Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

[p. 62]

(II, 8) [Beiroet en omgeving]

[D]alder eerste stede daer zij an lant quamen in Surrien, was Baruuten, die in ouden tijden plach te heetene Ghuif, gheleghen in Fenissien; men seit datse dede maken Ghifferus, die zone was van Canaam.⁸¹ Daer bij plach te stane in ouden tijden eenen schoonen bosch van pinboomen⁸² den welken nu al te nieuten es, zo datmer gheen bescheet nieuwers af en siet. Dese voorseyde stede leyt up den ouver vander zee met eender scoonder havenen ende plach oec te heetene in ouden tijden Berijtes, zomen dat wel bevindt ten v^en boucke van Ptholomeus in zijnder Cosmographia. Oec zo plach te Baruten te wesene eenen bisscop stoel onder dat eertssche bisscopdom van Tyrus, alzomen wel bevindt inde registers vanden titulen vanden bisscopdommen.⁸³ Men zeyt dat Baruten in ouden tijden plocht een conincrijcke (60r) te wesene;⁸⁴ heeft ghezijn redelic groot ende uutnemende steerc, zomen noch wel sien mach ande oude, vervallen ende ghedestrueerde edeficien. Inghelijcken zeidemen daer⁸⁵ dat de coninc die vader was vander maecht, bij lote ghebuert metten lammekine den drake, die Sent Jooris verloste, daer plach te woonene, ende als noch sietmen daer eene maniere van eenen vervallenen casteele dat uutnemende groot ende steerc ghesijn heeft, an deen zijde vander stede staende, als noch wat steercten hebbende, daer de heydenen wake up houden, dwelc men met cleender dijnc wel fortifieren zoude, dat den voorseyde coninc plocht toe te behoorne. Oec staender noch twee torren wat steerc inde zee ant platte vander steden, daer de heydenen vander voorseyder plaetsen altoes wake up houden, up avontuere ofter zee rovers an lant commen wilden zoot dicwilt wel ghebuert es, om teeckin te doene dat elc up zijn hoede wesen zoude; dese stede leit nu al hopen maer es wel behuust ende zeere ghevolct in zeere goede maertsse van winnenden lande. Daer onttrent zijn oec weeden ghenouch om beesten, ende es wel voorsien van vele manieren van fruyte, als appelen van garnaten, oraengen, fighen, amandelen, oliven, lymoenen ende van zulken fruyten, ende daer onttrent es zo goede, zuver lucht, dat als de cooplieden die te Damasco, Alepo, Tripolij oft in anderen plecken daer onttrent gheleghen, ziec werden, daer commen om ghenesen ende ghesont te werdene; daer staen altoes ghemeenlic twee of drie huusen van Venetssiaenschen cooplieden ende een huus van Genevoisen.⁸⁶ Dus commen (60v) zijnde te Baruten voorseyt, zo ghinghen de voorseyde edele mannen ende andere logieren ten huuse van eenen coopman van Venegen, ghenaemt missire Iacome Gabrielis, die hemlieden zeere minlic ontfijnc mids zekere letteren van recommandacien die zij an hem brochten van eeneghe cooplieden van Venegen, die den voorseyden wel kenden. De welke hemlieden dede alle hulpe ende bijstandichede naer zijn vermoghen die zij up hem begheeren mochten. Des ander daeghs meenden zij vertrocken thebbene van daer naer Jherusalem over land, maer alle de cooplieden ende andere goede mannen ontriedent hemlieden ende en wildens niet ghedooghen, zegghende dat onmoghelic was aldoe ter tijt zekerlic ende vredelic te Jherusalem te gherakene, mids der grooter menichte van Arabianen die daer inden wech waren. Dat hoorende ende wetende als den wint contrarie hebbende, dat zij ter zee niet varen en mochten, waren gheadviseert ende ghenouch bedwonghen ter stede voorseit te sejourneerne, verbeidende den wint. Binnen dat zij dus te Baruten stil-

81 Ietwat corrupt uit Willem van Tyrus, XI, 13: ‘Dicta autem creditur prisca appellatione Gerse, quam Gerseus quintus filiorum Chanaan fundasse legitur.’

82 Ook deze mededeling is geput uit Willem van Tyrus, XI, 13: ‘Erat autem eidem civitati pinea silva vicionior (...)’.

83 Wrsch. is bedoeld de lijst van bisdommen in Palestina die Willem van Tyrus als aanhangsel bij zijn Hist. Transm. gevoegd heeft (zie P.L. 201, kol. 1063 e.v.). Bovendien staat bij Willem van Tyrus, XII, 13: ‘Est autem Berythum civitas maritima (...) una de suffraganeis urbibus, quae Tyrensi metropoli intelliguntur subjectae (...).’

