Wiekslag om de kim. Deel 2. Commentaar en apparaat

[GZ24] Eens groeit een boom uit mij, en 'k weet denwelke

Overlevering

C^1: Carnet H-58, p. 13v, 14r.

C^2: Carnet H-60, p. 11r.

M^1: Manuscript H-61,3.

T: Elsevier's geïllustreerd maandschrift 32.i (mei 1922), p. 321. /20/

M^2: Manuscript H-76,44.

P^1-3: Drukproeven D H-78,46 (P^1); H-78,44 (P^2-3).

D: God aan zee, p. 44.

Datering

11 maart 1921; 4 februari 1922.

Ontwikkelingsgang

I

Nadat Van de Woestijne in het carnet van 1921 (C¹) de datum ‘11 Maart’ had genoteerd, schreef hij eerst een opmerking die verband houdt met het moment waarop hij de onderstaande tekst schreef, of met het moment dat aanleiding gaf tot het gedicht: ‘(Zicht op een magnolia)’. Daaronder schreef hij de eerste strofe:

	C^1:A^I^+
1			Eens groeit uit mij een boom: ik weet denwelke.

2

a

Terwijl

ik

a

[

]

mijn vleesch

[

ø

]

vervloeit

b

[

]

in

lijmr

[?]

b

[

]

[lijm]ig vocht

[vervloeit]

3		a	Draagt hij,		[	ø	]	kelken
		b	[	]	als gulden	kandelaren,		[	]

+ [→1-4]

[p. 455]

4	a	waarin, in	[	ø	]	Gods ooge gloeit
	b	[waar], in	den killen dauw,			[	]

Direct hierna liet Van de Woestijne de woorden volgen: ‘maar wie er uit drinkt zal weten van mijn bitterheid’ en daar vlak rechtsonder het woordje ‘zoo’. Dit lijkt minder de voortzetting van het gedicht zelf dan een notitie van de kerngedachte voor het vervolg. De voortzetting geschiedde daarna, in de vorm van de tweede strofe (A^II). Die werd op de naastliggende pagina hernomen (A^III).

	C^1: A^II, C^1:A^III^+
5	C^1:A^II	a	maar, zoo daar		vooglen		zul
		a	[			]	[z]ijn (en steeds		zal wreken
		b	[	]	englen		[			] waken
	C^1:A^III		|					|	houdt wake

6	C^1:A^II	a	een vlucht van englen om mijn				zwarten tronk)
		b	[	]	den		[	]
	C^1:A^III		|			|	donkren tronk,)

7	C^1:A^II	a	die zich ter kelken		la[xx]
		a	[	]	[la]ven, zie:		[	ø	]
		b	[			]	zij smaken
	C^1:A^III		|						|

8	C^1:A^II	a	[	ø	]	dronk
		b	de rotheid van mijn vleesch in hunnen			[	]
	C^1:A^III		|				|

Bijna een jaar later komt dit gedicht met varianten in een ander carnet terug met het opschrift ‘Tenebrae’ (C²:B). Onder die groepstitel verscheen het gedicht korte tijd later in Elsevier's geïllustreerd maandschrift. Bij deze versie schreef Van de Woestijne als datering: ‘(Maart 21 - 4 Februari 1922)’. Stadium B is in de gecombineerde synopsis opgenomen.

+ [→5-8]

II

M¹ is kopijhandschnft voor T geweest.

Varianten en correcties

			(C^1 niet opgenomen)^+
2	C^2:B-T		Terwijl mijn		doode vleesch in vocht vervloeit,
	M^2-D		|	|	vleesch in vocht vervloeit

3	C^2:B	a	draagt hij,		'l[?]
		a	[	]	gelijk ciboren, gulden	kelken
	M^1, T		|				|
	M^2-D		|	|	als gulden kandelaren,	|	|

+ [1-4→A^I]

[p. 456]

4	C^2:B-T		waar, in den		killen	dauw	,	Gods ooge gloeit.
	M^2	a	|	|	kille	daauw	|		|
		a	[	]	[kille]n	[			]
	P^1-D		|						|^+

5	C^2:B-T		Doch,	waar de Geest waakt (en steeds zal omwaken
	M^2		^* maar,	zoo daar englen zijn (en steeds houdt wake
	P^1-D		Maar,	|	|

6

C^2:B

een

vlucht

van zuivren Geest

den donkren

tronk)

M^1, T

|

|,

M^2

^* en

krans

|

|

englen

om

|

|

tronk,)

P^1-D

een

|

|

7	C^2:B-T		die zich ter kelken		lave: hij zal	smaken
	M^2-D		|	|	laven, zie: zij	|	|

8	C^2:B	a	de rotheid van mijn		gees
		a	[	]	vleesch in		zijnen mond.
	M^1,T		|					|
	M^2-D		|			|	hunnen dronk.

+ [5-8←A^II; 5-8←A^III]

* [lees: Maar,]

* [lees: een]

Noten

^1	Dit gedicht en het volgende hebben in het netafschrift voor A.A.M. Stols (M^2) en de eerste proef een omgekeerde volgorde. Van de Woestijne gaf de definitieve schikking aan bij correctie van P^1.
^2	F. van Elmbt heeft bij dit gedicht gewezen op invloed van het eerste visioen van Hadewijch. Zie Van Elmbt, ‘Karel van de Woestijne en Hadewijch’, p. 242-244.
^3	Van het gedicht verschenen vertalingen in het Duits, het Frans (3x) en het Tsjechisch.