Wiekslag om de kim. Deel 2. Commentaar en apparaat

[BM2] De koffen aangebleekt van ongebluschte lucht

Overlevering

C: Carnet H-83, p. 21v, 22r, 24r.

M^1: Manuscript H-88,[1].

P^1: Drukproef T H-89,1.

T: Nu 1 (oktober 1927), p. 43. /32/

P^2: Drukproef D H-99,19.

M^2: Manuscript H-101,13.

D: Het berg-meer, p. 19.

Datering

22 of 23 april 1927; 4 mei 1927.

Ontwikkelingsgang

I

Aansluitend op de afronding van het preludium van Het berg-meer op of vlak na 22 april 1927, noteerde Van de Woestijne in zijn carnet met anilinepotlood een aantal fragmenten die klaarblijkelijk een opzet vormden voor een groep gedichten met als gezamenlijke titel ‘De Modder-haven’. Na die benaming bovenaan p. 22r geschreven en onderstreept te hebben, volgden regels en summiere schetsen van ‘De koffen aangebleekt’ (A) en daarna, uitgebreider, van ‘Zou'n wij geen glaasken mogen drinken?’ [bm3] (zie de ontwikkelingsgang bij dat gedicht).

	C:A^+
(1)		De koffen aangebleekt van zee-lucht, en gescheurd

Op de linkerpagina (p. 2iv) schreef Van de Woestijne bovenaan eerst een Franse zin die verband houdt met r. 14: ‘Le soir européen est vide, vide comme une âme de vainqueur’. Deze regel kan een citaat zijn, maar ook van Van de Woestijne zelf afkomstig zijn. Het carnet werd vervolgens een kwartslag gekeerd, en Van de Woestijne schreef een eerste aanzet van vijf regels (C:B). De pagina's 22r en 2iv werden naar alle waarschijnlijkheid tijdens dezelfde sessie beschreven.

	C:B^+
1			De koffen aangebleekt van ongebluschte lucht;

2		a	het		wand	gescheurd van		zonne-brand
		a	[	]	[wan]t	[	]	[zon]-geduld, dat aan zijn reten

+ [→B, 1/2; →1/2]

+ [1/2←A; 1-5→1-5]

[p. 560]

3	a	al geeuwend		[	ø	]	kucht
	b	[	]	kraakt en			[	]

4	a	de kiel tot aan den boeg		[	ø	]	^* aangewreten
	b	[	]	door	schalen		[	]

5	a	de mast		van[?]
	a	[	]	waaraan de wimpel zakt, die zingt noch zucht
		[strofewit]

6	a	De koffen in		t
	a	[	]	het strak gespan der koffen

Het eerst nam Van de Woestijne vervolgens na een nieuwe bladzijde opgeslagen te hebben met anilinepotlood ‘Zou'n wij geen glaasken mogen drinken?’ [bm3] ter hand, op 23 april. Op een volgende, nieuwe bladzijde (p. 24r) kwam hij op ‘De koffen aangebleekt’ terug, nu met blauwe inkt. Twee strofen werden voltooid, van een derde kwam een gedeelte op papier (C:C^I). Het grafische beeld van die derde strofe laat zien dat Van de Woestijne op dat moment aan een zesregelige strofe dacht. Aan het slot daarvan, in het woord ‘glanzig’, haperde de pen en maakte Van de Woestijne de regel met anilinepotlood af. Hij haalde toen de laatste, onvolledige strofe van C^I door en schreef die opnieuw uit (C^II); tevens bracht hij in C^I enkele varianten aan (fase d). De datum ‘4 Mei’ werd nog met aniline boven dit voltooide klad geschreven. Aangezien Van de Woestijne het potlood nam nadat de pen weigerde, zal het gehele stadium C op die datum tot stand zijn gekomen.

Stadium C is opgenomen in de gecombineerde synopsis, die onderbroken wordt voor een afzonderlijke presentatie van de derde strofe in C^I.

* [lees: aangevreten]

II

M¹ is kopijhandschrift voor T geweest.

