Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(III, 36)

[B]innen der tijt dat zij sejourneerden ter zelver steden, zo worden zij gheleedt om de stede te visenteren, ende gaende ter poorten waert van Rosetten, quamen eerst teender kercken, ghenaemt Sente Saba,¹⁷⁷ staende ter slincker handt (213r) vander straten, eene zeere propre plecke, de maniere hebbende van eenen cloostre, ghehauden vanden Griecken. In midden ghenouch staet een maniere van eenen preecstoele van steenen ghemetst, daermen van tween zijden upgaet met acht trappen, ende es zo hooghe datter een man recht onder duer gaet, rontomme beleyt met platen van witten marber steenen, daer up zij singhen de evangelie ende vele andere diensten daer userende naer huerlieder maniere. Den choer es af gheloken naer de Griecsche usancie, ende over de slincke zijde des choers es eene capelle met eenen aultaere anden welken ter slincker handt hanct een beelde van schilderien toot beneden den schauweren, dwelc een vanden beelden es van Marien dat Sente Lucas ghemaect heeft, ghelijcmen seit vanden beelde van Serdenay ende vanden ghoonen dat te Roome es.¹⁷⁸ Dit voorseyde beelde es bruun van verwen, wat vleeschachtich, een lettel bluesende duer tbrune, den neuse wat lancachtich, met eenen dale inden kinne ende inde cake wat cleens daels, den mont cleene, de lippen criecachtich, swart van ooghen, ende taenschijn wat groot; dit es ghenouch de maniere vanden voornoemden beelde. Ter plecken daer de zelve kercke staet, zo plach de reyne maghet Sente Kathelijne wat tijts te woonene, als zij van Cypers commen was naer de doot van haren vadere.¹⁷⁹ Item van deser voorseyder plaetsen worden zij voort gheleedt ter straten van Sente Maerc, die de schoonste es van alder steden, duer de welke de heleghe evangeliste Sente Maerc (213v) ghesleept wart te paertsteerte toot buuten der poorten daermen gaet te Rosetten waert, toot eender plecken daer een keercke staet, ghemaect ter eeren vanden heleghen rudder Sent Jooris, aldaer de vorseyde heleghe evangeliste wart onthooft, maer naermaels ghetransporteert ter stede van Venegien, zomen seit.¹⁸⁰ Ende commende onttrent

177 Zie aant. II, 422.

178 Het schilderij van Maria te Sednâya komt ter sprake in Tvoyage VI, 11 en 12. Het schilderij te Rome bevindt zich in de Santa Maria Maggiore.

179 Dezelfde mededeling bij Von Breydenbach, 134r.

180 Leg. Aurea, cap. 60; cf. ook Tvoyage VIII, 20.

[p. 217]

der voorseyder halver straten over de slincke zijde, zo es in een zijt straetkin den kercker daer Sente Kathelijne ghevanghen was, dat een cleen, verwolven vautkin es daermen als nu diverssche beesten in logiert, ende over de rechte zijde alsomer in comt, achter de duere, staet een gat inden muer dwelc men niet toe ghemetsen en can zo de kerstenen daer zegghen, ende schijnt oft daer een duere ghestaen hadde die nu vermetst es toot dien gate toe. Duer dwelke men seit dat Sente Kathelijne dicwilt ende menichwaerven den volke plach te predickene ende dwoort Gods te zegghene.¹⁸¹ Ooc zo seitmen daer dat dinghel Gods alle daghe quam inden kercker Sente Kathelijnen visenteren ende vertroosten. Ende recht voor de voorseyde vanghenesse zo staen twee colommen, elc up een zijde vanden voorseyden straetkin, van marbersteenen,¹⁸² hebbende sommeghe roode spotkins, ghenouch van coluere dat den steen es die te Jherusalem staet ter plecken daer Sente Mathijs apostel ghecoren was, naer dat Judaes hem verhanghen hadde, ende moghen hooghe zijn onttrent zes vademen. Dese voornoemde colommen schijnen half inden muer vanden (214r) voorseyden huuse ghemetst zijnde ende half daer buuten, up de welke men seit dat de wielen ende raden ghemaect waren daermen de heleghe maecht Sente Kathelijnen mede zoude ghemartiriseert hebben, ende wart ter zelver plecken onthooft ende van danen ghedreghen vanden inghelen toot up den berch van Synay daer haer lichaem naermaels ghevonden wart ende ghebrocht ter plecken daerment nu versouct, zoer hier naer breeder af ghescreven sal worden.¹⁸³ Men seidt daer over waer, dat de heydene dicwilt ghepoocht hebben de colommen wech te doene, maer noynt en consten zijt ghedoen want daer quam altoos zulc belet, dat achter bliven moeste, als waer bij dat zijse laten staen ende en commer niet meer an. Item hoe wel dat eeneghe zegghen dat Sente Kathelijne onthooft wart ter voorseyder plaetsen, nochtans houden zommeghe dat tselve gheschiede buuten der stede, daer als noch twee schoone colommen staen; watter waer af es, dat zal God scheeden. In dese zelve strate diemen naemt 't Groote Besaer van Sente Maerc, zo staet noch eene andere keercke, ghemaect inde eere van Sente Maerc, ter welker plecken hij te woonene plach ende wart daer ooc ghevanghen up den heleghen Paeschdach messe doende, ende zo ghesleept met eender coorden anden hals lancx der zelver straten toot der plecken daer hij onthooft was ende ooc begraven, toot dat zijn lichaem te Venegen ghevoert wart. Dese voorseyde keercke (214v) es ghehouden vanden kerstenen jacobiten. Voort zo warden zij gheleet noch toot eender andere, ghewijdt inde eere van Sente Michiel, ooc ghehouden vanden zelven, ter welker zij begraven saghen den grave Jan van Soelms, daer ghecommen van Jherusalem, van Sente Kathelinen ende van Alkayeren met meer andere edele mannen,¹⁸⁴ omme weder omme thuuswaert te keerne metten galleyen van Alexandrien ende van Trafigo,¹⁸⁵ die doe ter tijt daer waren. Als her Bernaerd van Breydenbach, her Phelips Bicken, her Maxinius Smasinus van Repelsteyn, her Fernandus van Vernawe, her Jaspar van Bulach, her Jooris Marcx, her Nicolaus de Groete, her Heindric van Schawenberch, her Zeghemont van Mastbach, her Pieter Velst, her Jan Basinus een jacopijn,¹⁸⁶ ende twee minder broeders deen ghenaemt Thomaes ende dander Pauwels, de welke twee de voorseyde wel kenden, want zijse ghesien hadden dicwille te vooren in Jherusalem. Ooc zo was den zelven ghetoocht een plecke daer vele ouder, vervallen edeficien waeren, daer eenen

