Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(II, 39)

[Z]o wanneer men alle dese voorscrevene plaetsen ghesien heeft ende voort rijdende, zo comtmen teender plecken in wat cleen ghebeerchs, daer tanderen tijden eene schoone stede ghestaen heeft, alzo men dat wel sien mach ande oude edeficien, bijcans hanghende an eenen beerch ghenouch zo Antiochien doet, ghenaemt Samaria oft Sebasten,³⁴⁶ ende plocht thoeft te (121r) zijne vanden tien gheslachten van Ysrael, zo als Jherusalem thoeft hiet vanden conincrijcke van Juda ende van Benjamin. Ter zelver plecken hebben in ouden tijden vele coninghen begraven ghezijn, als Jeroboam, Nadas, Asa, Hela, Samerij, Amerij, Achas, Ochosia, Joram, Hicu, Sacharias, Sellin, Maniel, Phaseya, Phasee ende Ozie. Oec zo plach daer een coninclic casteel te stane, dwelke nu ter tijt al vervallen es. Daer heeft ooc in ouden tijden eene schoone keercke ghemaect ghezijn inde eere van Sente Jan Baptisten, de welke daer begraven was, tusschen den heleghen propheten Eliseum ende

346 Wat Zeebout hierna meedeelt over Samaria of Sebastia leest men ook bij Burchardus, VII, 17.

[p. 118]

Abdiam, ende staet noch meest in wezene, maer de heydenen hebber af ghemaect haerlieder moskea ende gyemme, dats haerlieder keercke of tempel, ende al eist dat Sente Jan daer was begraven, hij was zo eeneghe segghen³⁴⁷ onthooft te Manaken of te Maseronta over de Jordane. Item van deser voorseyder plecken voort gaende, zo comt men daer een casteel plach te stane, ghenaemt Gemeny,³⁴⁸ ter welker plaetsen Onze Heere zuverde ende ghenas tien besiecte meinsschen, vanden welken maer deen dancbaer en was, alzomen daer of leest in devangelie van Sente Luuc int xvii^e capittele, ende van danen voort ghereden hebbende eene goede recke, zo comt men int pleyne van Galileen, datmen daer noumt Sabe oft de velden van Magedo oft Esdrelon, ende es al een dijnc.³⁴⁹ Daer plocht te stane in voorleden tijden een schoon casteel, ghenaemt Sabe, naer dwelke de voorseyde planuere meest haren name voerde. Dit voorseyde pleyn es wel lanc zomen daer seit xii of xiii mijlen, ende breet onttrent vijf of zes mijlen, vul van (121v) vervallen cloosters, casteelen, dorpen ende steden, te lanc om scriven, ende es zeer vruchtbaer van alder tiere grane, vruchten ende ghersinghen om beesten; men vintter oec te vele plaetsen groote menichte van goeden wijngaerden, ende es eene goede plecke daer men ghemeenlic pleecht te logierne. Item over de westzijde te Nazareth waert, niet verre van eender plecken, Sephor ghenaemt, staet eene schoone fonteyne, gheheeten Sephorie zomen daer seit, ter welker plaetsen de kerstene coninghen, naercommers van Godefroit van Bullion, plaghen altoes ghemeenlic hare vergaderinghen te makene vanden volke van oorloghen als zij nieumare hadden dat de heydene princen vergaderinghe maecten omme met crachte van wapenen 't Heleghe Land te bedeervene ende uploopinghen te doene, want die voornoemde plaetse es ghenouch ydone toot zulken saken ende ten halven vanden lande van beloften, zo dat tvolc van wapenen lichtelic was ter plaetsen daer de vianden in breken wouden, zoomen daer of vele scoonder saken leest inde historie van Godefroit van Bullion.³⁵⁰ Item naer dat de voorseyde tsanderdaechs in dese voorseyde planure eene goede recke ghereden hadden, zo lieten zij die ter luchter hand, ende voeren ter rechter zijden af in een ghebeerchte, daer ghenaemt Mons Gelboe,³⁵¹ up den welken Saul, coninc van Ysrael, ende Jonatas, zijn zone, worden versleghen vanden Philistinen, als waer omme David bat dat up den beerch nemmermeer noch dau noch reghen dalen en zoude, zomen daer af leest ten tweesten boucke vanden Coninghen int ii^e capittele, ende in confortante van dien, zo zijn dese (122r) beerghen zeere drooghe, steenachtich ende onvruchtbaer, maer de waerheit en es niet wel te weten ofter daut, reghent, weer niet. Item an desen voorseyden beerch zo plach te stane in ouden tijden eene schoone stede, ghenaemt Betsan oft Sycopole of Satopol oft oec Satopolij,³⁵² maer nu ter tijt es die zo zeere te nieuten, datmen nauwe en zoude bekennen waer zij stont, ende was gheleghen tusschen den voorseyden beerghe ende der Jordanen oft der Zee van Galileen. Daer ghebuerdet dat de Philistinen uut hinghen de hoofden van Saul ende van Jonatas naer dat zij inden strijt versleghen waren, ten spijte vanden kinderen van Ysrael, zomen daer af vele leest in deerste bouc vanden Coninghen in dleste capitele. Daer onttrent zijn vele fonteynen, beecxkins ende loopende waterkins. Daer bij ghebuerde eens een renconter van eenen kerstenen coninc naer de doot van Godefroit ende Boudewijn van Bullion met zeven hondert mannen tseghens Saladin met xxxvi^m mannen, ende bijder

