Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(III, 5) [Cairo]

(162r) [E]nde naer datmen al dat voorseit es ghesien heeft ende gheleden es, latende an beede zijden des weechs vele doorpen en huusen van ghenouchten, zo comt men ter stadt van Alkayeren, de welke ghenouch de meeste es diemen ter weerelt weet, ende daer hemlieden de souldanen van Egipten ghemeenlicken pleghen te houdene. Dus als de voorseyde inder stadt commen waren, zo ghinghen zij logieren ten huuse van eenen kerstenen coopman, gheboren van Mechelen, ghenaemt Francisco Tudisco,²⁰ mids zekeren letteren van recommandacien die zij anden zelven coopman brochten; dese voorseyde coopman was een goudsmet ende een cristael weerckere, zeer wel inde gracie vanden souldaen ende souldanessen. Ende ter stont naer dat zij ten huuse vanden zelven coopman ghecommen waren, zo hadde

20 It. Tedesco: Duitser.

[p. 173]

Cairo, gezicht op de citadel. Op de voorgrond graftomben van mammelukken.

de groote trusseman vanden souldaen de nieumare van haerlieder incomste. Dese trusseman was ghenaemt Antale Gaverdijn,²¹ een verloochent kersten, gheboren uut Valencen in Spaengen. Toot den welken zij ontboden waren, waer omme zij haerlieder weerd baden dat hij met hemlieden gaen wilde, twelc hij gheerne dede. Daer commende, was hemlieden ghevraecht van wanen zij quamen ende waer zij wesen wilden. Verandwoordden dat zij uut Vlaendren commen waren ende hadden ghezijn te Jherusalem, (162v) begheerende voort te treckene t'Sente Kathelijnen ende toot meer anderen plecken daer onttrent gheleghen, den voorseyden trusseman presenterende eene lettere vanden gardiaen van Monte Syon in Jherusalem. Dus dit al overleden zijnde, den zelven vernoucht hebbende van zijnen rechte, twelke draecht te Alkayeren voor elc hooft vijf ducaten, scheeden van hem ende keerden wedere naer haerlieder logijst. Daer zijnde ende gherust hebbende twee of drie daghen, waren gheleedt wandelen de stede besien, die hemlieden dochte in ouden tijden ghemuert ende ghepoort ghezijn hebbende, vander groodtten dat de stede van Ghend zijn mach, maer als nu zo zijnder zo groote menichte van huusen over alle zijden an ghewassen, dat wonder es, ende leyt al open zonder mueren of vesten, ende es zo groot datmense nauwe in twalef hueren omme rijden en zoude, vele langher dan breet, ligghende ghestrect in eene maniere van eender valleyen; an deen zijde vander zelver es wat beerchs daer tcasteel vanden souldaen up staet,²² ende over dander zijde zo es de riviere van Nilus. Niet dat de stede tallen canten ande riviere comt, maer alleene met den tween henden, ghenouch tfautsoen hebbende van eenen brille, in midden voorst vander riviere, ende smalder dan eldere. Ende up beede de henden zo comt zij naerder der zelver rivieren ende es breeder een deel dan in midden, zo dat den eenen houc van Alkayeren comt toot eender ander behuusder plaetsen, ghenaemt Babilonia.²³ Ende den anderen houc strect toot eender ander behuusder (163r) plaetsen, ghenaemt Boulaka,²⁴ van welken plecken

21 Deze naam schijnt een verbastering te zijn van Ar. Tangriberdy; cf. Röhricht, DPHL, n. 182 en 303.

22 De huidige citadel in het oosten van de stad.

23 Het Egyptische Babylon, d.i. Bâb el Luq, tegenwoordig een stadswijk even ten zuiden van Cairo's centrum.

24 Bûlâq, de huidige havenwijk van Cairo.

[p. 174]

