Cyrurgie

Van gaten in den roeden der veden.

Alse van gaten ofte ulceriën in den roede der

veden die moetmen cuereren⁺ met droghender medicinen ende met suverende. Int erste eist dat ghi sijt gheroupen in seere veden daer gaeten in siin buuten ofte binnen. ¶ Int erste salmen den vede bayen met laeuwen water ofte met water daer nachtscadue ende violettencruut in ghesoeden is ende daer nae selmen binnen in de slove wel suveren met eenen sachten liinwade ende dan selmen stroien dit nae volghende poeder daer alle die gaten siin in elc gat een lettele. Dits dat poeder. ¶ ℞ radicis aristologia rotonda .℥. ij. ende daer of maect subtijl poeder hoe subtijler hoe beter ende doet in dine bosse. Ende ic mester Jan Jperman ic placher met desen nae volgeden poeder te ghenesene gaten in seere veden dat hier nae volget ℞ ertnetelen die selmen droghen in eenen oven alse dat broet hute es ende dat selmen pulveriseeren subtijl ende van dien poeder leide ic in de gaten ende der boven soe leide ic plasteren van desen navolge(n)den salve. ¶ Salve. ¶ ℞ serusa een vierendeel litargirum .℥. ½. loot asschen een once. hier of maect subtijl poeder ende dat poeder doet in een mortier Dan nemt olie van rosen was ghesmolten over een

+ C 71b.

[p. 200]

dat ghenouch si ende ghietent in

⁺den mortier altoes roerende cum pistello tote dat dicke becomt. Dan doet in dine bosse ende siner gaten op dat hooft van den vede men doet dat velle achter ende men bestrike der mede die gaten het sel te bet ghenesen. Item ende eist dat sake dat de roede soe zeer ghezwollen is dat men dat vel achter [ne] can ghecrighen ende die bolle bloet hebben. daer toe selmen aldus gaen. ¶ Int erste soe nemt water daer cruden in ghesoeden siin als violetten cruut mentelicum cruut ende daermede soe selmen bayen .ij. warf sdaghes ende men sal nemen eene speyte aldus ghemaect (fig. XL a) in deser manieren ende ghi snit in den roede speyten scoen warme water daer in ghesoeden is mentelicum cruut ende daermede suldine binnen wasschen ende suveren als ghi best moghet. ende als ghine aldus ghewasschen hebt driewarf Dan soe nemt de vierste warf aqua plantaginis ofte water van wedewinden ende dat speit hem in den vede laeu ende daer met wasschen wel ende seer ende aldus soe des dages tweewarf ende eist dat de roede boven int vel heeft gaten soe doeter in van den poeder vorseit ende daer boven soe leght een plaster van den sal-

⁺ve vorseit.

+ C 71c.

+ C 71d.

Dit leerde ons mester hugones.

Alse eene vede ghezwollen es ende hi es vol gaten buten ende binnen ende dat de sloeve van den vede niet achter mach gaen. Int erste soe hebt laeu water ende daer in bayen wel ende seere. dan nemt jouwe tentele ende dat cleene einde stect tusschen den vede ende de sloeve ende alsoe doetse ront omme gaen Daer nae bewimpelt dine tentele voren met eenen scroedekin (fig. XLI) van linwade dinne ende dat stect tusschen den slove ende den vede ende [daer]mede suvertene omme gaende ende alsoe doet tweewarf ofte .iij. warf. Dan nemt dine tentele netse in olie van rosen ende die stect ront omme der in gelijc te voren Dan nemt een cleen sticken ghenet in olie van rosen dat stect voren in den sloeve dat die olie der in blive. ende sinder (of snider?) boven eenighe gaten daer in soe doet van dien poeder vorseit ende daer boven soe leght eene plaster van den witte salve vorseit ofte van desen salve die hier nae volghet. Salve. ℞ olium rosarum .℥. ij. magden was

een once sap van nachtscaduen⁺ .℥. iij. sap van mentelicum cruut een once Dit siet al over een tote die sapen beghinnen te vertherne Dan doet van den viere et ponatur in pixide. Ende ic hebbe hier mede somtijts ghewrocht ende ghenesen vreeselike veden maer die cuere van den speiten binnen der in ende te ghenesen metten witte salve ghelijc dat jou vorlert es Dats beter dan dit. ende de pacient vele eer ghenesen. Ic hebt gheprouft.

¶ Noch een ander manier. Dat ons leert een phisisius (l. phisicus of phisisijn) ende hi seit datmen sel nemen water van weghebree ofte watere Daer in wegebree in ghesoeden is ende men sal met eene speite dat water der in speiten ende wasschen der mede alsoe men best mach. Dan selmen dat ettere al hute melken metten vingeren ende naer dat wasschen ende nae dat hute

+ C 72a.

[p. 201]

melken soe selmen sniden cleene scroedekin. ende dat winden omme die tentele aldus ghemaect (fig. XLII) ende dat steken tusschen den sloeve ende den vede ende dat salmen doen .iij. warf ofte .iiij. warf tote

⁺datti binnen wel ghesuvert si ende dan maect dine tentele nat in olie rosarum warme die stect der in ront omme ende dan ebt ghenet een doucskin ghenet in olie van rosen dat stect voren in de slove dat die olie der in blive ende dan soe maect eenen plaster der boven op ligghen van desen navolgende salve. die men heet unguentum rasis.

Unguentum rasis. ℞ serusa .℥. ij. oleum rosarum .℥. j. et ½. cera alba .℥. j. pulvis thuris pulvis mirre .ana. .Ʒ. j. et fiat unguentum ponatur in pixide ende aldus soe selmen vermaken sdages tweewarf.

+ C 72b.