Cyrurgie

Cap. 20.
¶ Van swarte(n) tanden wit te makene⁵⁾.

Heeft iemen swerte tanden ende lelijc. die salse suveren ende witten⁺ eist dat hise dicken vrijvet hier met. ¶ Nemt gersten mele ende also vele zouts. ende maecter af deech met zeme. ende dit bewimpelt in panpiere. entie bernet in enen oven. van welken gi nemt terdendeel. crede vitsen gebernt te poedre. calc van eyer scalen. ciperi. aluum. van elken .2. deel. die⁺ scorsen vanden coden in latine citrus. entie droge. canfer. van elken .1. deel. dat es vanden iersten .3. Ʒ. van den andren .2. vanden derden ene. van al desen maect pulver stampende in .1. mortier. ende zichtende dor .1. zeve. Met welken gi wrivet dat tant vleesch daer die tanden swert siin. het suvertse ende maecse wit⁶⁾. ¶ Een ander pulver omme swerte tanden wit te makene ende te genesene dat tantvleesch dat geten es van⁺ humoren. dewelke die quenen heten

5) C: Van leelicken tanden te zuveren ende schoen te maeken. G: Vanden zwarten tanden.

+ G 86c.

+ C 40b.

6) De rest van dit Cap. ontbreekt in C.

+ G 86d.

[p. 115]

canker. ende seggen onderwilen witten canker. ende onderwilen roden canker. ende onderwilen water canker. Ende hieraf so en maken die auctore geen gedinkenesse. mer si spreken van canker ende seggen wat canker es bi proefeliken redenen. alsic u sal leren als die tijt sal comen daeraf te leerne. ¶ Dits tpulver daer ic af begonste. Nemt canele. groffelsnagle. antofolij. spica nardi. wierooc. mastic. wel witte tarwe. die voeten van credevitsen. daden stene gebernt van olive stene. dit stampt al te gadre ende maecter af .1. cleine pulver sichtende dor .1. teems. Hier met so wrijft die tanden. ende legget op tantvleesch dat daer geten es. ¶ Noch .1. ander dat nuttelijc es den tantvlesce ⁺dat geten es. ende daer de mont stinct.

⁺Ende oec daer die tanden uutvallen. ¶ Nemt levende calc. levende sulfer. operment elx .½. Ʒ. peper gebernt. scorsen van cauworden. van elken .2. Ʒ. rootwolliin cleet cleine gesneden te stucken in driën. een blat outs percaments wel te stucken gesneden. dit so ziedet in enen nuwen erdenen pot in starken aysine. ende alst heeft gesoden een stuc. so salmen tcalc in doen ende dat operment gepulvert vanden sulfere daerin. ende daerna tpulver vanden pepere ende vanden scorsen daerin nu deen nu dander. Ende alst al geminct es so set den pot vanden viere. Ende alst begint vercouden. so doeter in dat vorseide cleet te ⁺stucken gesneden. ende dat so roert wel overeen. Ende van deser gemingder so maect bollekine ende droochse in die zonne. Ende als gijs hebt te doene. so pulvert .1. bollekijn in enen mortier. met welken pulvere gi wrijft wel beide tanden ende tantvleesch. Ende daerna over een lanc stuc so hebt aysiin daer in gesoden es die wortel van slariën in latine tapsus barbatus. Ende daermet so dwaet wel den mont. dit doodt den canker. Ende alse die canker gedodet es. so legt op tantvleesch dit pulver. ¶ Nemt rode roseblade. canele. groffelsnagle elx even vele. hier af so maect .1. pulver stampende in enen mortier ende sichtende dor .1. teems. dit heilt ende benemt den stanc vanden mont.

¶Ende alse de mont binnen es gevlegen entie tonge. so nem die⁺ gomme die loopt uten kersbome. ende uten pruumbome. ende dese doet smelten in rose watere. ende dat hout in den mont. het salne doen genesen. ¶ Dits oec goet. zeem .1. deel ende aysiin .1. deel ende daerin .1. luttel spaens groene gepulvert.

+ G 87a.

+ B 134b.

+ G 87b.

+ G 87c.

¶ Explicit liber de ore etc.

Hier soe eyndt dye bouck vander mont ende begint dye bouck vanden oren. Ende alre yerst wat dore es ende dye scepenesse ende dye ziechede diere in mogen comen.⁺

+ G 87a.