee bij nachte niet wel varen en mach bijder redenen vooren gheseit.⁵⁹ Item te deser steden vindt men te coope van allen dies den meinssche behouven mach, ende heeft eenen zonderlinghen prince up hem zelven, zo dat alle de scepen die daer commen ende lijden willen van Abassien, van Indien ofte van Nubien, al behoorden zij ooc den souldaen toe, moeten daer tseil strijcken in teecken van obedientien. Voort omme te sprekene vanden condicien des volcx van daer ende daer omtrent, inder waerheit zo zijnt de ruutste van levene ende theeren diemen vinden mach, ghenouch ghelijc den Arabianen, houdende de wet van Machomet, halvelinghe naect loopende alzo wel vrauwen als mans, nauwelic rouckende waermense bloot siet, weer achter of vooren. Haerlieder broot dat backen zij inder manieren zo hier naer volght. Zij vergaderen vele fienten van kemelen of van anderen dieren ende maken eene plaetse int sant, twelke daer zeere heet ende waerm es, rontomme met eenen dycxkin, daer in zij legghen de zelve fienten ende steker zo tvier in, ende al (246r) verberrent zijnde, tdeech bereet in eenen platten coucke, strijcken de waerme asschen achterwaert ende legghen haer broot daer in; ingheleit zijnde, strijckender de zelve heete asschen ende sant overe ende latent zo wat soken toot ghenouch es. Haerlieder vleesch snijden zij in dunne sceven ende legghent tusschen twee steenen, dat deckende zoot broot; gheene andere moeyte en doen zijer toe. Ende als zij yewers reysen willen in langhe voyagen, zo nemen zij met hem alluttel meels

52 Zie aant. IV, 14.

53 Jan van Hildesheim, cap. 41, heeft seuwa, wat fonologisch minder lastig in overeenstemming is te brengen met Saba. Het Ethiopische Saba werd op grond van Psalm 68:30-32 en 72:9-10 beschouwd als de plaats van herkomst der drie koningen, en volgens een bericht van de Syrische bisschop van Jibal aan paus Eugenius III beweerde de presbyter Johannes van hen af te stammen (Yule-Cordier, I, 81-82 en 239).

54 Bij Jan van Hildesheim luidt de naam egrisoulla (cap. 11), egrysoulle (cap. 41) of ook egrysoulla (cap. 45). In cap. 11 had Van Hildesheim verteld dat het een zeer befaamd eiland was in het voormalige rijk Tharsis van koning Caspar en dat aldaar St. Thomas begraven lag. Vgl. aant. II, 5 betr. Socotra, maar identificatie blijft uiterst twijfelachtig.

55 Zie aant. IV, 18.

56 Quseir.

57 Bedoeld is dat Quseir meer zuidelijk ligt, naar Boven-Egypte toe; de woorden ‘inde dweersde’ hebben betrekking op de verdeling van de aarde in klimaten; cf. aant. III, 226.

58 Suakin, een Soedanese havenstad aan de Rode Zee.

59 Bedoeld is het groot aantal klippen in de Rode Zee; zie de aanvangspassage van Tvoyage IV, 3.

[p. 254]

ende wat peerden boenkins, tmeel bereedende zo vooren gheseit es, de boenkins wat roestende inde colen, ende daer mede zij ghedoen toot zij commen daer zij wesen willen. Maer de goede mannen cooplieden ende andere, die leven ende draghen hemlieden anders, ghenouch naer de maniere vanden lande vooren ghenoumt. Van deser steden zoudemen wel moghen seylen naer Abassien daer de pape Jan domineert, zonder te Aden te commene, maer dat en moghen gheene scepen doen up de verbuerte vanden zelven ende vanden goede, want alzo alle schepen plaghen seil te strijckene te Dordrecht,⁶⁰ zo moeten zij daer ooc van ghelijcken doen; dus eist fortse daer an lant te commene.

60 In 1299 had Dordrecht van Jan van Henegouwen het stapelrecht verkregen, zodat alle goederen welke langs de Merwede gevoerd werden, in deze stad ter markt moesten worden gebracht. Philips de Goede wijzigde echter dit materiële stapelrecht in een fiscaal stapelrecht.