Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(II, 40)

[C]ommende anden beerch van Tabor, zoo toochtmen daer de plecke daer Melchisedech quam Abraham te ghemoete, hem offerende broot ende wijn, als hij quam uuten strijde, hoe wel dat nochtans (124r) eeneghe zegghen³⁵⁸ dat datte ghebuerde ten beerghe zo vooren gheseit es. Item van daer zo clemt men meest up den voorseyden beerch met grooter pijnen ende aerbeide, want hij zeere hooghe ende steil es, ende up tupperste zijnde, zo toochtmen de plaetse daer Hem Onse Heere transfigureerde voor drie van zijnen appostelen, te wetene Sente Jan, Sente Pieter ende Sente Jacop de mindere, alzomen daer of leest inde evangelie van Sente Matheeus int xvii^e capitele. Item up dupperste van desen voorseyden beerghe dede de eerwerdeghe Elena maken een schoon clooster, zo groot dat bicans bevijnc al den voorseyden beerch, maer eeneghe zegghen³⁵⁹ dat daer in ouden tijden eene stede ghestaen heeft, de welcke met den voorbouch David gaf den leviten vanden gheslachte van Merarij, zo den bouc van Paralipomenum ghewaecht ten vii^en capitele. Desen beerch es boven ende an alle de zijden zo ruusch van boomen ende struucken dadt een bosch schijnt, vul van aldertiere voghelen van diverssche schoone colueren, zo wel sijnghende dat melodieuselic es om hooren, ende daer es aflaet van pijnen ende van zonden. Item Sente Elena voorseyt dede ooc dit voornoemde clooster maken met steercken torren castelwijs, zo dat langhen tijt ghehauden wart vanden kerstenen, naer dat de heydenen dlant weder ghewonnen hadden, maer es nu al te nieuten.³⁶⁰ Item van up tupperste des selfs beerchs sietmen bescheedelic rondsomme alde Zee Theberiadis of Galileen, met allen den steden gheleghen lancx den ouver zuutwaert, (124v) ende ooc over dander zijde int conincrijc van Basam;³⁶¹ men siet specialic eene stede met eenen casteele, gheheeten Theberiadis, die in ouden tijden te heeten plach Semerijch ende ooc Helminuwe,³⁶² in welke stede als nu een ammirael woont vanden souldaen. Dese voorseyde stede plach ooc te

358 Nl. Jan van Hildesheim, cap. 39.

359 Ibidem.

360 Ibidem.

361 De oudtestamentische landstreek Basan ten oosten van het Meer van Galilea.

362 Semerych: bij Ludolf van Suchem, cap. 43, leest men ‘Synareth’. Via de spellingvariant ‘Cinerech’ (Fretellus, 1044) kan men komen tot de oorspronkelijke vorm Kinneret, de Hebreeuwse naam voor het Meer van Galilea: Yam Kinneret. De stad Tiberias heeft echter nooit de naam Kinneret gehad, maar Zeebout volgt in dezen Burchardus, VI, 5 na. Helminuwe: ook dit is een onjuiste identificatie met Tiberias: El Minyeli ligt noordelijker langs de oever.

[p. 121]

heetene Tabarien, inden tijden dat de kerstene princen, te wetene Godefroit van Bullion ende zine naercommers, besaten dlant van beloften, ende wart inden zelven tijden ghegheven Tankere, eenen edelen man die een vanden vroomsten was daer af men wiste in dien tijt te sprekene,³⁶³ niet verde ligghende vander Jordanen, daermen met eender steenen brugghen over plach te gane. Item over dander zijde vander Jordanen ten deserte waert in, daer ghenaemt Siere Sebal, onttrent vijf mijlen van Tabarien, deden de kerstenen maken twee steden, hoofdende onder de stede van Tabarien; deene was ghenaemt Reselme, ende dander Canan,³⁶⁴ ende datte omme vry te houdende al dlant daer onttrent ende deserten over de Jordane gheleghen voor de uploopinghen vanden heydenen ende Arabianen, maer de vorseyde steden zijn nu al ghedestrueert datmer nauwe memorie af en siet. Item dese voorseyde stede was ghesticht ter eeren vanden keiser Tyberius; ter zelver stede zomen seit es de tafele daer Ons Heere an hadt te Emaus naer zijn verrisenesse,³⁶⁵ als Lucas ende Cleofas Hem bekenden int breken vanden broode, alzomen daer af leest in devangelie van Sente Luuc in dleste capittele.³⁶⁶ Daer bij es een ghehuchte ende versaminghe van huusen, ghenaemt Genazareth,³⁶⁷ staende up den ouver vander zee, ende es te weten dat dese zee vele namen heeft, ende dat naer de plaetsen ende steden daer up gheleghen, zomen dat wel breeder ende claerder bevint in diverssche (125r) evangelien. Item in dit voorseyde ghehuchte zijn baden zeer medecinael, de welke men versouct van verre landen.³⁶⁸ Onttrent dese voornoemde zee ende onttrent der voorseyder plaetsen zo plach Onse Heere dicwilt te converseerne, alsomen datte oec wel bevindt in devangelie. Daer up ghebuerde teender tijt dat Sente Pieter ende Sente Andries, zeere neerenstich zijnde om visschen zonder yet te vanghen, Hem Onse Lieve Heere vertoochde al wandelende up den houver, segghende met meer anderen woorden: ‘Werpt hu netten ter rechter handt, ghij zult wat vanghen’, twelc zij deden, ende ter stont vinghen zo groote menichte van visschen, dat zij haerlieder netten zonder schueren te lande niet gheslepen en consten, zo daer af vele breeder ghescreven staet in devangelie van Sente Luuc int vijfste capittele; ooc zo heeft Onze Heere dicwilt den volcke daer omtrent sermoenen ghedaen ende ghepredict. Ende zonderlinghe teender tijt dat Hij versaemt hadde vier dusent menschen die Hij an sach alle moede ende verflaut wesende van dorste ende onghere, de welke Hij als doen versaedde met zeven broodekins ende alluttel visschelkins, zomen daer af breeder bescheet vindt in devangelie van Sente Matheeus int vijfste capittele. Item oec zo sietmen vanden voorscreven beerghe eene valleye daer plocht te stane de stede van Dotayn, niet verre van Betulien,³⁶⁹ bijder welker loopt een proper beecxkin van goeden soeten watere lancx der valleyen henen, maer es al te nieuten ende vervallen. Ter welker plecken gheschiede, dat Joseph, ghesonden van zijnen vader Jacop naer zijne broeders daer hijze ooc vant, seyden deen toot den anderen: ‘Ziet (125v) waer ons broeder de dromer comt, laetten ons dooden oft vercoopen, zo en zijn wij niet meer met hem ghequelt’, dwelc zij zo deden, want zij vercochtene cooplieden uut Egipten, ende deden Jacop haerlieder vadere te verstane dat hij verslinct was van eenen diere, daer omme Jacop grooten druc ende rauwe hadde, van alwelken men vele bescreven vindt int bouc van Genesis int xxxvii^e capittele. Niet verre van daer int ghebeerchte, wat ter zee waert van Galileen, plocht eene stede te stane, Betulia ghenaemt. Daer ghebuerdet dat Judich