hier naer, ende oec vander gheleghentheit ghescreven sal werden. Dese zelve stede mach in midden breet zijn onttrent een halve mijle, ende up elc hende onttrent een mijle, daer binnen zo ontamelicke vele volcx es, datter drie oft vier huusghesinnen woonen in een huus. Ende noch en eist niet moghelic datmen tvolc al inder stadt logieren mach, maer men sieter groote menichte van volcke logieren zomen inne comt tallen canten vander stede in tentkins, pauweljoenkins, holen ende hutkins, de welke bij ghebreke van logiste inder stadt niet logieren en moghen noch woonen. De straten van deser stadt zijn zo nauwe, datter qualic drie lieden tsamen zouden connen ghelijden. Ende te sommeghen plaetsen zijn zij zo donckere, datter de vleer musen also wel bij daghe als bij nachte vlieghen. Maer omtrent den middelwaert zijn twee groote, schoone straten, ghenaemt Le Basares Kebier,²⁵ daer zo groote conversacie vanden volcke es, datmer qualic toot eeneghen tijden vanden daghe ghemackelic duer gaen mach, daer af den meesten deel vanden huusen zijn cabaretten oft vettewarien daermen spijse vercoopt, als broot, vleesch, visch ende alle manieren van vriendelicken ende delicieusen vruchten diemen dincken mach, maer van drancke en vercooptmer ghemeenlic niet dan watere. Item thaut vercooptmer bijden ghewichte. Ende meest alle de straten vander stede zijn met poorten af gheloken deen vanden anderen. Ooc zo seitmen daer dat inde voorseyde stadt staen wel (163v) tien duust²⁶ gyemmen of moskeaen - dat zijn tempelen ende oratorien, ghesticht inde eere van Machomet haerlieder prophete - de welke zeer schoone ende costelic zijn met torren ende met eender guldener mane daer boven staende. Ende want men binnen der voorseyder stadt lettel oft gheen goet water en vindt, anders dan dat ghehaelt wert uuter riviere van Nilus, zo zijn binder zelver stadt van Alkayeren wel tien duust kemelen, die anders niet en doen dan zij water voeren al de s[t]ede duere, ende van elken kemele heeft de souldaen zomen daer seit elcx daeghs eenen madijn, twelc eenen penninc es, weert naer deser munten onttrent drie grooten. Item in dese voornoemde stadt vindtmen zo vele weselkins, dat mense alomme achter huuse siet loopen, alzo ghemeenlic als men hier siet ratten oft musen, ende elc laetse loopen zonder hemlieden te mesdoene oft vanghene, want zij meenen dat bijden zelven weselkins belet wert dat daer int landt gheene serpenten, diemen basiliscus heedt, en genereren, die van zulker quader condicien zijn, dat zij al dooden dat zij ansien, maer de weselkins doodense ende doense te nieuten.²⁷ Ende omme te sprekene vander manieren vanden huusen, zo salmen weten dat daer de huusen meest al plat zijn, hebbende ghemeenlic een groot gat ende groote, vertrailge veinsteren daer de verssche lucht vanden hemele duer comt, ende want de hitte daer zo groot es, zoo moetmen de huusen ende de straten drie oft vierwaerf sdaeghs beghieten, oft anders men zoude inde zelve huusen niet connen ghedueren, (164r) noch up de strate ghegaen vander hitten. Item men sal weten dat binnen der zelver stadt van Alkayeren woonen wel achtien duust kersten meinsschen, onder senturianen, Indianen, Armenianen, Jorgianen, Nubianen ende ander kerstenen diere ghelijcke, maer vanden kerstenen van deser condicien die daer Franggy heeten, vindtmen daer zeer lettel.²⁸ Men seit daer insghelijcx dat inde voorseyde stede wel woonen vijftien duust jooden, die daer alle meest anthieringhen van ambochten doen. Inde zelve stede es ooc eene groote plaetse, daermen alle de slaven vercoopt, dat zijn ghevanghenen die ghebracht werden van allen landen,

25 Ar. al-Bazâr al Kabîr: ‘de grote winkelstraten’.

26 Zie aant. II, 424.

27 Ontleend aan Plinius, VIII, 77-78-79, die t.a.p. ook vermeldt hoe de wezel de basilisk kon doden, nl. door zijn stank.

28 Zie voor de beschrijving van deze christelijke groeperingen Tvoyage I, 6.

[p. 175]

ende eermen eeneghe ghevanghenen vercoopen mach, zo moet naer de statuten vanden lande de souldaen deerste kennesse hebben. Oec zo en machmen daer gheene slaven vercoopen die vander wet van Machomet zijn, maer aldertiere andere nacien, als ydolatren, swarte Mooren diemen seit Sarasinen,²⁹ kerstenen ende jooden die vercooptmen daer als man met zijnen wive, vader ende moeder met haren kinderen, ende dicwilt ontcleetmense naect omme te tooghene dat zij gheen ghebrec en hebben, somtijts doen zijse loopen ende draven ghelijc oft beesten waren. Ende zo wie eeneghe slaven coopt, die mach daer zijnen wille mede doen, tzij weder vercoopen, cruepelen of dooden, maer ghebuerdet dat yement eeneghe slaven cochte, vrauwe wesende daer hij bij converseerde, ende die vrouwe kint droughe, die en zoude niet meer slave bliven, maer zoude voort an vry zijn zo voorseyt es.³⁰ (164v) Item de kerstenen en moghen daer anders gheene slaven coopen dan kerstene, ende jooden dan jooden, ende die daer de contrarie dade, dat ware up de verbuerte vanden live, of zijn gheloove af te gane, maer de heydenen moghen coopen wat slaven dat zij willen, tzij ydolatren, swarte Mooren, kerstenen ofte jooden, ende als zij eeneghe kerstenen of jooden coopen, dien doen zij dicwilt zo vele onghevals ende torments zonder hemlieden tlijf te nemen, om dat zij haers gheloofs afgaen zouden, dat zij niet langhe en leven; dit ghebuert der meester menichten, maer men vintter ooc wel redelicke lieden die gracelic met den slaven leven.

29 ydolatren: de term is in dit tekstverband wellicht te verstaan als polytheïsten. swarte Mooren diemen seit Sarasinen: hiermee zijn wrsch. de nomadiserende Soedanese negers bedoeld. Cf. W.N.T., s.v. Moor; Du Cange, s.v. Saraceni.

30 Zie Tvoyage I, 4.