Cyrurgie

Cap. 18.
Hoe me(n) naye(n) sal int ansichte⁺ (ende) i(n) andre(n) stede(n) o(m) scone lixime(n) te maken.²⁾

Alse de mensce es gewont [int aensicht L] met swerden of met andren wapenen dies gelike. so besiet of die wonde dwers gaet of lanx. Ende hebt ene gecantte naelde die cleinste van den .3. ende⁺ daer in sal siin .1. lange oge gegracht ende daer in sal siin .1. cleinen gewasten zidenen draet. of .1. cleinen gewasten twinen draet ende slecht³⁾. Ende men sal nayen die wonde deen stuc iegen dander. Maer en stect die steken niet te diepe in de canten vander⁺ wonden no int vleesch. Want staectise te diepe. si souden te lelyc lixemen maken. Ende aldus so nayt al omme in die steden die bliken. alse dansichte. die oren ende die handen. ende den vede⁴⁾ vanden man alse hi gewont es. Es hi

+ B 116d.

2) C: Van den ansichte ghewont met snidender wapinen. G: Vanden wonden in daenscijn. L: Vanden aensicht ghewont dwers of lanx.

+ C 21c.

3) In G. schets van een naald.

+ G 29b.

4) C: voeten.

[p. 47]

gewont in die lippen lanx of dweers. so voeget die lippen suverlike vander wonden also si gevoeget waren [te voren G]. ende dan naytse nauwe ende ondiepe. ende dan legter op dat vorseide pulver van calke. ende van olybanum ende van draken bloede. of dat rode ⁺pulver. Maer dat legter op .9. dagen telken vermakene ende daer boven wegebrede bladren of rode coolbladren. Ende es die nese dweers [of lanx L] afgeslagen so dat se hanget bi den velle so naytse weder ane. ende poentse¹⁾ te harer rechter stede also si was eer si af was geslagen. ⁺ende legter op deen vanden tween vorseiden pulveren. ende stect in die nesegaten gansen pipen of swanen pipen. entie bewimpelt²⁾

⁺met .1. luttel stoppen entie stect in die nese gaten om datter die adem soude dore gaen. Ende daerna legt an elke zide vanden nese .1. polu die den nese dwinget dat si wel daect ane elke zide int holle. [vanden nese G]. Die poluwe sullen den nese wel doen voegen eist ⁺dat mense vroedelike leget. Ende dan bintse daerna met .1. langer ⁺scroden. entie ontbrect in de middewert vander scroden so doet dalen dien point vanden nese. ende dan legt die .2. ziden vander scroden boven den oren. ende achter den hoofde so draytse [eene warf achter den oren ende den hovede ende dan cnoepze G] of naytse. Ende emmer so hout pipen stekende in den nese of wieken. ende die gesmeert met zwarter zalven of geleyt in olyën van rosen. dewelke ⁺wieken liden die wonde binnen dat si niet en luuct. si en blive open datter die adem dore mach gaen tote die wonde genesen sal siin. Ende na die .9. dagen so heilt die wonde met plaesterkinen gesmeert met swarter zalven. ende dwaetse telken vermakene met warmen wine. ende daerna droochse met .1. sachten linen cleede. ende daerna so legter op van uwen vorseiden plaesterkinen. ende si sal wel heilen metter hulpen van gode. ¶ Ende lancfranc wijst die wonde te nayene alsoet vorseit es. ende hi wijst te bindene .1. ander scrode dweers opten nese. de welke scrode houden soude die polukine die liggen op elke zide vanden nese. Ende hi wijster op tpulver vanden levenden calke metten andren dingen. ende daerop .1.⁺ plaester genet int wit vanden eye ende olye van rosen te gadere geminct ende wel geslagen in den nese te stekene .1. wieke van wasse in elc nese gat entie lide die wonde. of en ware niewer toe goet dat men die wieken daer in stake. Waert dat mense niet en stake lidende die wonde. om dattie wonde te gadere soude crimpen.⁺ ende also soude die nese stoppen ende verluken datter geen adem ute en soude gaen mogen. no oec en genen wint in soude mogen⁺ trecken. ende dan so ware verloren die lucht van naturen. ende dat soude comen te grieve der longenen. die haelt haren wint ten nese enten monde daer si mede minstreert der herten ende coelt hare hitte. Want therte es so heet en hadde si genen wint vander longenen.⁺ si soude verteren alle die verscheit vanden lichame. ende dan soude die mensce werden so mager. dat hi

soude sterven van droocheiden⁺

+ L 158b.

1) C: pointen.

+ G 29c.

2) L: bewijnt.

+ B 117a.

+ C 21d.

+ †

+ G 29d.

+ G 30a.

+ L 158c.

+ C 22a.

+ G 30b.

+ B 117b.

[p. 48]

dewelke droocheit heet tysike. Nochtan comt tysike in .2. manieren mer hier en behoorter niet af te sprekene want het en behort niet ter surgiën. ¶ Het siin sulke meesters die steken die wonde al vol naelden ontrent ende bewimpelen se met draden. ende latense daerin steken .9. dagen. ende dan zien si dattie wonde vergadert es dan doen sise ute.