Wiekslag om de kim. Deel 2. Commentaar en apparaat

[p. 574]

[BM7] Mijn god, gij ziet de zee die wemelt in mijne oogen

Overlevering

C^1: Carnet H-60, p. 48r.

C^2: Carnet H-67, p. 63r.

C^3: Carnet H-72, p. 12r.

C^4: Carnet H-83, p. 35r.

M^1: Manuscript H-88,6.

P^1: Drukproef T H-89,3.

T: Nu 1 (oktober 1927), p. 45. /32/

P^2: Drukproef D H-99,24.

M^2: Manuscript H-101,18.

D: Het berg-meer, p. 24.

Datering

Tussen 14 augustus en 12 september 1922; tussen 6 en 26 december 1925; 22 februari 1926; 20 juni 1927 en kort daarvoor.

Ontwikkelingsgang

I

In de zomer van 1922, tussen 14 augustus en 12 september, noteerde Van de Woestijne enkele regels als grove aanzet op p. 48r van zijn carnet (C¹:A).

	C^1:A
(1)			Gij ziet de zee, mijn God, die wiegelt in mijne oogen^+
			[witruimte]

(2)		a	De^+
		a	H[e]t onweêr is geluwd tot deze regen-bogen

(3)

omhoog, omlaag^+

In december 1925 kwam Van de Woestijne op de aanzet terug. Toen werd een eerste poging voor de beginstrofe op p. 63r (C²:B^I) direct doorgehaald en gevolgd door een tweede, die resulteerde in een nieuwe, zevenregelige beginstrofe en de eerste regel van een tweede (C²:B^II; alles blauwe inkt).

	C^2:B^I
1			Gij ziet de zee, mijn God, die wemelt in mijne oogen.^+

2		a	De^+
		a	H[e]t onweêr is geluwd dat		[	ø	]	omlaag, omhoog,
		a	[	]	traag een			regenboog[,]

3		a	ter hooge lucht,		ter	laetre waetren heeft gezogen,^+
		a	[	]◦	uit	[	]

4			omlaag, omhoog.^+
			[Stadium B^I werd geheel doorgehaald in stadium B^II]

+ [→B^I, 1; →B^II, 1; →C, 1; →1]

+ [→B^I, 2; →B^II, 2]

+ [→B^I, 4; →B^II, 2]

+ [←A, 1; →B^II, 1; →C, 1; →1]

+ [←A, 2-3; →B^II, 2/4]

+ [→B^II, 3]

+ [←A, 3; →B^II, 2]

[p. 575]

	C^2:B^II
1			Gij ziet de zee, mijn God, die wemelt in mijne oogen.^+

2		a	Het onweêr is geluwd dat traag		een regen-b^+
		a	[	],	omlaag, omhoog,

3

ter hooge lucht uit laetre waeteren heeft gezogen^+

4

een regen-boog.^+

5

Gij ziet de zee, mijn God, die wemelt in mijne oogen:

6		a	nóg staat hun		glanzen	niet gebogen
		b	[	]	cirkel	[	]

7		a	in 't		zeven-kleurig	licht van Uw doorstarend oog
		b	[	]	[zeven-]klarend	[	]
			[strofewit]

8

Gij zijt in mij; maar 'k heb u

[

ø

]

gegeven

De volgende versie, in het carnet van 1926 (C³, p. 12r) en gedateerd ‘22 Febr.’, had in aanleg opnieuw een openingsstrofe die langer was dan ze uiteindelijk geworden is.

	C^3:C
1			Gij ziet de zee, mijn God, die wemelt in mijne oogen,^+

2

en 'k zie U, daar gij zijt die wemelt door de zee.

3

Nog vóor de dag die uit

[

ø

]

getogen,

4		a	tot de		ure	dat	't opaal der zanden heeft gezogen
		b	[	]	avond	[d]ie	[	]

5

[

ø

]

wimprend wee

6

[

ø

]

bedrogen

Pas in het laatste kladstadium kwam Van de Woestijne tot de definitieve strofestructuur van het gedicht. In weer een nieuw carnet (1927) schreef hij op p. 35r met blauwe inkt een vierregelige openingsstrofe (C⁴:D). Met anilinepotlood is die bewerkt (fase b) en aangevuld met een - dan nog onvolledige - tweede strofe (C⁴:E^I). De laatste werd doorgehaald en hernomen (C:E^II).

