Cyrurgie

Cap. 4.
In isto cap(itu)lo potestis scire q(uo)d p(er)tin(et) ad cyrurgicu(m) et q(uo)m(odo) se ip(su)m h(ab)ebit et reg(et) et o(mni)s articulo quos tene(tur) h(ab)ere de jure⁵⁾.

Wi selen weten wat orborlijc⁺ es elken surgijn. Ierst dat hi si volmaect van sinen leden. ende wale getempert van sire complexiën. Daer bi seget rasis. wies ansichte dat quaet ende lelijc es mach qualijc siin van goeden engiene⁶⁾. Want der quader gedanen⁷⁾ volgen gerne quade seden ende quade complexiën. dats quaet in den werken. Dat seit avicenna. die .1. scoen anscijn heeft hem en es niet onmogelijc dat hi si van goeden zeden. Ende hijs oec sculdech te hebbene wel gemaecte handen ende cleine vingren ende

5) C: wat een cirurgien toe behoeren moet. L: Wat dat oerberlijc is elken syrugijn. Dit hoofdstuk ontbreekt in G.

+ C 5b.

6) L: mach qualic goet wesen van enighen goeden seden

7) C: ghedaente

[p. 13]

lanc. ende starc van lichamen ende niet bevende. ende claer siende. so dat hi siin werc wel macht heeft te voldoene ende van gestaden sterken sinne. ende subtyl. ende niet gierech. [bedi de ghierichede bedrijft den menighen soe ende verblenten dattet sine verstannisse most.¹⁾ C] ¶ Galyenus seit dat hi natuerlike moet

⁺siin oetmoedech. ende starc in sinen moet. Ende hine moet hem oec allene niet verstaen van medicinen. maer oec coenen sine boeken van naturen dat heet philosophie. Want grammarie. logike. rothorike ende ethike. dese .4. consten leren alle dinc met redenen proeven. Want logike leert ierst proeven alle dinc met proefliken redenen. ⁺Ende hi moet oec connen sine gramarie. die leret die bediedenisse van elken worden in latijn Ende sine rethorike want die const leert ⁺begadelike spreken elke redene. gelijc dat wi horen mogen an die taelmans. mer sine hebbent niet uut consten van boeken mer bi gewoenten. Ende hi moet oec connen sine ethike. want die const leert goede zeden. Ende hine moet oec niet wesen gulsech. mer sober ende cuusch²⁾ van levene. ende niet nidech³⁾. ende getrouwe siin in allen stucken. Ende hi moet hem selven al geven ten zieken. also dat an hem geen gebrec en si. van dat hem. of sinen zieken of der curen toe behort om te voldoene metter helpen gods⁴⁾ ¶ Ende in thuus daer die zieke legt en sal hi gene worde spreken dan die te sire curen⁵⁾ behoren ende om des zieken orbore. ende en houdt niet vele talen⁶⁾ iegen die vrouwe of iegen (die) dochter of iegen die maerte⁷⁾. no en hebt met hem lieden genen raet dan om u cure. Noch en zietse niet ane met ydelen ogen. Want die lieden siin scalc⁸⁾. ende sulke sake maect vele vianden. maer die surgijn heeft wel te doene dat al die liede siin vrienden siin⁹⁾. Waer bi ic u oec verbiede dat ghi met niemen en bordeert. want men weet niet wie wel spel can verstaen of verdragen. No hine sal oec iegen niemen fellike scelden. mer⁺ alle surgine ende alle clergie¹⁰⁾ sal hi eren. ende niet beniden dat si wel varen. ende hem selven niet prisen.⁺ ende hoefscelike wandelen. ende dus suldi comen in goeden name¹¹⁾. Ende gene sware cure en seldi

1) L: mest

+ B 109a.

+ L 146b.

+ C 5c.

2) C: scuusch

3) C: ende niet ghierich noch nidich

4) C: ende hi moet hem over gheven sinen lichame den siecken dat gheen ghebrec ane hem ne sijn (si) van dat sire curen toe behoort omme des sieckes profit ende sine cueren te vol doene

5) L: consten

6) C en L: langhe tale

7) L: jeghen die vrouwe of dat ionc wijf ofte docter of dies ghelike

8) L: waer om die lude syn somme alte grawakel (l: gawrakel)

9) C: ydelen oghen bedi die lieden sijn jackeleus vele van haren wiven ende het maect vele vianden ende lettel wrinde (l: vrinde)

+ L 146c.

10) C: alle medicinen ende alle clercken

+ C 5d.

11) C: ende hem selven ne sal hi niet prisen maer hi sal hem andere liede laten prijse van sinen goeden werc ende aldus sal hi commen in goede name ende wandelen hoveschlike ende hi sal wesen van heuscher tale ende alle die van uwen ambouchten sijn die doet eere ende sprect altoes wel after hem lieden

[p. 14]

begeren daer ghi gene hope toe en hebt¹⁾. ende moetijt doen overmits beede. so segt den vrienden alle die vrese. ende dat ghire u beste met doen. selt²⁾. Ende den zieken troest altoes wel³⁾. Ende maect clare ende vaste vorwarde als de zieke ten alderziecsten es [ende aller meest tonghemake want clare verworde brect alle strijt C] ⁺Ende van den riken nemt wel uwen salarijs. Enten armen dient vriendelike ⁺om gode die u de macht verleent.

1) L: Ende alte zwaer cure en suldi niet begheren want ghi mocht uwen goeden naem dermede verliesen waer by dat ic u rade dat ghise laet varen ende niet aen en neemt het en waer by beden vanden zieken ende van sinen vrienden

2) L: Ende gheloefter niet meer an dan dat ghise doet dat best dat ghi moghet

3) C: Ende aldus sijt royale ende den siecken troest altoes wel ende ofte hi onverduldich es soe troesten met uwer soeter tale. ende sijt altoes goedertiere jegen uwen siecke Ende ofte ghi hoort uwe onghenouchte verdraget goedertierlike van ontscamelen lieden van den smeeckers ende van den logenaers soe suldi hu wachten waer ghi sijt. Ende sijdi daer onder gheraect soe maecter hu of quite soe ghij erst moght ende antierse hoveschelike al sout over hu gaen dats myn raet

+ L. 146d.

+ C 6a.