Wiekslag om de kim. Deel 2. Commentaar en apparaat

[GZ13] Over de zee hangt matelijk te tampen

Overlevering

C^1: Carnet H-63, p. 4r.

C^2: Carnet H-67, p. 3r.

T: Dietsche warande & Belfort 24.i (maart 1924), p. 193. /27/

M^1: Manuscript H-74,26.

M^2: Manuscript H-76,26.

P^1-3: Drukproeven D H-78,28.

D: God aan zee, p. 28.

Datering

1 januari 1924.

[p. 426]

Ontwikkelingsgang

In zijn carnet van 1924 schreef Van de Woestijne na de datum ‘1 Januari’ het gedicht direkt in netschrift, met blauwe inkt. Bovenaan schreef hij een motto: ‘hominem sapit (Martialis)’. Later, met potlood, voegde hij een titel toe en bracht hij in r. 4 en 5 wijzigingen aan (fase b). Gezien de overeenkomst tussen de gewijzigde tekst en M¹ is het denkbaar dat de varianten ná het verschijnen van T zijn aangebracht.

Het (beknopte) citaat dat Van de Woestijne als motto voor het gedicht nam, had hij een jaar eerder in volledige vorm ook al genoteerd, in het carnet van 1923 (C¹). Onder de datum ‘6 Januari’ schreef hij eerst: ‘Wien God een enkel maal heeft vervuld, laat Hij 't gevoel der ijlte om <z→Z>>ijne afwezigheid. (Nachtelijke illuminatie. De Driekoningen-ster)’. Iets daaronder: ‘hominem pagina nostra sapit’ en de naam van de auteur, ‘Martialis’. Hij voegde er de Franse vertaling aan toe: ‘(notre page sent l'homme)’. Zie voor de herkomst van het citaat noot 1.

Varianten en correcties

			(C^1 niet opgenomen)
titel	C^2	b	Mist		aan Zee
		b	[	]	over de [Zee]
	T-D		[ontbreekt]
motto	C^2		hominem sapit (Martialis)
	T-D		[ontbreekt]

4	C^2	a	En wie	zijn hart bezit, weet wat hij mist.
		b	Hij, die	[	]
	T		En wie	|	|
	M^1-D		Hij, die	|	|

5	C^2	a	Een stemme		roept	,	en ieder loopt verloren.
		b	[	]	galmt	[		]
	T		|	|	roept	|		|
	M^1-D		|	|	galmt	|		|

10	C^2	Gisteren, morgen, en eenzelfde klacht.
	T	|	|...
	M^1-D	|	|.

11	C^2	De		mist-klok zingt onzichtbaar-manend in den
	T	-	De	|	|
	M^1-D	◦	|		|

Noten

^1	Het motto uit Martialis in C^2 is afkomstig uit de Epigrammata, liber x, epigr. 4, r. 10. Het volledige citaat luidt: ‘hominem pagina nostra sapit’, i.e. deze pagina gaat over de mens. (Bedoeld is: en niet over andere wezens of zaken.)
^2	Tijdens de voorbereidingen van het manuscript Blikken, begin september 1926 (M^1), refereerde Van de Woestijne aan het gedicht met ‘1 Januari-vers’ (zie de Ontstaansgeschiedenis, § 6.3.6). Klaarblijkelijk vertegenwoordigde die datum in verband met het gedicht een bijzondere waarde.

[p. 427]

^3	Van het gedicht verschenen vertalingen in het Engels, het Frans en het Tsjechisch.