Cyrurgie

Cap. 5.
¶ Dits leri(n)ge hoe me(n) ierstw(er)f sal v(er)make(n) entie wonde(n) te nayene i(n) elke stede⁴⁾.

Alse ghi sijt geroepen teenre nuwer wonden. so besiet waer met si gemaect

⁺es. so gevallen so geworpen so geslegen⁵⁾. Ende of sijns (sijs) te doene heeft⁶⁾ so wiecse⁷⁾ ende legter op .1. plaester van stoppen⁸⁾ genet int witte vanden eye ongeslagen. want metten slane nemt men hem vele van sire coutheit ende van sire⁺ limachtecheden⁹⁾ die sweetgate¹⁰⁾ te stoppene in die stede. Ende of ghi twitte van den eye niet en hebt. so nemt siins selfs bloet want het dwinct herde zere alst verdroecht es. Sulke¹¹⁾ nemen water ende aysiin ende netten¹²⁾ daer in haer plaester. Maer ic nam dicken haers selfs bloet¹³⁾ ende bant also ende het voer herde¹⁴⁾ wel. Ende⁺ alse ene wide wonde es geslagen met .1. swerde of dies gelike. essi te wijt. so naytse. ende begint in die middewert ofter .3. poenten toe behorden. ende ofter .2. poenten toe behoren so naytse slecht gedeilt. ende doet der in ene wieke daer dat etter uut lopen mach. ende stect die steken so diepe. dattie wonde also wel slute in den bodem alse boven. so datter geen etter in en gadere also na alse ghi moget. Want als men die wonde boven nayt ende in den bodem niet en

4) G: Van bloede te stelpene. C en L: Van wonden eerst werf te vermaken. ende te naeyen. Tekst van sperma patris af (blz. 12 1^e kolom) tot hier ontbreekt in G.

+ B 109b.

5) In C ruimte opengelaten, bestemd voor een teekening.

6) C: ende ofte sijt van doene heeft

7) G: wydse

8) L: werke

+ G 6c.

9) C: benemt men hem vele van siner limicheit

10) C: die poros dat sijn zwete gaten

11) C: eenighe mesters

12) G: doppen

13) C: alse ic gheen witte van eye ne hadde

14) C: seere

+ C 6b.

[p. 15]

slut. so vergadert gerne etter in den bodem. ende dan so comter af somwile lanc werc. datmen heet fistel¹⁾. also men u hier na sal seggen. ende bedieden wat die ⁺festel es ende waer af si comen. ⁺¶ Ende die naelde daer men wonden met nayt die moet siin .3. cantech. entie oge moet siin gegracht. dattie draet mach liggen in die gracht. so en werdet niet te dickere an die oge²⁾. Ende die draet ware goet gewast hi soude tfleesch te noeder sniden ontwee³⁾. of nemt .1. roden zidinen draet of wit ziden draet⁴⁾. Ende ofter enech splinter in si van benen. so doet ute eer gi die wonde nayt. Ende altoes wacht wel datter geen dinc in en si eer gise nayt. ¶ Ende of gire niet en sijt toe geroepen van ierst. ende gise droge vint. so verscht⁵⁾ die wonde ende screept haer canten ende doetse bloeden met enen sceerse⁶⁾. ende dan naytse. Ende of haer .2. lippen ⁺verre siin versceeden⁷⁾. so doetse iemen te gadere duwen met beide sinen handen. ende slaet .2. werf uwen draet omme ter ierster werf ende daerna slut uwen cnoep op. ende cnoept al uwe steken. so selense te bat houden. Ende als de wonde genayt es. so stroyt⁺ opten naet dit pulver dat gi vore gemaect selt hebben. Wa(n)t het doet de lippen vanden wonden te gadere heilen. also⁸⁾ roelandijn seit. dwelke pulver men maect aldus: ¶ Nemt die wortel vander confiliën die grote. entie droge bollen van hermeniën⁹⁾ van elken .1. Ʒ. ende griex pec dat men oec heet colofonie.3. Ʒ. mastic ende cleine wit wieroec van elken .s. Ʒ.

bloet van draken ende mummie⁺ van elken .2. Ʒ. stampet ende minget al te gadere. ende sichtet dore enen dicken teems. ende bestadet in .1. busse tote dat gijs hebt te doene. het mach goet bliven meer dan .20. jaer in ene droge busse besloten. Ende dit heet roelandijn trode pulver. het streemt bloet. ende oec doet [goet C] vleesch wassen. Ende oec eist goet getempert metten witte vanden eye ende geleit op .1. tebroken been getempert met⁺ bloemen¹⁰⁾ die cleeft an die weech¹¹⁾

1) L: ende dat heet vesteleren

+ G 6d.

+ L147 a.

2) C: ende ghegracht ende dunne naer dese vorme: (Eenvoudige teekening van een naald. Zie fig. II)

3) C: want si soude te mijn sniden dat vlesch

4) In G en L vluchtige schetsen van een naald en draad.

5) G: vernyewet

6) C: aldus ghemaect (eenvoudige teekening van een mesje; zie fig. IV. Ook in L een afbeelding van een mes.)

+ C 6c

7) C: versceeden wijde

+ G 7a

8) C: Pulvis Roelandini.
Nemt die wortel van der mester carsauden wel gedroghet
bolum armenicum an̄a .℥. j.
colafonie .℥. ij
masticis
olibanum an̄a .℥. s.
sanguis draconis
mummie an̄a .℥. iij.
hierof maect poulver alsoe cleene alse ghi moghet

9) G: bole van armenyen

+ B 109c.

+ L 147b.

10) L: mele

11) G: want

[p. 16]

vander wintmolen. also ment visieren sal int capitel van tebrokennen leden. Dit pulver doet die huut wassen daer en geen en es ende ⁺daer op geleit wegebrede bladere of andere heilende bladere¹⁾. ¶ Een ander pulver wijst albucasis. ende seit dat ment legge op den naet van .1. wonden. ende wachte dat ment niet en late comen binnen den lippen vander wonden. het en verport hem nemmermeer vore die wonde onder hem heyl es. ende ⁺wijst aldus Nemt .3. deel ongebluscht calx. datmen heet levende calc. ende .2. deel van cleinen witten wieroke. ende .1. deel van draken bloede. ende stampet te hoepe ende sichtet dore .1. nauwen teems. ende dan bestadet. ¶ Daer men wonden nayt daer es elc steke sculdech te sine vingers²⁾ na. Ende en hebdi ⁺dit pulver niet. so seit albucasis. dat ongebluscht calc welna al tselve doet.

+ G 7b.

1) G: Dus scrijft men in latijn ende aldus ghescreven ende gezent ter speceriën sonder ander spreken ment zalt maken ℞ consolida maior .1.℥. boli hermeny .1.℥. picis gresse 3 Ʒ. masticus olibanys elcs s Ʒ. drakenbloet mommye ana .2. Ʒ. fiat pulvis oft scryft dyt pulver aldus ℞ levende calcx terdendeel olibany die twee deel ende bloet van draken ende maect dit pulver aldus

+ C 6d.

2) C: daer men nayt soe es elcke stecke sculdigh tsine vingers bret deen van den anderen

+ G 7c.