Cyrurgie

Cap. 9.
¶ Van bociu(m) an die kele gewassen¹⁾.

Bocium es .1. aposteme van vlesce die wast an die kele buten. die welke hout vaste ondertiden an die geet adre. ende onderwilen an die zenewen van den halse of vander kele. Ende dan so eist vrese daer an te comene. want waerse vast an die geet adere. diere an quame omme te genesene. hi ⁺doodde den mensce. ende dat also ⁺houde alse hi wonde die geetadere. want die aposteme esser so vaste ane gecoppelt. dat mense in gere manieren soude mogen sceden sonder grote vrese. Ende waerse andie zenewen men soudse niet mogen sceden sonder die zenewen ⁺te quetsene. Ende dlichtste datter den zieken. af stonde te comene. dat ware dattie zieke soude werden cromhalsende. Ende dese aposteme comt van ere reumen dewelke dalen uten hoofde in die kele. ¶ Dese aposteme versterft gerne opt kint [vanden vader oft vander moeder C L G] of op enech van haren geslachte. Also doet tisike. artetyke. laserscap. apostumacia. dat

es die grote litargie. Ende vele⁺ ziecheiden die men heeft in die ogen. ¶ Ende alse ghi wilt genesen dese apostemen. of raet daer op geven omme te genesene. so moeti ierst so doen. dat gi die humoren die hier toe lopen bi costumen van naturen siin gedigereert. ende daerna gepurgiert met medicinen die purgieren dese humoren. diere te vele siin entie gemindert. ende⁺ dit bi rade van enen vroeden fisisiin. ende het ware oec nuttelijc dattie surgijn ware medicijn ende oec recht. alsi waren ten beginne alse ypocras was ende galienus ende avicenna. ende also mer noch vint in saleerne. overberch te monpelier. ende te parijs. ende also mer noch vint in andren steden opten dach van heden. Ende dese plaestren siin vonden om die humoren te doen smilten. of dat vleesch dat hart es af te doene. ¶ Nemt die wortels van radeke. van cucumer agrest. van saxifragen. dese wortels doet zieden in borne⁺ ende daerna so stootse met swinen smoute of met roete van bocken. dit plaester legt lange optie wonde of op die bootse. ¶ Ende maect oec desen dranc. Ontdelft al singende⁺ pater noster. die wortel van enen okerbome²⁾. die noyt noten en droech. desen wortel so stampt met. 200. pepercoornen. doet dit al wel zieden in goeden wijn. tote die helft es versoden. van desen wine so drinct alle dagen nuchteren

1) C: Van een stic vleesch wassende ane die kele dat men heet bocium. G: Van apostemen van vleesche. L: Van een stic vleesch wassende an die kele of der omtrent.

+ C 47a.

+ L 163c.

+ G 101d.

+ B 138 b.

+ G 101bis a.

+ C 47b.

+ G 101bis b.

2) G: noetboeme

[p. 133]

tote hi si verloost vander bootsen. ¶ Ete oec tarwenbroet met allen ripe ende niebacken. ende drinke goeden suveren¹⁾ wijn. Ende wachtem van wiven .1. jaer. No ⁺en ete geen coude spisen no en drinke genen borne²⁾. want dese ziecheit comt in menech lant vanden watere vanden lande. want dat water dat men daer heeft dat comt van sneuwe. waerbi ic jugiere dat sneeu water es quaet³⁾. Ende ⁺wildi werken met surgiën. so onthout mine lere want dese boec es surgie. ¶ Siedi dattie bootse niet en houdt vaste an zenewen no an die geetadere. so salmen nemen .1. scers⁴⁾ ende sniden die huut ontwee boven optie bootse. ende peltse uut of gi moget sonder den zieke te zere te pinene. Ende en mogedi niet dit doen. so legt op dat rouwe vleesch .1. luttel realgars ende dat niet te vele. want legt diere op iet te vele

⁺gi doodt den mensce die de bootse heeft. of legter op vanden pulvere dat gi vint int capittel vanden wannen die siin op thooft ende daerna so legter op smout of botere also u vorseit es int selve capittel. Ende dus doet tote gi hebt tfleesch ute. Alse gi ziet dat tfleesch mindert. so legt in lanc so min van uwen bernenden pulvere daer op. want en wrochti ⁺niet behendelike. gi mocht die geetadere bernen. ende daer omme soude die mensce sterwen. Maer alse al tfleesch es ute entie wonde wel es gesuvert. so heiltse also u vorleert es in dierste partie van desen boeke dewelke leert vele vanden hoofde gewont.

1) L: rijnsse

+ L. 163d.

2) L: cout water

3) De rest van dit Capittel ontbreekt in C en L.

+ G 101bis c.

4) In G een schets van een mes.

+ B 138c.

+ G 101bis d.