Wiekslag om de kim. Deel 2. Commentaar en apparaat

[BM6] Ik ben 't geduld der brooze en lustelooze menschen

Overlevering

C: Carnet H-83, p. 29v, 36r, 38r.

M^1: Manuscript H-87,[2].

M^2: Manuscript H-88,5.

P^1: Drukproef T H-89,3.

T: Nu 1 (oktober 1927), p. 45. /32/

P^2: Drukproef D H-99,23.

M^3: Manuscript H-101,16.

D: Het berg-meer, p. 23.

Datering

Omstreeks 18 juni 1927; tussen 20 en 30 juni 1927; 30 juni 1927.

Ontwikkelingsgang

I

Boven het voltooide klad van ‘Naar Oost-land willen wij varen’ [bm5] in het carnet van 1927, dat gedateerd was ‘18 Juni’, schreef Van de Woestijne omstreeks die datum een regel die verwant is met (de thematiek in) de eerste strofe:

	C: paralipomenon 1
(1)		En afwezig te zijn als God

[p. 572]

Tussen 20 en 30 juni maakte Van de Woestijne vervolgens een zeer ruwe kladversie (C:A) waarvan de structuur sterk afwijkt van de eindversie.

	C:A^+
1		a	Mijn	stem	bewoont	het want waar groote vooglen waken
		b	[bewoont] [Mijn stem]			[	]

2		a	met		flapperende	vlerk die beeft gelijk een beê
		a	[	]	sidderende	[	]

3

er is geen wind die waakt en hapert [xxx]

4		a	ik ben in 't oor		des dooven
		a	[	]	van [doo]f een weeûw de zucht der zee
			[kleine witruimte]

(5)			Waardoor een donkre bij haar zware zorgen zoemt
			[kleine witruimte]

(6)			Ik ben de vreê waar alle rozen in verslensen^+
			[De regels 1-4 en 6 werden doorgehaald, vermoedelijk in stadium C]

Onder deze schets staat een fragment waarvan onzeker is of het verband houdt met het gedicht. Het werd, in tegenstelling tot de tekst uit stadium A, die in stadium C hernomen werd, niet geschrapt.

	C: paralipomenon 2
(1)			Open uw vlerk, o boom, waar duizend vlerken wonen

(2)		a	[	ø	]	nu de nacht
		b	open de waaier uwer klaarte,			[	]

(3)		a	[	ø	]	als een moeder tegen-lacht
		b	een nieuwen ochtend			[	]

(4)		a	[	ø	]	die aan haar versleten konen
		b	een moede moeder			[	]

(5)		a	het aaien van	[	ø	]	wacht
		b	uwe waarende	aaiïng	[wacht]

Twee bladzijden verder in het carnet (p. 38r) begon Van de Woestijne met een kladversie van de eerste strofe (C:B).

	C:B^+
1			Ik ben 't geduld der^* looze en lustelooze menschen;

2		a	Ik ben de afwezigheid van God in		[	ø	]	hart
		b	[	]	's menschen			[	]

+ [1-4←5-8]

+ [→B, 4; →4]

+ [←1-4]

* [of: broze]

[p. 573]

3	a	Ik ben in de ure 't uur dat op		[	ø	]	mart
	b	[	]	zijn	staken		[	]

4		Ik ben de vreê waar alle rozen in verslensen
		[Stadium B werd geheel doorgehaald in stadium C]

Van de Woestijne haalde deze strofe door, en waarschijnlijk deed hij op dat moment hetzelfde met de regels 1-4 en 6 uit A. Op dezelfde pagina nam hij toen de in A en B afzonderlijk bewerkte strofen in netschrift over (C); eronder schreef hij de datum ‘30 Juni’ (1927).

Alles werd geschreven met anilinepotlood. Stadium C is in de gecombineerde synopsis opgenomen.

II

De plaats van M¹ ten opzichte van de andere bronnen is niet geheel zeker. Het manuscript kan een bepaald, praktisch doel hebben gediend, bijvoorbeeld een eerste volledige neerslag in netschrift. Mede omdat M², P¹ en T in de tijd betrekkelijk snel na elkaar ontstaan zullen zijn en hetzelfde geldt voor M³, P² en D, is M¹ direct na C geplaatst.

III

M² is kopijhandschrift voor T geweest.

Varianten en correcties

			(C:A en C:B niet opgenomen)^+
1	C:C-P^2		Ik ben 't geduld der brooze		en lustelooze menschen;
	M^3	a	|	|	|
		a	[	]	en lustelooze menschen;
	D		|			|

3	C:C	a	Ik	ben in de		ure	't uur dat op zijn einde mart.
		b	i[k]	[	]	[ure]n	[	]
	M^1-D		|					|^+

6	C:C	a	met rustelooze vlerk die		f
		a	[	]	beeft gelijk een beê:
	M^1-D		|			|

8	C:C		ik ben in 't oor van doof een		weeûw	de zucht der zee
	M^1-P^2		|				|	.
	M^3		|	|	^* weêuw	|		|
	D		|	|	weeûw	|		|

+ [1-4←B]

+ [4←A, 6; 5-8←A, 1-4]

* [lees: weeûw]

Zetfouten

D	r. 3: smart | mart
P^2, D	r. 4: vrêe | vreê
P^2, D	r. 8: weêuw | weeûw