84 Slordige lezing door Zeebout van zijn bron, Ptolemaeus, Geographia, V, 15, alwaar over Beiroet gezegd wordt: ‘emporium celebre sicut olim Tyrus et Sydon’. Zeebout heeft ‘emporium’ (stapelplaats) gelezen als ‘imperium’ en bovendien ‘olim’ foutief daarmee verbonden.

85 Ludolf van Suchem. cap. 24 en 45.

86 De fondaci, versterkte vestingen der Italiaanse kooplieden in de Levant. Zo'n fondaco (bij Zeebout: ‘fondigo’) was goederenmagazijn én verblijfplaats der kooplui zelf.

[p. 63]

le laghen, zo waren zij gheleedt te diversschen plecken binnen der stadt ende daer buuten gheleghen. Eerst ten convente ende cloostere vanden observanten van Sente Fransoys oordene, daer zij zeere vriendelic ontfanghen waren ende hemlieden ghetoocht alle de woonsteden daer binnen, welc clooster schijnt van buuten een cleen vervallen huus wesende, wat gherepareert zijnde, maer als men binnen comt, zo es de plecke zeere ghenouchelic van alder tiere fruytboomen, van appelen van garnaten, oraengen, fighen, amandelen, oliven, (61r) lymoenen ende andere fruyten, ende zijn ghenouch voorsien van allen lygommenen ende salladrien. De kercke vanden voornoemden cloostere es zeere nauwe ende cleene, ende hevet tfautsoen van eenen verwelfden, diepen keldere met xxi trappen neder gaende, ende boven staet eenen soldere. Onder inde keercke staet eenen aultaer daer de kerstenen maroniten haerlieder dienst doen als zij daer commen, mids dat zij nu zijn vander obediencie der Keercken van Roome zo vooren gheseyt es.⁸⁷ Ende beneden inde zelve keercke begraeftmen alle de kerstenen die daer onttrent sterven, der Keercken van Roome obedierende. Item boven up den soldere inde voorseyde keercke es oec eenen aultaer, daer de broeders vander observancien voorseyt haerlieder diensten ende ghetijden daghelicx up doen. Ten onderhoudene van desen cloostere gheven alle de kersten scepen met cruus zeilen daer inde havene commende eenen ducaet, ende alle de smale scepen met seylen van sneden eenen halven ducaet; hebben de zelve broeders noch andere aelmoessenen vanden kerstenen die daer haer coopmanschepe antieren, als van offeranden, testamenten, restoeren ende biecht penninghen daer zij bij leven. In dit voorseyde cloostere zijnde, wart hemlieden gheseit dat in corten tijden voorleden gheschiet was een groot mierakel, in deser manieren, hoe dat een heyden die een waer zeggher wesen wilde, zomer daer in dien landen vele vindt, ende hem behelpende metter zwarter consten - men vindtter oec wel besetender lieden, hoe wel de viant hem daer in niet en openbaert - dede te verstane den ammierael vander stadt, dat hij wiste eene plecke bijden cloostere vanden observanten inde voornoemde stede, daer (61v) al te vele ghelts ghedolven ende verdonckert was, ende waert datment sochte, hij certifijerde datment zo vinden zoude. De heere vander stadt dat verstaende ende de plecke gheweten, dede ter stont daer naer soucken, delvende diepe, groote putten, uut welken putten ter stont die ghedolven zijnde, slouch een wonderlic groot domp ende rooc, uutnemende qualic ende vulic rieckende ende stinckende, in zulker wijs dat alle de lieden vander steden mids der deemsterheit waren in grooten vare ende vreesen van dat der steden yet mochte mescommen hebben van verbernene oft versinckene, ende ingnorerende wat tvoorseyde wesen mochte, huerden drie lieden van huerlieder volcke die inde voorseyde putten gaen zouden, deen vooren ende dander naer, dwelc zo ghedaen wart, maer de twee en quamer noynt weder levende uute, ende de derde die de laetste was ende zo diepe niet en ghijnc als dandere, gheraecte weder uute met grooter aermoeden, zo dat beede zijn beenen afghesaecht moesten werden toot bij zijnen knien. De voorseyde hebbene dicwil sien cruupen te Baruten achter straten broot biddende voor der lieder doren. Dus dat elc ansiende, niement en wilder meer ingaen, maer worden te rade, zegghende meer uut spijte dan uut duechden: ‘Hier zijn dese observanten die vele maken van haren God; men zalse halen ende die daer in doen gaen ende

