Wiekslag om de kim. Deel 2. Commentaar en apparaat

[BM3] Zou'n wij geen glaasken mogen drinken?

Overlevering

C: Carnet H-83, p. 22r, 22v, 23r.

M^1: Manuscript H-88,2.

P^1: Drukproef T H-89,1-2.

T: Nu 1 (oktober 1927), p. 43-44. /32/

D^1: Gedichten, p. 54.

P^2: Drukproef D^2 H-99,20.

M^2: Manuscript H-101,14.

D^2: Het berg-meer, p. 20.

Datering

22 of 23 april 1927; 23 april 1927.

Ontwikkelingsgang

I

Bij het eerste ontwerp van een samenhangende groep gedichten onder de titel ‘De modder-haven’ in het carnet van 1927 (zie de ontwikkelingsgang bij [bm2]) kwam Van de Woestijne al direct tot een vrij complete opzet voor ‘Zou'n wij geen glaasken mogen drinken?’ (C:A, p. 22r). De twee eerste strofen komen daarin in omgekeerde volgorde voor.

[p. 563]

	C:A
1		‘Zou'n wij geen meisken mogen kussen?^+

2

Zou'n wij daarom een smeerlap zijn?^+

3

[

ø

]

sussen

4		[	ø	]
		[strofewit]^+

5

‘Zou'n wij geen glaasken mogen drinken?

6

Zou'n wij daarom een zatlap zijn?

7

[

ø

]

stinken

8		[	ø	]	wijn
		[strofewit]^+

9

Als koningen kwamen we uit den Oosten

10

En hadden de zilvren matten aan boord

11

Wij hebben

[

ø

]

om ons te troosten

12		a	en	[	ø	]	eene koord
		b	[]	aan elken mast			[	]
		c	v[an] [elke] ra daar				hangt [eene koord]
			[strofewit]

13

[

ø

]

bewusten

14

en onze daden bennen groot

15

en als men moede is kan men rusten

16

het veiligst in den

[

ø

]

dood

Op de volgende rectopagina, gedateerd ‘23 April’, voltooide Van de Woestijne een tweede kladversie (B; een variant in r. 3 schreef hij op de linkerpagina, 22v). Eronder maakte hij nog een begin met ‘De meiskens uit de taveernen’ [bm4]. Stadium B is in de gecombineerde synopsis opgenomen.

+ [→5]

+ [→6]

+ [5-8→1-4]

+ [9-16→9-16]

II

M¹ is kopijhandschrift voor T geweest.

Varianten en correcties

			(C:A niet opgenomen)^+
2	C:B	a	Zou'n wij daarom een		dronkaard	^* zijn?
		b	[	]	zatlap	[	]
	M^1-D^2		|	|	zat-lap zijn?’

+ [1-4←A, 5-8]

* [lees: zijn?’]

[p. 564]

3	C:B	a	- De droesmen van		het leven	stinken
		b	[	]	de driften	[	]
	M^1-D^2		|				|^+

6	C:B	a	Zou'n wij daarom een		smeerlap	zijn?’
		b	[	]	vuilbaard	[	]
	M^1-D^2		|	|	vuil-baard	|	|

7

C:B

a

[

ø

]

sussen

c

Maar

welken

^* boezen

wordt het kussen

d

[

]

[welk]

[

]

M^1-T

- Maar

welke

boezem

|

|

D^1

|

|

wélke

|

|

P^2

a

|

|

welke

|

|

b

[

]

[w]é[lke]

[

]

M^2

|

|

welke

|

|

D^2

|

|

wélke

|

|

8	C:B	a	[	ø	]	pijn.
		c	voor deze lang-verzopen			[	]	?
	M^1-D^2		|					|...^+

9	C:B	a	Als koningen kwamen		uit		den		Oosten,
		b	[	]	we		eens		[uit den	Oosten,]
	M^1	a	|			|	uit		h
		a	[					]	den Oosten
	P^1-D^2		|							|

10	C:B		en hadden de zilveren matten aan boord
	M^1-D^2		|	|.

11	C:B	a	Wij	hebben		[	ø	]	om ons te troosten;
		b	[		]	walg			[		]
	M^1-T		- Wij	|							|
	D^1		|		|	wálg			|	|	.
	P^2	a	|		|	walg			|		|
		b	[		]	[w]á[lg]			[		]
	M^2		|		|	walg			|	|	;
	D^2		|		|	wálg			|	|	.