181 Leg. Aurea, cap. 169.

182 Hetzelfde bericht Von Breydenbach, 133v-134r.

183 Tvoyage IV, 7.

184 Nl. het reisgezelschap van Von Breydenbach.

185 Vgl. Von Breydenbach, 135r: ‘(...) veneciane galea venientes de Affrica, quas galeas de Traffico cognominant (...)’. Zie ook aant. VIII, 174.

186 Philipp von Bicken; Maximinus (bijgenaamd Smasinus) von Rappoltstein; Vernandus von Mernau; Caspar von Bulach; Georg Marx; Niclas Maior Unkurth; Heinrich von Schauenberg; Siegmund von Marsbach; Peter Welsch; Johann Lazinus. De volgorde van deze namen is conform Von Breydenbach, 134v-135r, maar Zeebout heeft, nogal slordig, bij het overschrijven van deze passage enige regels overgeslagen waardoor Erhart Reuwich, Caspar von Söhnlein en Felix Faber onvermeld bleven.

[p. 218]

viercantten steen staet, wat rootachtich van veerwen, zo hooghe datter een goet weerper nauwelic over gheweerpen en zoude.¹⁸⁷ Desen steen es onder wat wijt ende boven sceerp, ende over alle zijden zijn ghehouden en ghegrouft vremde dieren, voghelen ende andere figueren inde stede van lettren, zo datse als nu niement ghelesen en can, recht inder manieren zo inde groote piramidessen ende ter ouder cappellen¹⁸⁸ over de riviere van Nilus zijn. Ende ghelijct desen zelven steen zeer wel den ghonen die te Lamaterea staet,¹⁸⁹ ende heefter drie van ghelijcken daer in dien landen ghezijn, te (215r) wetene de twee voorseit ende den derden te Constantinopolen, daer zo ghestelt bij eenen keyser van Constantinopolen,¹⁹⁰ in teecken dat zijne dominacie zo verde ghijnc, zomen ooc van ghelijcken leest dat Alexander, Julius Cesar, Hercules ende meer andere vermaerde princen ghedaen hebben.¹⁹¹ Item inde zelve stede zijn twee hooghe beerghen, bij grooten labuere ende consten ghemaect; up den eenen staet eenen grooten, hooghen, viercanten torre daermen altoes wake up houdt, ende zoo wanneer de wachters eeneghe schepen vernemen, dan doen zij teecken met bannierkins die zij uut steken, bijden welken men bekent hoe vele scepen datter commen, ende van wat maertsen. Item te deser stede, ende toot meer plecken in Egipten, zo useertmen alte wonderlic eene sake, ende es dese: de groote heeren cooplieden ende andere hebben al ghemeenlic ghetempde duven, die zij met brieven senden over en wedere ten plecken daer elc up gheuseert es. In zulker wijs als die cooplieden meercken teecken dat de wachters ghedaen hebben, zo gaen zij ter stont bijden heere vander stede, hem biddende te willen leenen een van zijnen roeybargen omme te vaerne jeghen de voorseyde schepen, hem toelegghende goede courtoisien; tconsent hebbende, stellen rechtvoort ghesellen daer in ende doen roeyen ten grooten schepen waert die noch verre inde zee zijn, met hemlieden voerende een van dien temmen duven; ande scepen commen zijnde, wetende wat coopmanschepen dat zij inne hebben, wert ter stont ghescreven in een briefkin, ende der duven (215v) anden hals ghehanghen oft onder den vleeric, ende zo ghelaten vlieghen, die ter stont comt ten huuse daer zij broet. De cooplieden daer up wachten, vanghense ende visenteren de brieven; dincket hemlieden proffijt zijnde, zij nemen ter stont eene andere, ende latense vlieghen te Alkayeren oft te Damiaten waert, haren medeghesellen adverterende wat coopmanscepen datter comt, om up haer hoede te zijne. Insghelijcx senden de heeren over en weder deen tooten anderen als zij eeneghe nootsaken hebben. Van desen duven zijnder daer wonderlicken vele, ende es alte corte, rassche bootschepe, maer hoe wel dat diverssche lieden duven houden, niement en machse laten vlieghen met brieven zonder consent vanden heere.

187 Bedoeld zal zijn: een der twee obelisken die voor de ruïne van het Caesareum (tempel der Romeinse keizers) nog overeind stond; de andere was bij de aardbeving van 1301 omgevallen.

188 De ruïne van het Serapium te Memphis; cf. aant. III, 119.

189 De obelisk van Heliopolis is vermeld in de aanvangspassage van Tvoyage III, 22.

190 Theodosius II (5^e eeuw).

191 Een samenstelling, dunkt me, van wat Plinius, XXVI, 65-70 en Strabo, 3, 5, 5 daarover meedelen.