363 De kruisvaarder Tancred de Hauteville. Zeebout heeft over hem kunnen lezen bij Willem van Tyrus, IX, 13.

364 Reselme: Râs al-mâ (Röhricht, Beiträge I, 345). Canan: Qara'inan?

365 Tiberias werd gesticht door Herodes Antipas in 20 n. Chr., even ten noorden van het plaatsje Ammaus of Emmaus (nu geheten El-Hammam). De mededeling dat zich in Tiberias de tafel van Emmaus (cf. Lucas 24) bevindt, heeft Zeebout kunnen opdiepen uit Jan van Mandeville, kol. 98.

366 Bij Lucas 24 staat enkel de naam Cleophas vermeld als een der twee Emmausgangers. De opvatting dat de andere de evangelist zelf was geweest, was niet ongebruikelijk en Zeebout heeft haar ook kunnen aantreffen in Leg. Aurea, cap. 154.

367 Het huidige plaatsje Ginnosar.

368 Deze warme bronnen waren beroemd: Plinius, V, 71 en Solinus, 35, 3 vermeldden ze reeds, en Burchardus, VI, 5 maakte er eveneens gewag van.

369 Met de situering van Dotan en Betulië aldaar volgt Zeebout Burchardus, VI, 4 na.

[p. 122]

Olifernus thooft af slouch in zijn tente daer hij lach en sliep, verladen van drancke, dat draghende alzo inde stede, ende tsanderdaeghs ten mueren uutghesteken. Zijn lieden van wapenen dat wetende, vertrocken ter stont ende also wart de voorseyde stede van haren vianden verlost, zo daer af breeder staet int bouc van Judich. Item men siet oec wel vanden ghebeerchte daer Betulia up staet eene plecke daer een doorpkin plach te stane, ghenaemt Rama,³⁷⁰ daermen seit dat Jonas begraven leit; niet verre van daer leyt oec een ander duerp, ghenaemt Abelmua,³⁷¹ vanden welken men leest int bouc van Judich int vii^e capittele, daer Olifernus leet met zijnen heerre als hij Betulia ghijnc belegghen. Men seit ooc dat Elyseus daer gheboren was, alsoot staet inden bouc der Coninghen int xix^e capittele, ende recht over den beerch van Betulia zo plach te stane een schoon casteel, ghenaemt Magdalon, toebehooende Maria Magdalena, voerende haren name naer tcasteel.³⁷² Item vanden beerghe van Tabor zo sietmen oec over dander zijde vander Zee (126r) van Galileen vele scoonder plaetsen ende specialic eene ghenaemt Gadera, in goede maertse gheleghen;³⁷³ daer verloste Onse Heere eenen persoon die een legion vianden in hadde, alzomen daer af leest in devangelie van Sente Matheeus int viii^e capitel. Bijder voorseyder stede up den houver vander zee staen oec baden zeere medecinael, daer vele meinsschen in ghenesen van diversschen siecten, ende werden versocht van verren landen. Item noch bet upwaert zo leyt eene versaminghe van huusen, ghenaemt Jerasa, gheleghen over den beerch van Seyr, ghenouch dweers jeghens over de stede van Tiberias; daer onttrent es zeere vele groots ende zwaers ghebeerchs.³⁷⁴

370 D.i. Harûmah of Khirbet er-Rumi (Laurent, n. 273). De mededeling is ontleend aan Burchardus, VI, 2.

371 D.i. Belma, ten zuidwesten van Jezreel. Ook de berichten over deze plaats zijn overgenomen uit Burchardus, VI, 3.

372 Leg. Aurea, cap. 95.

373 Deze plaats lag 10 km ten zuidoosten van het meer, nu heet ze Um-Keis (Laurent, n. 229).

374 De mededelingen in deze zin zijn ontleend aan Burchardus, V, 12-13.