Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(II, 55) [Naar Gaza en terug; de tempelberg]

(144r) [B]innen der tijt dat de gardiaen ende dandere gheweest hadden buuten Jherusalem, zo was ghebuert eene sake, daer omme de zelve gardiaen nootsakelicke cause hadde te treckene naer de stede van Gasera⁴³¹ toot den heeren van Jherusalem, de welke daer als doen vergadert waren teender dachvaert, ende de cause was dese. An tclooster vanden beerghe van Syon staet een huus daer vijf of zes zusterkins, levende naer de reghele vander derder oordene van Sente Fransoys,⁴³² in woonen de welke wasschen ende backen voor de voorseyde broeders, ende te desen huuse waren commen eeneghe kerstene Surianen, ende oec heydene, die tzelve huus fortchelic up ghebroken hadden, ende daer ghenomen vele schoonder juweelen, wel weert wesende twee hondert ducaten, in boucken, ornamenten, lijnwade, in ghulden lakene ende andere saken, waer bij den voorseyden gardiaen gheraden was zelve toot Gasera te trecken bijden voornoemden heeren, biddende om provisie te hebbene, mids datmen nacans wiste wie de facteurs waren. Dus de voorseyde gardiaen ghedelibereert zijnde daerwaert te treckene, vermaende daer toe den pilgherems vooren ghenomt, die ter stont bereet waren. Als men dus reyst van Jherusalem naer Gasera, zo es te wetene datter zijn drie weghen: den eenen die loopt duer Sente Abrahams daer vooren (144v) af ghesproken es, den tweesten loept toe Sente Phelips daer ooc vooren af gheroert staet,⁴³³ ende den derden die loopt duer Rama oft Ramela, daer de pilgherems commen van Jaffe naer Jherusalem. Item van Jherusalem toot Rama voorseyt zijn ooc drie weghen. Den eenen wech gaetmen over Emaus, ende up dien wech zijn wel zeven oft acht gaffaren, dat zijn toolnaers, die daer zeker cleen tollen ontfaen omme dat zij den wech vryen zouden, maer inder waerheit tzijn zelve roovers ende bouven zo vooren gheseit es; anders es desen wech seker ghenouch. Den anderen wech die loopt naer Montana Judee, toot eender plecken, ghenaemt Bethsura⁴³⁴. Ende den derden loopt bet upwaert, latende de twee voorseyde weghen ter luchter handt; in dese voornoemde de twee leste weghen en zijn zo vele gaffaren niet, maer zijn van meerder vreesen ende perijckelen vanden Arabianen. Dus trac de gardiaen den wech van Emaus, tsavonts logierende te Rama, daer verbeidende naer meer gheselscips, want van

431 Gaza.

432 Zie aant. II, 215.

433 Zie Tvoyage II, 46.

434 Montana Judee: zie Tvoyage II, 30. Bethsura: Beit Sirâ.

[p. 139]

daer voort zo eist zeer dangeruex ende avontuerlic rijden met cleenen gheselschepe, zonderlinghe onttrent der stede van Gasera. Tgheselscip ghewassen zijnde, vertrocken van daer ende den rechten wech rijdende, zo laetmen ligghen ter rechter hand naer Jaffe up de zee eene ghedestrueerde stede, ghenaemt Ravina,⁴³⁵ de welke in ouden tijden plocht te zijne een tprincipaelste poort ende havene vander Zee Mediterraneum van alle den lande vanden Philistinen. Item niet verre van daer, ooc up de zee, zo leyt een vervallen casteel, gheheeten Castrum Broaldi,⁴³⁶ dwelc in ouden tijden zeer steerc plocht te zijne, ende dede maken Godefroit (145r) van Bullion. Oec wat ten lande waert uppe, up eene steenrootse, zo staen als noch wat huusen, daer in tijden voorleden de vermaerde stede van Jech of Beyselea placht te stane, die naerderhand bijden kerstenen princen, naercommers vanden voorseyden Godefroit, Seblin ghenaemt wart,⁴³⁷ daer in ouden tijden een coninc in plach te woonen, alsomen dat bevindt ten eersten boucke vanden Coninghen int xxiii^e capittele. Vander zelver stede was ooc gheboren Golias de ruese, daer David jeghen vacht, also daer af ghescreven staet int zelve eerste bouc vanden Coninghen int xvii^e capittele. De kerstene princen deden daer ooc maken een steerc casteel jeghen de stede van Ascalonen, eer zij ghewonnen was, ende es tien mijlen van Ascalonen.⁴³⁸ In dese zelve stede zo hebben gheboren gheweest noch andere groote, vermaerde ruesen, ghelijcmen daer af leest ten tweesten boucke vanden Coninghen int xxi^e capittele. Oec tvolc van deser steden plach vele steercker ende cloucker te zijne ende experter in oorloghen dan van anderen plaetsen, alsomen daer of ooc leest ten tweesten boucke vanden Coninghen int xv^e capitele. Niet verre van daer, in confortante van tghuent dies voorseyt es, zo scrijft Sente Augustijn dat hij eens vant, wandelende up den houver vander zee, eenen tant van meinsschen, zo groot, dat hadde hij ghesneden gheweest in proporcien van ghemeenen meinsschen tanden, men zouder wel hondert af ghesneden hebben.⁴³⁹

435 Bedoeld is de voormalige havenstad Iamnia Maritima; de rivier Sareq, die daar in zee valt, heeft in het Ar. de naam Roubîn.

436 Castrum Beroaldi.

437 Bedoeld zijn de twee plaatsen Geth/Gath en Berseba (Bîr es-Seba). Berseba schijnt in de kruisvaarderstijd Bethgebrim (Bêt Dschibrîn) genoemd te zijn (Laurent, n. 630-631). Vgl. Burchardus, X, 19 daarover: ‘(...) Bersabee, que nunc Giblin dicitur (...)’.

438 Wellicht is bedoeld de kruisvaardersburcht Blanchegarde of Gardeblanche (Willem van Tyrus, XV, 25).

439 Het bericht over de reuzentand is ontleend aan Augustinus, Civ. Dei, XV, 9. Maar Augustinus zegt deze vondst gedaan te hebben op het strand van Utica, dus aan de Noord-Afrikaanse kust, niet ver van Carthago.