87 Zie Tvoyage I, 4.

[p. 64]

besien hoe zij varen zullen.’ Dit ghesloten zijnde, men haelde met wille de zelve broeders, die hemlieden ter stont bereedden zo zij steerven wilden met datter gheen segghen tseghen en was, met hemlieden secretelic draghende theleghe cruuse, hem bespersende met ghewijdden watere, (62r) lesende devotelic zekere bedinghen metten letanien, ende ghinghen zo inden voorseyden put. Daer in commende, al tvorseyde ghedompte verslouch ende ghijnc te nieuten bijder gracien Gods, met hemlieden uut bringhende de twee doode lichamen die daer eerst in ghegaen waren, de welke omme ansien waren recht oft zij versproeyt ghesijn hadden. Alditte anschauwende den meesten deel vanden volcke vander vorseyder stede riepen overluut: ‘Gheen God gheen God, dan der Francky⁸⁸ God.’ Ende bijden siene vanden voornoemden mirakel warter vele heymelic kersten, andere groote menichte trocken in Cypers, in Candien ende elders, daer zij ooc kersten worden ende bleven woonende zonder wederkeeren ende zouder daer vele meer kersten gheworden hebben, hadt de souldaen niet doen wederstaen ende voorsien met sceerper justicien. Item recht buten der stadt van Baruten was hemlieden ghetoocht eene schoone kercke, ghemaect inde eere van Sente Baerbelen, maer de Moeren oft heydenen hebbender nu hare moskea oft gyemma af ghemaect, rontomme ligghende inder heydenen kerchof ende sepultueren. Ende hoe wel zij hare diensten inde voorseyde kercke doen alst hemlieden ghelieft, nochtans en dorvense up den torre niet commen omme hare ghetijden te roupene onder dach ende nacht, zo zij up ander torren doen, ghelijc daer costume es alde landen duere also verre als de wet van Machomet gaet, want zij zouden qualic varen: eeneghe den hals breken, eeneghe de beenen, andere de aermen oft emmers mesquame ghecrighen in haerlieder leden; dit ghebuert daer daghelicx als hen yement bestaet daer up te gane. Dese voorseyde stede van Baruten (62v) es de zelve plecke die menich jaer gheplaecht was vanden drake die de edele ruddere Sent Jooris doodde ende verwan. Waren oec de voorseyde edele mannen gheleedt een mile vander stede ter plecken daer den drake alle daghe plach te commene, verbeidende den persoon hem bij lote ghevallen, ter welker plecken de ruddere Sent Jooris den zelven drake verwan; van daer waren zij gheleedt niet verde, daer hem de drake plach te houdene, ende es een plaetse int ghesichte zeer desert gheweest ende maraschachtich, niet verre vander zee, daer een cleen rivierkin⁸⁹ duer loopt met eender langher, schoender, steenen brugghen, streckende over tgheele marasch, maer es als nu zeere verlandt ende ghehoocht. Int wederkeeren zo waren zij gheleedt ter rechter hand zeer omtrent den halven weghe vander voorseyder plecken ende der steden daer de drake van Sent Jooris verwonnen was; daer plach te stane eene schone kercke, de welke nu al ghedestrueert es toot eenen cleenen cappellekin, tfautsoen van eender vaulten hebbende, met eenen cleenen duerkine daer in cruupende, zonder eeneghe schilderien oft beelden daer in zijnde. Welke keercke de voorseyde coninc dede maken ter eeren van Marien Onser Liever Vrauwen ende den heleghen rudder Sent Jooris, want hij verstont dat Sent Jooris der Maghet Marien reynicheit belooft hadde ende mids dien an zijnder dochter niet huwen en zoude.⁹⁰ Ende de maecht svoorseyts conincx dochtere verlost zijnde, alle saken verstaende, dede maken een schoon clooster ter plecken daer zoe stont doen zoe verlost wart, zo voorseit es, waermen als noch de edificien ansien mach, ende met

88 De gewone benaming van de westerlingen in de Levant; zie ook Tvoyage VI, 9 en VIII, 26.

89 De Jirgis, even ten oosten van Beiroet.

90 Leg. Aurea, cap. 59.

[p. 65]

eenen zekere ghetale (63r) van maechden begaf haer ter zelver plecken, dienende haer leven lanc in reynicheden der Maecht Marien; daer es te halene zeven jaer ende vijf carrijnen⁹¹ aflaets. Dit voorseyde al ghevisenteert hebbende quamen weder inde stede van Baruten.

91 Een carena (uit: quadragena), een vorm van kerkelijke boete in de latere middeleeuwen, werd vrijwillige boetelingen (m.n. pelgrims) opgelegd voor een periode van 40 dagen. Zie voorts Du Cange II, 167.