Varianten en correcties

(C:A en B niet opgenomen)^+

2

C:C^I

a

hun

want

gescheurd van zon-geduld,

dat alle zijne

reten

b

[

]

flank

[

]

[d]ie aan hare

[

]

d

[van

zon-geduld] [h]aar wand [gescheurd][,] [die aan

hare

reten]

M^1-D

|

|

zijn

|

|

4	C:C^I	a	de kiel tot aan		boeg door wier en schaal bevreten;
		a	[	]	den [boeg door wier en schaal bevreten;]
	M^1-D		|			|

5	C:C^I	a	de mast waaraan de wimpel		zinkt	,	die zingt noch zucht
		d	[	]	zakt	[		]
	M^1-D		|					|;

+ [1/2←A; 1-5←B, 1-5]

[p. 561]

6

C:C^I

a

De

kom waar holte aan

holt

de

kom

a

[

]

[ko]ffen zakken

b

[

]

loome [kom waar

holte

aan

holt de] booten [zakken]

M^1-T

-

de

|

|

P^2-D

◦

|

|

holt

|

|

7	C:C^I	a	in 't doove		modder-bed	dat aan		haar	flanken droogt		,
		b	[				]	[h]un	[		]
	M^1-T		|							|	:
	P^2	a	|	|	modderbed	|					|
		b	[	]	[modder]-[bed]	[					]
	M^2, D		|								|

8

C:C^I

a

het

starre

graf der

smaken...

a

[

]

[sma]k[ken...]

b

[

]

ver[star]de

[

]

d

't

[

]

M^1

a

verstarrend graf der

snakken...

a

[

]

[s]m[akken...]

P^1-D

|

|

9	C:C^I	a	-	o gichel-zee		^* dit		zwelgt	de hoop der ziekste wrakken,
		b	[-	o] G[ichel-zee]		[	]	viert	[	]	.
	M^1-T		- -	|	|	die		|		|	!
	P^2-D		-	|							|

10

C:C^I

a

Wreede

[

ø

]

die

[

ø

]

gedoogt!

b

[

]

hemel

[

]

het

lied der

drenkelingen

[doogt!]

c

o

H[emel]

[

]

'[t]

[

]

M^1-D

|

|

het

|

|

[Fase d in stadium C^I valt samen met stadium C^II]

	C:C^I r. 11-16
11			[	ø	]

12		a	en de ijlte		van het harte der veroveraars^+
		a	[	]	in 't zatte [hart] van den [veroveraar]

13

[

ø

]

14		a	uw^+
		a	Ons blikken luiken op den schaduw van de steilte

15		a	der veil'ge kaaien die		[	ø	]	gevaar^+
		a	[	]	genezen van		't	[	]

16			der glanzig-lokkende ijlte^+
			[r. 11-16 werden doorgehaald in stadium C^II]

* [lees: die]

+ [→14]

+ [→11]

+ [→12]

+ [→13]

[p. 562]

	C:C^II, M^1, P^1, T, P^2, M^2, D r. 11-15
11	C:C^II	a	Luik	uwen	zilvren blik op	't	schaad'wen	van de steilte^+
		b	Neen:	luik uw	[				]
	M^1-P^2		|						|
	M^2	a	|			|	schaed'wen	|	|
		a	[			]	[scha]a[d'wen]	[	]
	D		|						|

12	C:C^II		der veil'ge		kaaien		die genezen van 't gevaar^+
	M^1-T		|			|,	|	|
	P^2	a	|			| ◦	|	|
		b	[	]	[kaai]ë[n]		[	]
	M^2		|	|	kaaien,		|	|
	D		|	|	kaaiën		|	|

13	C:C^II	der gretig-lokkende ijlte		:^+
	M^1-D	|	|	.

14	C:C^II	de	ijlte in het zatte hart van den veroveraar^+
	M^1-D	De	|	|

15	C:C^II	is dieper		^* den	de zee en als de hemel klaar
	M^1-D	|	|	dan	|	|.

+ [←C^I, 14]

+ [←C^I, 15]

+ [←C^I, 16]

+ [←C^I, 12]

* [lees: dan]

Zetfouten

P^1, T

r. 10: O | o

Noten

^1	Van het gedicht verscheen een vertaling in het Frans.