Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(II, 41)

[V]ertreckende vanden beerghe van Tabor ter slincker hand naer de groote zee omtrent vier milen, zo comt men ter helegher ende salegher steden van Nazareth,³⁷⁵ daer de reyne Maghet Maria dat hooghe ende weerdich groeten ontfinc vanden inghel Gabriel, bijden welken zij ontfinc in haren reynen lichame den levenden Gods Zone mids haer selfs consente als zij seide: ‘Siet hier de dierne Gods, naer uwe woorden moet mij gheschien’, alzo daer af staet in devangelie van Sente Luuc in deerste capittele. Item naer tbewijs datmen noch te Nazareth zien mach, zo plach (126v) Nazareth te zijne eene redelicke schoone stede up een beerghelkin staende, met eender valleyen rontomme gheleghen, welke valleye berijnct es ende wort besloten met meerder beerghen ghenouch dan den berch daer de stede van Nazareth up stont. Maer nu ter tijt es de stede al te nieuten toot eenen cleenen doorpkin, hier ende daer behuust, ende wat zuutwaert, niet verde vander stede, staet een beerghelkin steilachtich afbrekende, daer ghenaemt Saltus Domini,³⁷⁶ uut causen dat Onse Heere eens daer up zijnde den volke onderwijsende, wilden Hem daer af werpen, maer Onse Heere ontghinc hemlieden niet wetende waer Hij bevoer, zomen daer af vele breedere bescreven vindt in Glosa Ordinaria: ‘Jhesus autem transitus’ et cetera.³⁷⁷ Item ter plecken daer Maria de Moeder Gods ghebootscipt was, heeft ghestaen eene schoone, groote keercke, hanghende ghenouch anden voorseyden beerch daer de stede van Nazareth up plocht te stane up thende te Rama waert, hebbende ghenouch tfautson vander keercke

375 Veel bijzonderheden over deze plaats blijkt Zeebout ontleend te hebben aan Jan van Hildesheim, cap. 39, maar ook Burchardus, VI, 7 is geraadpleegd: zie de volgende aantekening.

376 Deze naamgeving is een interpretatie van Lucas 4:29-31 bij Burchardus, VI, 8 en door anderen gaarne nagevolgd (cf. Laurent, n. 294).

377 Bedoeld is de tamelijk uitvoerige glosse van Nicolaus van Lyra op Lucas 4:30.

[p. 123]

van Bethleem, maer nu ter tijt zo es zoe al ghedestrueert zo datmer nauwe eenich bescheet af ghesien en can, dan den zijtmuer ter grooter zee waert, die staet noch wat over hende, anden welken de heydenen ghemaect hebben haerlieder moskea, dats haerlieder tempel. Daer onder ghenouch ten choore waert, zo dat schijnt van buuten, staet de cappelle, ghenaemt Ave Maria, daer de reyne Maghet Maria ghebootscipt was. Dese cappelle es ghenouch ghelijc der cappelle van Bethleem in eeneghe maniere, maer es anders ghefautsoneert want den inganc staet over de (127r) zelve zijde daer den muer vander keercken omme ghevallen es, neder dalende met zeven trappen, ende beneden zo leyt ter rechter handt de maniere van eender oratorie, schijnende ofter eenen aultaer ghestaen hadde, uuter zelver steenrootsen ghehauden. Item eermen inde cappelle principael es al beneden, zo daeltmen noch met twee trappen, ende es lanc ende smal, schijnende twee uutganghen gheadt hebbende ghelijc te Bethleem, ende staende metten aensichte ter grooter zee waert, zo es over de slincke zijde de maniere van eender oratorien met eenen oultare ende inden houc vanden muere staet eene colomme up haer zelven. Daer bij staet noch eene andere colomme die meerder es dan die inden muer staet, zo wijt verscheeden datmer recht duer lijden mach, schietende beede duer tverwelf vander voorseyder cappellen, deene wat crom staende, boven naerder deen den anderen dan beneden. Item ghenouch jeghen overe den tween voorseyden colommen staet noch eenen oultaer ghelijc den tween anderen; an deene colomme stont Onse Lieve Vrauwe de Maecht Maria in bedinghen als dinghel Gabriel haer quam bootschepen, ende an dander colomme stont dinghele, zegghende: ‘Ave gracia plena’. Item de heydenen van dien lande houden dese voorseyde cappelle in wezene, zo zij ooc doen anderen plaetsen die der reynder Moeder ende Maghet Marien angaen ende als zij eenich weedom hebben, zo loopense hemlieden wriven ande voornoemde twee colommen, zegghende dat zij dan ghenesen werden. Item recht buuten der voorseyder cappellen inde keercke plach te stane in ouden tijden (127v) eene colomme met eenen teecken, ter plecken daer de zonne schauwe gaf als dinghel Gabriel Maria bootscipte, twelke ghebuerde recht voor der sonnen onderganc. Item up de voornoemde colomme dede de eerwerdeghe Helena hanghen een bellekin,³⁷⁸ dwelke de religieusen van dier plecken plaghen te doen clinckene als de schauwe vander zonnen quam ten voorseyden teeckene, omme datmen dan devotelic ‘Ave Maria’ lesen zoude, ende hier omme eist datmen al kerstenheit duere clept snavonts de Ave Maria clocke. Item inden tijden dat Nazareth bewoont placht te zijne vanden kerstenen, zo begonstmen al de ghetijden ende alle de diensten bij ‘Ave Maria’, zomen hier beghint bij ‘Deus in adjutorium’. Item up tupperste vanden voorseyden beerghe daer de stede plocht te stane, staet noch eene goede, soete fonteyne, maer neder ghedaelt zijnde zo comt men an eene andere fonteyne, ghenaemt de fonteyne van Gabriel, die altoes leect ende drupt, hoe wel datse de heydenen dicwilt ghepijnt hebben te bedeervene. Ende staet als nu in eenen bogaert in een maniere van eender vauten met trappen neder gaende, ghenouch inden eenen houc, als eenen ronden put, niet diepe, vul steenen gheworpen, ende recht buuten ter straten waert zo staet eene viercandtte sisteerne vander groodtte dat eene redelicke camer zijn zoude, vul van goeden soeten watere, schinende oft dwater vander voorseyder fonteyne duer deerde

378 Ontleend aan Jan van Hildesheim, cap. 39.

[p. 124]

leecte, ende quame alzo inde voorseyde cisterne. Item men seit dat dinghel Gabriel hem voor Marien daer dicwilt plach te vertooghene ende haer te vertroestene.³⁷⁹ Item ter zelver stede zo placht eene (128r) sinagoghe te stane daer naerderhant eene keercke af ghemaect was, ter welker plecken, naer dat Onze Lieve Heere plochte te predicken, Hem vooren gheleit was tbouc van Ysayas den prophete daer Hij uute las deerste dat Hij den bouc up dede: ‘Spiritus domini super me’, alzo daer af staet in devangelie van Sente Luuc int vierde capitel, maer nu ter tijt de keercken van Nazareth ende alle andere daer onttrent zijn ghedestrueert, uutghenomen de cappelle van Ave Maria; daer es aflaet van pijnen ende van sonden. Item omtrent twee hueren rijdens up den rechten wech van Akers te Nazareth waert, daer leit de plecke, ghenaemt Cana Galilea, daer God inde brulocht veranderde dwater in wijn; de plaetse daer de cruucken stonden ende daer dmierakele ghebuerde, es een cleen, viercandt vautkin met trappen neder gaende, anders en sietmer gheen bescheet.

379 Ontleend aan Ludolf van Suchem, cap. 43.