12	C:B-T		aan	elke ra daar hangt een koord.
	D^1, P^2		Aan	|	|
	M^2		aan	|	|
	D^2		Aan	|	|

13	C:B	a	Wij werden		wakker	tot bewusten
		b	[	]	nuchter	[	]
	M^1-D^2		|				|

+ [5-6←A, 1-2]

* [lees: boezem?]

+ [9-16←A, 9-16]

[p. 565]

15	C:B		Maar	als men moede is		kan men rusten
	M^1-D^2		En	|	|,	|	|

16	C:B	a	in uwe		veili
		a	[	]	[veil]'ge	haven, Dood.
	M^1-D^2		|	|	warme	|	|

Zetfouten

D^2	r. 1: Zou'n | ‘Zou'n
	r. 2: zou'n | Zou'n

Noten

^1

De regels 1-2 en 5-6 zijn ontleend aan het volksliedje ‘Wij zijn al bij een’, ook geheten ‘De kadulletjes’; zie Van Duyse, Het oude Nederlandsche lied dl. ii, p. 1316-1317. Van het lied bestaan verschillende versies; de door Van de Woestijne tussen aanhalingstekens geplaatste regels komen het meest overeen met de versie die in het genoemde werk met C is aangeduid (p. 1317). De door Van de Woestijne verwerkte gedeelten luiden: ‘Zouden wij niet mogen een kuske geven, / zouden wij daarom 'nen deugeniet zijn’ en ‘Zouden wij niet mogen een pintje drinken, / zouden wij daarom 'nen zatterik zijn?’ In het gedicht komen nog andere toespelingen op liedjes voor. r. 9: ‘Als koningen kwamen we uit den Oosten’, is genomen uit een driekoningslied, al is niet precies te zeggen uit welk; vermoedelijk heeft Van de Woestijne niet éen lied in het bijzonder op het oog gehad. In Het oude Nederlandsche lied zijn tien driekoningsliederen opgenomen, met elk verscheidene afwijkende versies (deel iii, p. 2023-2088). Slechts in enkele daarvan is de eerste persoon meervoud gebruikt zoals Van de Woestijne in zijn gedicht doet. Mogelijk heeft hij gebruik gemaakt van ‘Wij komen van 't Oost, wij komen van ver’ (p. 2055). Ook lijkt ‘Wy zyn drie koningen, wy zoeken geen kind’ (p. 2074) in aanmerking te komen. De drie koningen zoeken daarin niet naar Jezus maar naar bier. Het driekoningslied is dus evenzeer een drinklied, wat aansluit bij het karakter van ‘Zou'n wij geen glaasken mogen drinken?’ Bovendien is het begin van de derde en laatste strofe vergelijkbaar met de al genoemde ontleningen in de regels 1-2 en 5-6. De strofe luidt: Zou'n wy niet wenschen drie koningen te zyn, daer we altyd hebben tabak en brandewyn; wy waeyen en wy zwaeyen en wy zwaeyen altyd rond; daer kwam ons onderwegen nog een mooi meisken tegen; wy gaven ze eenen mond. Met ‘[we] hadden de zilveren matten aan boord’ (r. 6) en ‘al bennen onze daden groot’ (r. 13) verwijst Van de Woestijne naar het bekende lied ‘Heb je van de zilveren vloot wel gehoord’ (ook ‘De Zilvervloot’); zie hiervoor Wat Nederland zingt, p. 67-69.

^2

In het WNT of Vlaamse woordenboeken werd ‘boezen’ (r. 7) in de door Van de Woestijne bedoelde betekenis (‘boezem’) niet aangetroffen.