347 Nl. Eugesippus, 996-997.

348 Ginum of Ginea, nu geheten Jenin.

349 Midden in de vlakte van Jezreel lag de burcht Faba. De benaming ‘campus Esdrelon’, naar het Grieks-Romeinse Esdraela of Esdraelon in het oosten van de vlakte, geeft bv. Poloner, 254. Bij Eugesippus, 996, heet zij ‘campus Mage(d)do’, naar de oude vestingstad Megiddo in het westelijk deel.

350 Willem van Tyrus, XXIII, 6.

351 Het Gilboa-gebergte.

352 Scythopolis was de Griekse naam van Beit-Shean; ‘sacople’ leest men bij Jan van Mandeville, kol. 94.

[p. 119]

gracien Gods de kersten coninc behilt de victorie, ende Saladin wart ghedesconfiert, zo dat meest al dien grooten noumbre versleghen bleef ende ghevanghen, ende Saladin zelve met grooter pijnen ontvloot, zomen dat claerder bevint inde historie van Godefroit van Bullion.³⁵³ Van danen rijdende voort omme draeyende ter luchter handt ter grooter zee waert, over de zuutzijde vanden beerch Hermon, zo comtmen teender plecken in wat planueren daer eene stede plach te stane, Suna ghenaemt, omtrent twee hueren rijdens vander plaetsen vooren ghenomt, van welker (122v) plaetsen de schoone maecht, Abisac ghenaemt, gheboren was, die David vercoes in zijnder oudden omme bij hem te slapene ende zijne leden te verwaermene, zomen daer af leest ten derden boucke vanden Coninghen in deerste capitele. Item ter causen van deser voorseyder Abisac dede Salomon dooden zijnen broeder Adonias omme dat hijse te huwelicke begheerde, meenende zo bij subtijlheden zelve coninc te werdene, alsomen ooc daer af leest ten zelven boucke in 't ii^e capittele. Item men leest ten zelven vierden boucke vanden Coninghen int vierde capitle, dat de prophete Eliseus ter zelver steden vele plach te converseerne ende daer vele mirakelen te doene, ende onder dandere zo verwecte hij daer vander doot een kindekin, vanden welken vele breedere ghescreven staet ten boucke ende capittele vooren ghescreven. Dit voorseyde al overleden zijnde ende voort rijdende, zo comt men an een ander ghebeerchte, gheheeten Mons Hermon, bijden welken noch eenen anderen beerch leyt, hem streckende ter zeewaert van Galileen, ghenaemt Galaad; niet daer Esau woonde, want dat was over dander zijde vander Jordanen. Up desen beerch van Galaad ghebuerdet dat Gedeon, gaende omme tvolc van Madian te bevechtene alzo hem God bevolen hadde, Gode bat dat zijn vlies dat hij daer up deerde spreedde, teenen teeckene van victorien des morghens vul daus wezen mochte, dwelke zo ghebuerde, als waer bij ende oec bij meer anderen teeckenen hij versekert wart van victorien. Item ter zelver plecken zo gheschiedet, dat God Gedeon dede bootschepen bij zijnen inghel, dat hij te vele volcx (123r) hadde, ende dat hij hem allen oorlof zoude gheven thuuswaert te keerne diet begheerden, ende schieden van hem wel xx^m mannen, want Onse Lieve Heere God die wilde hier tooghen dat inde menichte vanden volcke altoes de victorie niet gheleghen en es. Item tusschen desen voorseyden tween beerghen ende den beerch van Jelboe strect eene zeere schoone, breede, langhe valleye, loopende lancx henen naer de riviere vander Jordanen ende zo weder omme naer de planuere van Galghala,³⁵⁴ ghenaemt Vallis Illustris omme dat zij zeere vruchtbarich es ende proffijtelic, ooc omme dat inde zelve valleye ghebuert zijn vele grooter strijden ter eeren ende voordeele vanden volcke van Ysrael. Item in dese valleye zo ghebuerde den strijt tusschen Gedeon ende den volcke van Madian. Item ten voete vanden beerghe van Jelboe up wat hoochden ande westzijde, zo plach eene stede te stane, gheheeten Jesrael oft Petit Genir,³⁵⁵ uuter welker eene overvloeyeghe fonteyne comt gheloopen lancx der voorseyder valleyen, die ooc Jesrael ghenaemt es, oft Tubane.³⁵⁶ Uute desen watere beval Onse Heere Gedeon te doen drinckene al zijn volc dat bij hem bleven was, ende dat hij alleene bij hem houden zoude die al lapende droncken zo de honden, ende alle de andere thuuswaert senden, twelke zo ghebuerde, ende en bleven maer drie hondert mannen bij hem, daer met hij verwan tvolc van Madian, ende persecuteerdese toot over de Jordane, alsomen van al