Bovenaan de bladzijde schreef Van de Woestijne met aniline ‘20 juni’ (dubbel onderstreept); het is dus waarschijnlijk dat de inktfase van vóor die datum is. De stadia D en E zijn in de gecombineerde synopsis opgenomen.

+ [←A, 1; ←B^I, 1; →C, 1; →1]

+ [←A, 2-3; ←B^I, 2/4]

+ [←B^I, 3]

+ [←A, 2; ←B^I, 2]

+ [←A, 1; ←B^I, 1; ←B^II, 1; →1]

II

M¹ is kopijhandschrift voor T geweest.

[p. 576]

III

Van de Woestijne schreef de eerste strofe van het gedicht in een opdrachtexemplaar van God aan zee voor F.V. Toussaint; zie noot 1.

Varianten en correcties

			(C^1, C^2 en C^3 niet opgenomen)
1	C^4:D		Mijn God, gij ziet de zee die wemelt in mijne oogen^+
	M^1-D		|	|	;

2	C^4:D		gij	ziet mijn open mond waaraan de hemel wacht
	M^1-T		|		|	;
	P^2		Gij	|		|
	M^2	a	gij
		a	G[ij] ziet mijn open mond waaraan de hemel wacht;
	D		|				|

3	C^4:D	a	gij	ziet mijn		vingren	tokkelend		bewogen
		b	[		]	[tokkelend]e [ving]eren			[	]
	M^1-T		|					|,	|	|
	P^2-D		Gij	|						|

4	C^4:D	a	van		sijpelenden	sterrennacht
		b	[	]	[sijpelend] een	[	]
	M^1-D		|	|	sijpelenden sterren-nacht.
			[Fase b in stadium D valt samen met E^I]

5	C^4:E^I		De	dagen zijn		vergaan,		verlangen	is gebleven
	C^4:E^II	a	mijn	|	|	voldaan:		|		|
		a	M[ijn]	[			]	V[erlangen]	[	]
	M^1		|							|	.
	P^1, T		|				|	verlangen	|		|
	P^2	a	|								|
		b	[				]	[verl]á[ngen]	[		]
	M^2		|				|	verlangen	|		|
	D		|				|	verlángen	|		|

6

C^4:E^I

a

Gij ziet

mijne

[

ø

]

ijlt

a

[

]

[^* mijne]

heele lijf

geschokt van

[

]

b

[

]

hopende [ijlt]

C^4:E^II

a

|

|

mijne

|

|

doorschokt

a

[

]

[mijn]

[

]

ge[schokt] van hopende ijlt

M^1-D

|

|.

7	C^4:E^I		[	ø	]	alleen	de	droomen leven
	C^4:E^II-D		Een roef bewaart mijn slaap;			maar oude		|	|

+ [←A, 1; ←B^I, 1; ←B^II, 1; ←C, 1]

* [lees: mijn]

[p. 577]

8	C^4: E^1	a	[		ø	]	verwijlt[?]
		b	waarin mijn		veil'ge koorts			verijlt
	C^4:E^II		|	|	veiligheid			|	|
	M^1-D		|						|.
			[Stadium E^1 werd doorgehaald in stadium E^II]

Noten

^1

Van de Woestijne schonk een presentexemplaar van God aan zee aan zijn vriend Fernand Toussaint, waarin hij bij de opdracht een strofe van ‘Mijn God, gij ziet de zee’ schreef. De transcriptie door Toussaint in Marginalia (p. 152) luidt: Mijn God, gij ziet de zee die wemelt in mijne oogen; Gij ziet mijn open mond waaraan de hemel wacht; Gij ziet mijn tokkelende vingeren, bewogen van sijpelenden sterren-nacht. Aangezien God aan zee in november 1926 verscheen en Van de Woestijne hoogstwaarschijnlijk kort daarna zijn presentexemplaren aan enkele vrienden weggaf, moet deze strofe omstreeks november/december 1926 voltooid zijn geweest.

^2

Literatuur: Musschoot, ‘Karel van de Woestijne: “Mijn God, gij ziet de zee”.’