353 Zeebout heeft de mededelingen van zijn bron, Willem van Tyrus, XXIII, 12 en 14, geheel verdraaid weergegeven. Niet 700 maar 15.000 man vochten in 1187 tegen de moslims o.l.v. Saladin. Niet Saladin werd verslagen, maar de kruisridders o.l.v. Guy de Lusignan, koning van Jerusalem. Niet Saladin kon ternauwernood ontsnappen, maar de kruisridder Raymond, graaf van Tripoli.

354 Deze vlakte lag oostelijk van Jericho, tussen de stad en de Jordaan.

355 Jezreel of Parvum Gerinum.

356 Fons Tubunia ('Ain Djalud).

[p. 120]

desen vele scoonder saken bescreven vindt ten boucke vanden Rechters int vi^e, vii^e ende viii^e capitelen. Item beneden anden (123v) voet vanden berghe van Hermon zo plach ooc te stane eene stede met eenen casteele, gheheeten Naym, maer es al te nieuten toot eenen doorpkin, daer Ons Behauder Jhesus recht buuten der poorten verwecte vander doot den zone van eender weduwe, zomen daer af leest in devangelye van Sente Luuc int vii^e capittele. Item oec zo toocht men daer van verren up een ghebeerchte, draeyende naer den beerch van Tabor, een gheveerte van eender behuusder plecken, daer tanderen tijden ooc eene stede ghestaen heeft, ghenaemt Endor. Daer woonde de tooveresse daer af Saul wilde verwect hebben vander doot den prophete Samuel om jeghens te sprekene, dwelke zo ghebuerde, zomen daer af vele leest inden eersten bouc vanden Coninghen. Dus voort rijdende, latende alle de voorseyde plaetsen ende oec de ghebeerchten ter rechter hand lancx der planueren van Sabe oft Galileen, zo comtmen teender plecken omtrent een huere of twee rijdens die den naesten wech rede, ghenaemt Chaendevisier,³⁵⁷ ghenouch ten hende vander vorseyder planueren, zo datmen van danen niet verre en rijt, men en comt ter stont ten voete vanden berghe van Tabor.

357 Khân Dabburya.